جدال پنهان پشت درهای بسته کاخ سفید؛ آیا ترامپ قصد قربانی کردن اوکراین را دارد؟
بازتاب– چند روز پس از دیدار با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز دوشنبه در کاخ سفید نشستی با حضور ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، و چند رهبر اروپایی برگزار کرد. اگرچه این دیدار نسبت به رویارویی پرتنش قبلی آنها در اتاق بیضی در فوریه، فضای دوستانه‌تری داشت، اما جزئیات کمی درباره چارچوب احتمالی آتش‌بس بین روسیه و اوکراین ارائه شد.
رهبران اروپایی حمایت خود از آتش‌بس را اعلام کردند، اما ترامپ ضرورت چنین اقدامی را زیر سؤال برد؛ موضعی که تفاوت چشمگیری با موضع او پیش از نشست هفته گذشته با پوتین داشت. تمامی رهبران حاضر در نشست همچنین بر اهمیت برگزاری دیدار سه‌جانبه میان ترامپ، زلنسکی و پوتین تأکید کردند، هرچند رئیس‌جمهور روسیه تاکنون با چنین گردهمایی مخالفت کرده است. از نکات برجسته این جلسه، اعلام آمادگی ترامپ برای ارائه تضمین‌های امنیتی آمریکا به اوکراین بود که مدت‌ها به‌عنوان ضرورتی برای تضمین آینده بلندمدت این کشور مطرح بوده، اگرچه او جزئیات بیشتری درباره شکل این تضمین‌ها ارائه نکرد.
Matthias Matthijs، پژوهشگر ارشد مسائل اروپا در اندیشکده «شورای روابط خارجی» (Council on Foreign Relations – CFR)، در گفت‌وگویی تحلیلی ابعاد دیدار ولودیمیر زلنسکی با دونالد ترامپ را بررسی کرده و پیامدهای احتمالی آن برای آینده جنگ اوکراین و موازنه قدرت در اروپا را تبیین کرده است. در ادامه، خلاصه‌ای از این گفت‌وگو ارائه می‌شود.
تفاوت دیدار اخیر زلنسکی و ترامپ با نشست پیشین چه معنایی دارد؟
دیدار اخیر رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، با رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، در کاخ سفید، تفاوت‌های آشکاری با ملاقات پیشین آنها در فوریه داشت و پیامدهای مهمی برای آینده مذاکرات اوکراین و آمریکا و نیز روابط اروپا با واشینگتن به همراه دارد.
در سطح ظاهری، زلنسکی نشان داد که از تجربه دیدار قبلی درس گرفته است. او این بار با کت و شلوار رسمی مشکی ظاهر شد، برخلاف لباس‌های نظامی همیشگی، و بارها از ترامپ تشکر کرد تا فضای دوستانه‌ای ایجاد شود. از سوی دیگر، معاون رئیس‌جمهور و دیگر مقامات آمریکایی یا مأمور به سخنرانی نبودند و یا فرصت ابراز نظر پیدا نکردند.
به نظر می‌رسد این دیدار، مهم‌ترین جلسه رسمی زلنسکی تا امروز بوده و او پس از پایان آن احساس رضایت و آرامش کرد، به ویژه پس از تجربه‌ای نگران‌کننده در آلاسکا، جایی که ترامپ و برخی مقامات آمریکایی ظاهراً تمایل به معامله‌ای ناعادلانه با روسیه داشتند که شامل «تبادل زمین» به نفع مسکو بود. در کاخ سفید اما زلنسکی موفق شد از چنین لحن یک‌طرفه‌ای فاصله بگیرد و خواسته‌های مشروع اوکراین را برجسته کند، در حالی که روسیه تنها حاضر به کوتاه آمدن اندکی از خواسته‌های خود بود و تضمین‌های امنیتی آمریکا نیز به شکل مبهم ارائه شد.
حضور رهبران اروپایی در واشینگتن
این دیدار در پی اجلاس ناتو در لاهه برگزار شد، جایی که رهبران اروپایی احساس کردند موقعیت قوی‌تری با رئیس‌جمهور آمریکا دارند. آنها به افزایش بودجه دفاعی متعهد شدند، موضوعی که ترامپ بارها بر آن تأکید داشت. از منظر اتحادیه اروپا، توافق تجاری نسبتاً مطلوبی با آمریکا حاصل شده بود: تعرفه‌های بالاتر آمریکا بدون واکنش متقابل اروپا اعمال شد.
