به عکس‌ها رای ندهیم!
کاندیداهایی که برای انتخابات این دوره از شورای شهر و روستاها شرکت کرده بودند، با عکس‌هایی که از خود در پوسترهای تبلیغاتی منتشر کردند، نظر بسیاری را به خود جلب کردند؛ تا جایی که عکس‌های آنها سوژه بسیاری در شبکه‌های اجتماعی شده بود.
حمید شکری خانقاه – جامعه‌شناس ارتباطات – در گفت‌وگو با ایسنا، درباره عکس‌هایی که برخی کاندیداها برای تبلیغات خود استفاده کردند و اینکه این عکس‌ها تا چه اندازه در معرفی آنها به مردم برای انتخاب در شورای شهر یا روستاها همسو بوده است، بیان کرد: در تمام دنیا مرسوم است که از انواع روش‌ها، تکنیک‌ها، تاکتیک‌ها و ابزارهای ارتباطی برای تبلیغات در انتخابات استفاد کنند تا بتوانند پیام خودشان را به مردم برسانند. انواع روش‌های تبلیغاتی در این زمینه وجود دارد که وقتی یک کاندیدا در چنین موقعیتی قرار می‌گیرد، از این روش‌ها برای رساندن پیام خود به مردم استفاده می‌کند.
او ادامه داد: در بررسی اولیه از عکس‌های تبلیغاتی خانم‌ها و آقایان در این دوره از انتخابات شوراها، دو نکته در پوسترهای تبلیغاتی آنها حائز اهمیت بود؛ یکی از آنها بحث غیرحرفه‌ای بودن استفاده از عکس‌هایشان برای تبلیغات انتخاباتی بود. البته در اغلب موارد این مبحث به همه کاندیداتورها مربوط نمی‌شود، چون برخی از آنها صاحب نام و نشان و سوابق اجرایی بودند که می‌دانستند باید از چه عکس‌هایی برای این کار استفاده کنند.
این مدرس دانشگاه اضافه کرد: اما بسیاری از افرادی که برای نخستین‌بار در انتخابات شرکت می‌کردند و آماتور بودند، شاخصه‌های دیگری جز تمرکز روی عکس‌هایشان نداشتند. معمولا آیتم‌های زیباشناختی در همه جای دنیا وجود دارد، اما تحقیقات بسیاری نشان دهنده این نکته است که مردم به زیبایی گرایش بیشتری از خود نشان می‌دهند. در مردان موضوع خوش تیپی و زیبایی اندام برای دیگران از اهمیت خاصی برخوردار است که این موضوع در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌هایی نیز به همراه داشت و بسیاری به طنز می گفتند مردم دارند به عضله رای می‌دهند!!!
بسیاری از افراد آماتور که برای نخستین‌بار در انتخابات شرکت می‌کردند، شاخصه دیگری جز تمرکز روی ظاهرشان نداشتند. در مردان خوش‌تیپی و زیبایی اندام اهمیت خاصی دارد، تا جاییکه بسیاری به طنز می‌گفتند مردم “دارند به عضله رای می‌دهند”شکری خانقاه افزود: در این دوره از انتخابات شوراهای اسلامی شهر تهران، نامزدهای انتخاباتی زنان نیز بیشتر به زیبایی ظاهری پرداخته بودند که معمولا مردم در همه‌ی دنیا به این ویژگی گرایش دارند و امری طبیعی است، زیرا هر کسی حتی یک گل زیبا هم می‌بیند نظرش به آن جلب می‌شود اما ما نباید این مقوله را با یک بحث تخصصی اشتباه بگیریم. قبل از هر چیزی در بحث انتخابات شورای شهر چند شاخص مدیریتی مثل سوابق یک فرد در مدیریت، تجربه، تخصص، تدبیر و سواد اقداماتی است که در حوزه سیاسی و فرهنگی و اجتماعی باید مورد توجه قرار بگیرد.
نویسنده کتاب «برنامه‌ریزی راهبردی ارتباطی در روابط عمومی» با اشاره به اینکه رابطه زیبایی شناختی با مقوله تخصص دو بحثی است که در بین عکس‌های نامزدهای انتخاباتی دیده می‌شد، توضیح داد: در این‌باره جا دارد به دو نکته اشاره شود. یکی آنکه هیچ گونه سوابق آنچنانی از لحاظ مدیریتی و دانش مرتبط در این افراد مشاهد نمی‌شد، گرچه من دیدم یکی از نامزدها از عنوان دکتر روی پوستر تبلیغاتی‌اش استفاده کرده، اما به شکل مانکن‌ها عکس گرفته بود. به نظر می‌رسد این افراد هیچ سابقه دیگری نداشتند به همین دلیل روی ظاهرشان تمرکز کرده بودند.
