فشار کارگردان‌های جوان برای حضور در جشنواره فیلم فجر

پس از رونمایی از ترکیب سی و ششمین جشنواره فیلم فجر و پذیرفته شدن فقط به کارگردان فیلم اولی در مهم‌ترین رویداد فرهنگی کشور، طیف گسترده سینماگرانِ فیلم‌اولی که تنها امیدشان رونمایی از آثارشان در جشنواره فجر بود، به راه های گوناگون از جمله رایزنی با نهادهای صنفی، درصدد برآمده‌اند تا مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ویژه سازمان سینمایی را برای ورود آثارشان به این رویداد وادارند، چون حیات و ممات نسل تازه سینمای ایران به جشنواره فجر گره خورده است.

با مشخص شدن ترکیب نهایی 22 فیلم سینمایی و سه فیلم مستند و انیمیشن حاضر در جشنواره سی و ششم فجر، آنچه جلب توجه کرده، حضور صرفاً سه فیلم از کارگردانان فیلم اولی در این رویداد است. درام «امیر» به کارگردانی نیما اقلیما ـ که سیدضیاء هاشمی در مقام تهیه کننده حامی‌اش بوده ـ کمدی «خجالت نکش» به کارگردانی رضا مقصودی دستیار پیشین کمال تبریزی و «مصادره» به کارگردانی مهران احمدی بازیگر شناخته شده و توانمند سینمای ایران، سه فیلم اولی هستند که در این رویداد رقابت خواهند کرد.

بدین ترتیب، «هت تریک» اثر رامتین لبافی نژاد، «گرگ بازی» به کارگردانی عباس نظام دوست، «درساژ» ساخته پویا بادکوبه، «آستیگمات» به کارگردانی مجیدرضا مصطفوی و «واسطه» ساخته آرش لاهوتی، «کروکودیل» اثر مسعود تکاور، «موریانه» ساخته مسعود حاتمی، «دوباره زندگی» رضا فهیمی و «اردک لی» بهروز غریب پور از جمله تازه نفس‌هایی بودند که از حضور در این رویداد بازماندند.

اینها البته به جز فیلم‌های «سراسر شب» اثر تازه فرزاد موتمن، «حکایت دریا» به کارگردانی بهمن فرمان آرا، «هزار پا» ساخته ابوالحسن داودی، «سمفونی نهم» تازه ترین اثر محمدرضا هنرمند، «خوک» تازه ترین فیلم ماهی حقیقی، «سال دوم دانشکده من» به کارگردانی رسول صدرعاملی، «خودسر» به کارگردانی کمال تبریزی و «آشغال‌های دوست داشتنی» است که به دلایل متفاوتی در جشنواره سی و ششم حضور ندارند و طبیعتاً غیبت‌شان وزن این رویداد را کاهش خواهند داد.

در این شرایط شنیده‌های خبرنگار «تابناک» حکایت از آن دارد که برخی کارگردان‌های فیلم اولی، کوشش‌‎های گسترده‌ای برای حضور در جشنواره تحت هر عنوان به کار برده‌اند و با مسئولان و نهادهای متعددی در این زمینه رایزنی کرده‌اند که نهادهای صنفی، یکی از این بخش‌هاست. این رایزنی‌ها با هدف واداشتن مسئولان سازمان سینمایی برای افزودن چند فیلم اولی به بخش مسابقه است؛ هرچند بعید به نظر می‌رسد، این رایزنی‌ها در این فاصله اندک به فرجام مشخصی برسد و مسئولان حاضر به تغییر حرف‌شان باشند.

برخی کارگردان‌های فیلم‌اولی نیز به نمایش فیلم‌شان حتی در بخش خارج از مسابقه نیز قانع هستند و صرفاً به دنبال دیده شدن آثارشان در یکی از سانس‌های نمایش سالن‌های جشنواره فجر و به ویژه سالن اصلی جشنواره هستند. این پیگیری نیز از آنجا نشأت می‌گیرد که عدم رونمایی از اثر یک کارگردان فیلم اولی در جشنواره فجر، می‌تواند کار تهیه کننده و صاحب اثر را برای اکران بسیار دشوار کند، چون تماشاگر شناختی از فیلم ندارد و تا زمانی که عیار فیلم برای عموم مشخص شود ـ به ویژه اگر کمدی نباشد ـ بخش قابل توجهی از زمان اکران فیلم از دست رفته است.

آنچه باعث فروش قابل توجه فیلم‌های محمدحسین مهدویان (ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز) در سینما شد، رونمایی از نخستین آثار این فیلمساز در جشنواره فجر بود و چه بسا اگر این فیلم‌ها برای نخستین بار در اکران عمومی رونمایی می‌شد، فروش این فیلم‌ها به مراتب کمتر بود. فیلم سعید روستایی (ابد و یک روز) و دو فیلم وحید جلیلوند (بدون تاریخ، بدون امضا و چهارشنبه 19 اردیبهشت) نیز در ابتدا در جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار گرفت و سپس در اکران توانست فروش نسبی داشته باشد و همین قاعده درباره شمار دیگری از کارگردان‌های جوان و باهوش نیز صادق است.

در مقابل، جشنواره فیلم فجر برای یک کارگردان پرسابقه که برند شده، می‌تواند خطرناک‌‎تر از حد تصور باشد و به همان شکل که فیلم یک کارگردانِ فیلم‌اولی برجسته می‌شود، ممکن است فیلم ضعیف یک کارگردان صاحب‌نام بسوزد؛ اتفاقی که در چندین دوره برای فیلم‌های اخیر مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی رخ داد. بدین ترتیب، فرزاد موتمن، بهمن فرمان آرا، ابوالحسن داودی، محمدرضا هنرمند، مانی حقیقی، رسول صدرعاملی و کمال تبریزی آسیب چندانی از غیب آثارشان نمی‌بینند اما این وضعیت برای فیلم‌اولی‌ها بحرانی است و می‌تواند ادامه فعالیت حرفه‌‎ای‌شان در مقام کارگردان را به شدت تهدید کند.

به نظر نمی‌رسد، اراده‌ای برای تقویت بیشتر نسل نو سینما در این دوره باشد و حذف بخش نگاه نو از جشنواره و صرفا توجه به سه فیلمسازِ فیلم‌اولی، آن هم در شرایطی که مهم‌ترین جریان‌سازان در دوره‌های اخیر جشنواره نسل جوان بوده‌اند و امثال مهدویان و روستایی توانسته‌اند صحنه را در اختیار بگیرند، جای تأمل دارد. در این شرایط رقابت برای سیمرغ بلورین، بهترین فیلم اولی نیز تنها میان سه فیلم سینمایی رخ خواهد داد که از شگفتی‌های جشنواره سی و ششم است.