رهبرانی از کشورهای کلیدی ناتو و اتحادیه اروپا، از جمله فنلاند با طولانی‌ترین مرز پس از اوکراین با روسیه، در واشینگتن حضور یافتند. برخی، مانند مارک روت، الکساندر استاب و جورجیا ملونی، گرایش نزدیکی به ترامپ دارند یا حداقل سعی در جلب نظر او دارند. این رهبران پیش از دیدار با زلنسکی در سفارت اوکراین، بر ضرورت آتش‌بس، تبادل زندانیان و حمایت از مذاکرات سه‌جانبه و چهارجانبه برای تضمین امنیت تأکید کردند.
تضمین‌های امنیتی آمریکا برای اوکراین
ترامپ اعلام کرد که آمریکا می‌تواند تضمین‌های امنیتی مشابه بند پنج ناتو برای اوکراین ارائه کند، اما این امر ممکن است مستلزم واگذاری بخشی از سرزمین باشد. روسیه هیچ تمایلی به حضور نیروهای ناتو در خاک خود ندارد و ترجیح می‌دهد توافق‌هایی مشابه مینسک یا یادداشت‌برداری‌های ۱۹۹۴ بوداپست برقرار شود، به گونه‌ای که نیروهای نظامی آمریکا، بریتانیا و فرانسه از مرزهای روسیه دور بمانند.
ترامپ در ارائه جزئیات این تضمین‌ها عمداً مبهم بود و نقش آمریکا را بیشتر حمایتی و تراکنشی معرفی کرد: فروش تسلیحات، کمک‌های اطلاعاتی و احتمالا پشتیبانی هوایی، اما مشارکت مستقیم نظامی محدود باقی خواهد ماند.
چالش‌های نشست سه‌جانبه ترامپ، زلنسکی و پوتین
روسیه تاکنون هیچ تعهدی برای برگزاری دیدار مستقیم با اوکراین نداده است. پوتین زلنسکی و دولت اوکراین را مشروع نمی‌داند و حتی در صورت برگزاری چنین جلسه‌ای، احتمال دارد که ترامپ و پوتین فشار بیاورند و زلنسکی را به پذیرش توافقی ناعادلانه ترغیب کنند؛ توافقی که ممکن است شامل از دست دادن مناطقی مانند دونباس شود، اما با وعده تضمین امنیت همراه باشد. این سناریو برای اروپا و اوکراین قابل قبول نیست.
پوتین در هر بار سخن درباره «علل ریشه‌ای» جنگ، مشروعیت دولت اوکراین را به چالش می‌کشد. الحاق کریمه و حمایت از جدایی‌طلبان دونباس پس از سرنگونی ویکتور یانوکوویچ، رئیس‌جمهور طرفدار روسیه، صورت گرفت. بنابراین تصور توافق مستقیم زلنسکی با پوتین، با توجه به تجاوزات گذشته، بسیار دشوار است.
چشم‌انداز آینده مذاکرات
تجربه روابط آمریکا و اروپا نشان می‌دهد که همیشه وقتی انتظارات بالا مطرح می‌شود، برخی ناامید می‌شوند، اما در نهایت توافق‌های میانجی شکل می‌گیرد. در شرایط کنونی نیز هر چهار طرف – ترامپ، زلنسکی، پوتین و اروپا – تلاش می‌کنند نظر رئیس‌جمهور آمریکا را تحت تأثیر قرار دهند. با این حال، همان‌طور که زلنسکی تأکید کرد، بهترین تضمین امنیتی برای اوکراین، ارتش قدرتمند این کشور است. این هدف می‌تواند با حمایت آمریکا و اروپا از طریق تسلیحات، بودجه و شاید در آینده حضور نیروهای زمینی محقق شود.
اروپا برای اطمینان واقعی باید حمایت خود از ارتش اوکراین را افزایش دهد و متعهد بودن بلندمدت خود را نشان دهد. در غیر این صورت، در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، جنگ ادامه خواهد داشت، چرا که هنوز موانع سیاسی و نظامی فراوانی باقی مانده است.