او اظهار کرد: ما در تبلیغات بحثی با عنوان «پیام‌های همبرگری» داریم یعنی پیام را به صورت یک همبرگر می‌دانند که “متن” آن مواد همبرگر، روی آن “فرامتن “و زیر همبرگر “زیرمتن” آن محسوب می‌شود. فرهنگ، سوابق و تجربیات یا آداب و رسوم را همان فرامتن تعبیر می‌کنند که در جامعه به فرد تحمیل می‌شود. در بحث کلیشه سازی کمپین‌های تبلیغاتی هالیوودی سال‌هاست که به شخصیتی مثل باربی می‌پردازند یعنی ذائقه یک مرد را در تمام جهان به صورت کلیشه‌ای به این سمت می‌برند که مدل و الگوی زن زیبایی که می‌خواهید پیدا کنید، باید مانند باربی قد بلند، کمر باریک، بینی کوچک، چشم‌های درشت و … داشته باشد.
شکری خانقاه گفت: اگر دقت کرده باشید، تمام زن‌ها در دنیا سعی دارند به این سمت گرایش پیدا کنند. بینی‌هایشان را عمل جراحی می‌کنند و به سالن‌های‌های رژیم آن چنانی می‌روند. بخش عمده این کار به دلیل الگوسازی است که رسانه‌های جهانی در ذهن مردم دنیا ایجاد می‌کنند. حالا فردی کاندید شده است، فرامتنی به نام جامعه را می‌بیند و یک نوع ذهنیت کلیشه‌ای از قبل تعیین شده به او تحمیل می‌شود.
این جامعه شناس ارتباطات ادامه داد: از طرفی افکار و توانمندی‌های او زیرمتن محسوب می‌شود، یعنی یک کاندیدا به ناچار برای اینکه خودش را با ذائقه مردم منطبق و بتواند مطرح کند از عکس‌هایی که با تبلیغات انتخاباتی سازگار نیست، استفاده می کند در واقع این عکس‌ها محصول کاندیداتوری نیست، بلکه محصول یک ذائقه کلیشه‌ای و از قبل برنامه ریزی شده است.
او بیان کرد: به عقیده من مشاورانی که این نامزدها را راهنمایی می‌کنند عکاسان آتلیه‌ای ویا آژانس‌های تبلیغاتی فتوشاپیست هستند که از آنها برای یک کار بزرگ و جدی صرفا عکس‌های آتلیه‌ای و فتوشاپی گرفته‌اند. من فکر می‌کنم بخش عمده عکس‌های تبلیغاتی که در سطح شهر دیدیم به دلیل حضور زیاد متقاضیان شرکت در انتخابات شوراها بوده است.
مشاورانی که این نامزدها را راهنمایی می‌کنند عکاسان آتلیه‌ای و یا آژانس‌های تبلیغاتی فتوشاپیست هستند که از آنها صرفا عکس‌های آتلیه‌ای و فتوشاپی گرفته‌اند شکری اضافه کرد: حدود دو هزار نفر برای حضور در جایگاه ۲۱ نفری در شورای شهر تهران با هم رقابت کردند در حالی که فردی که تصمیم می‌گیرد وارد چنین عرصه‌ای در کلانشهر تهران شود قبل از هر چیز به چند شاخص نیاز دارد که یکی از آنها “محبوبیت ” است یعنی این فرد باید از مدتها پیش با اقداماتی مردم مدارانه شروع به معرفی خودش کند و روابط عمومی موثری داشته باشد زیرا محبوبیت به سادگی به دست نمی‌آید بلکه در طول زمان به دست می‌آید.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه “مقبولیت” یکی دیگر از گزینه‌هایی است که یک کاندیدا به آن نیاز دارد، افزود: یک کاندیدا در کلان شهری مثل تهران باید از لحاظ شهروندی و تخصصی دارای مقبولیت سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باشد. «شهرت» گزینه دیگری است که افراد به آن نیاز دارند. ممکن است یک فرد به عنوان ورزشکار شهرت داشته باشد اما مقبولیت نداشته باشد.
او توضیح داد: افرادی که از عکس‌های آتلیه‌ای به نیت پوشش دادن مقبولیت استفاده می‌کنند، ناکام می‌مانند زیرا در شهر گسترده‌ای مثل تهران دیگر چنین حرکتی جواب نمی‌دهد. شاید این کار در شهرهای کوچک جواب دهد، اما در کلانشهری مثل تهران کسی به چشم و ابرو و زیبایی رای نمی‌دهد. به عقیده من افرادی که از عکس‌های نامتعارف استفاده کردند، بی‌تجربه هستند، هرگز در فضاها و رقابت‌های این چنینی نبودند و حالا در حالِ تجربه فضای جدیدی هستند که عملا با اقداماتی که انجام داده‌اند آن را هم به شوخی گرفته‌اند.
