چوب تحریم بانکی همچنان لای چرخ صادرات گاز به عراق
با وجود افزایش حجم صادرات روزانه گاز ایران به عراق از ۷ به ۱۲ میلیون مترمکعب، همچنان مشکلات بانکی بین دو کشور مانع از صادرات روزانه ۲۵ تا ۳۵ میلیون مترمکعبی گاز ایران به این کشور همسایه شده است.
امضای تفاهم‌نامه صادرات گاز ایران به کشور عراق در سال 88 صورت گرفت. دو سال بعد این تفاهم‌نامه به قرارداد تبدیل شد. بر اساس این قرارداد ایران متعهد می‌شد که روزانه 20 تا 25 میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر کند. حجم این قرارداد که به منظور تأمین سوخت نیروگاه‌های “المنصوره” و “الصدر” بغداد است، با الحاقیه ای به 25 میلیون مترمکعب رسید با این تبصره که در روزهای گرم سال این مقدار تا 35 میلیون مترمکعب افزایش یابد.
آبان ماه سال 94 نیز دومین قرارداد صادرات گاز ایران به عراق به امضا رسید تا روزانه 25 تا 40 میلیون مترمکعب گاز برای تأمین سوخت نیروگاه “شط البصره” ارسال شود.
اگر چه طبق قرارداد نخست، باید صادرات گاز ایران به عراق از سال 2013 آغاز می‌شد، اما به دلیل مسائل امنیتی در کشور عراق ساخت خط لوله در این کشور مطابق با برنامه پیش نرفت.
اواخر فروردین‌ماه سال 94 «علیرضا غریبی» مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران اعلام کرد که تست 50 کیلومتر از خط لوله صادرات گاز به عراق آغاز شده و در مرحله بعد، تست 47 کیلومتر باقیمانده این خط نیز انجام می‌شود؛ بر این اساس صادرات گاز به کشور عراق از اردیبهشت‌ماه میسر می‌شود؛ اما این وعده محقق نشد.
«حمیدرضا عراقی» معاون وزیر نفت در میانه بهار 94 درباره تأخیر صادرات گاز به کشور عراق با تأکید بر این که آمادگی برای صادرات گاز به این کشور وجود دارد، گفت: “البته تست خط لوله صادرات گاز به عراق در اردیبهشت ماه آغاز شد اما به دلیل مشکلات فنی عملیات به اتمام نرسیده است. اگرچه به دلیل شرایط منطقه، تست خط لوله صادراتی با کمبود آب مواجه است اما عملیات تست همچنان در حال انجام است و امیدواریم این عملیات تا خردادماه به اتمام برسد.”
این عملیات تست و راه اندازی در مرحله اول تا اواسط تابستان و در مرحله دوم تا اواسط زمستان کامل شد و خط لوله 97 کیلومتری صادرات گاز به عراق که از چارمله در استان ایلام آغاز و در نفت شهر (مرز ایران و عراق) به پایان می‌رسد از ابتدای اسفند 94 آماده ارسال گاز به این کشور است.
طبق گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، قرار بود صادرات گاز به عراق از اسفندماه سال 94 آغاز شود اما این مهم محقق نشد. پیگیری خبرنگار تسنیم حاکی از این بود که دو طرف هنوز در خصوص نحوه انتقال وجه پول خرید گاز از ایران به توافق نظر نرسیده‌اند و مذاکرات بر سر این موضوع ادامه دارد.
در پایان اردیبهشت‌ماه 95، هیئتی از بانک مرکزی ایران عازم عراق شد تا این مسئله را حل و فصل کند. در این سفر وزارت برق عراق که خریدار گاز ایران است، پایان خردادماه 95 و اوایل تیرماه 95 را زمانی مناسب برای آغاز دریافت گاز از ایران اعلام کرد و شرکت ملی گاز ایران نیز این زمان را مورد تأیید قرارداد اما به دلیل عدم توافق دو طرف بر روی مسائل مالی و نحوه تسویه پول گاز دریافتی از سوی عراق، آغاز این صادرات گاز به تعویق افتاد.
مذاکرات مالی دو طرف ادامه داشت تا اینکه میانه اسفند سال گذشته «حمیدرضا عراقی» مدیرعامل شرکت ملی گاز از آغاز صادرات گاز به بصره عراق از سال 96 خبر داد. در نهایت شامگاه سی و یکم خردادماه سال جاری شاهد آغاز صادرات گاز ایران به عراق با حجم 7 میلیون مترمکعب در روز بودیم.
با وجود گذشت نزدیک بیش از 3 ماه از آغاز صادرات گاز ایران به عراق و در حالی که قرار بود در تابستان شاهد صادرات 35 میلیون مترمکعبی گاز به این کشور باشیم، هنوز این مهم محقق نشده است.
پیگیری های خبرنگار تسنیم نشان می دهد ایران از روز نخست آغاز صادرات گاز به عراق (سی و یکم خردادماه سال جاری) آمادگی صادرات گاز به میزان 25 تا 35 میلیون مترمکعب در روز را داشته اما به لحاظ مسائل ایمنی خطوط لوله و انجام تست های لازم، حجم صادرات با 7 میلیون مترمکعب شروع شد. در حالی که قرار بود در روزهای بعدی حجم صادرات به صورت مدیریت شده و به تدریج افزایش یابد و با وجود آمادگی کامل ایران در این خصوص، در سمت عراق مشکلات پرداخت پول بیشتر در قبال دریافت بیشتر گاز از ایران، مانع از این کار شد.
«بیژن زنگنه» وزیر نفت مردادماه در حاشیه دیدار با وزیر نفت عراق در تهران در این خصوص گفت: “هنوز مشکلاتی در زمینه ارتباطات بانکی با عراق داریم، اما این میزانی که هم اکنون صادر می کنیم پول آن را به صورت نقدی دریافت کردیم.”
این میزان مورد اشاره زنگنه، 7 میلیون مترمکعب در روز بود که به گفته «ناصر بهزاد» رایزن بازرگانی ایران در عراق، این رقم اکنون به 12 میلیون مترمکعب در روز رسیده است. ادامه صادرات گاز به عراق با حجم 12 میلیون مترمکعب در روز در حالی است که ایران آمادگی صادرات 25 میلیون مترمکعبی را به این کشور همسایه دارد. به نظر می رسد تنها مشکل در این بین، مسائل بانکی بین دو کشور است.
با توجه به اینکه مشکلات بانکی دو کشور برای تعیین تکلیف نحوه پرداخت پول صادرات 25 تا 35 میلیون مترمکعبی گاز ایران به عراق هنوز وجود دارد، به نظر می رسد نیاز است تا مسئولان بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی به این موضوع ورود کرده تا بتوانیم از ظرفیت های موجود صادرات گاز به عراق که پس از سالها صرف هزینه ایجاد شده، بهره گیری مناسب در زمینه کسب حداکثری منافع ملی داشته باشیم.