شکری با اشاره به اینکه به اعتقاد من این افراد واقعا جایگاه شورای شهر را به شوخی گرفته‌اند، بیان کرد: مشکل ما این است که برای این کار معیار و شاخص‌های اصولی کاندیداتوری نداریم. حتی کسی که وارد یک وزارتخانه‌ای یا سازمانی می‌شود، باید از شاخصه‌هایی برخوردار باشد. این موضوع در بحث ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری هم شکل گرفت و چون شاخصه‌هایی برای این کار وجود نداشت، هر کسی به خودش اجازه می‌داد که برای ثبت‌نام اقدام کند. ما در حال تجربه دموکراسی و همچنان در مسیر آن هستیم، به همین دلیل به صورت آزمون و خطا مسائل را پیش می‌بریم. این موارد باید در سال‌های آینده شاخص بندی شوند و در چهارچوب منظمی قرار بگیرند.
این نویسنده اظهار کرد: فکر می‌کنم عدم سواد رسانه‌ای و آگاهی مردم مقوله‌ای است که باید در این‌باره مورد توجه قرار بگیرد. مردم را از نظر مخاطب می‌توان به چند بخش دسته‌بندی کرد. برخی منفعل هستند که جمعیت بسیاری را در جامعه تشکیل می‌دهند. عده‌ی دیگری بی‌تفاوت هستند و عده بسیاری کمی با عنوان مخاطبان فعال و هوشمند وجود دارند.
افرادی که از عکس‌های آتلیه‌ای به نیت پوشش دادن مقبولیت استفاده می‌کنند، ناکام می‌مانند؛ زیرا در شهر گسترده‌ای مثل تهران دیگر چنین حرکتی جواب نمی‌دهد
او ادامه داد: در این مدت برای افراد منفعل از اسامی دیگری مثل مخاطبان ژله‌ای یا خاکستری هم زیاد استفاده می‌شد. افرادی که هنوز مسیر مشخصی ندارند، اما ظاهر را می‌بینند و جملات زیبا را می‌شنوند و منتظر می‌مانند واکنش دیگران را ببینند بعد اقدام کنند. همین افرادی که آخر شب برای دادن رای به پای صندوق‌های رای رفته بودند را افراد خاکستری قلمداد می‌کنند. اِلمان‌ها و رنگ‌ها در انتخابات برای این افراد است، آدمهایی که باید به طریق مختلف آنها را پای صندوق رای کشید و خودشان قدرت تفکیک ندارند.
شکری اعلام کرد: نکته دیگری که درباره این افراد وجود دارد این است که با شرکت در انتخابات این چنینی از لحاظ روانی برای خود در سیستم اداری و خانوادگی “وجاهت کاذب ” ایجاد می‌کنند یعنی فرد با شرکت در این نوع انتخابات مدعی می‌شود در سطحی قرار گرفته که به چنین جایگاهی رسیده است. برخی افراد معتقدند اگر شرکت در انتخابات برای این دسته از افراد هیچ منفعتی ندارد اما در بسیاری از موقعیت‌های اداری و خانوادگی و…از آن به عنوان یک امتیاز استفاده می‌کنند.
این جامعه شناس ارتباطات از بُعد روانشناسی ارتباطی هم به این موضوع پرداخت و توضیح داد: افرادی هم هستند که از لحاظ شخصیتی اعتماد به نفس کاذب دارند و چون مثلا مهندس یا دکتر هستند احساس می‌کنند باید وارد عرصه شوند. به عقیده من وقتی فرد می‌داند باید در کنار افرادی که قدرت رقابت با آنها را ندارد شرکت کند و رای نمی‌آورد، پس مدبرانه عمل نکرده است.
او اضافه کرد: از نظر روانشناسی شخصیت برخی افراد با گرفتن این عکس‌های آتلیه‌ای فضایی برای خودنمایی پیدا می‌کنند و جالب اینجاست که اصلا به نتیجه فکر نمی‌کنند، بلکه موقعیتی پیدا کرده‌اند تا زیبایی احتمالی خودشان را در فضای گسترده‌تری در سطح جامعه به نمایش بگذارند که به آن «شخصیت‌های نمایشی» گفته می‌شود. این افراد شاید هیچ وقت چنین امکانی پیدا نمی‌کردند که بتوانند زیبایی‌شان را به رخ دیگران بکشند بنابراین از هر فرصتی برای ارضای این حس استفاده می‌کنند.
شکری گفت: شهرت مقوله دیگری است که بسیاری را وادار می کند علیرغم آگاهی به این موضوع که قادر به رقابت نیستند، وارد چنین عرصه‌ای شوند . بسیاری از آنها دوست دارند شهرت یک بازیگر یا خواننده را کسب کنند، چنین فرصتی در اختیار آنها قرار نگرفته است اما در انتخابات می‌توانند در یک هفته عکس‌هایشان را منتشر و خودشان را به نمایش بگذارند و همین موضوع، فرد را از نظر روانی ارضا خواهد کرد، پس بسیاری برای کسب شهرت و ارضای شخصیت نمایشی خود هزینه می‌کنند و دست به چنین کاری می‌زنند.
