اردوغان با راه اندازی بخش فارسی تلویزیونTRTچه نقشه ای در سر دارد؟
بازتاب– اخیرا اقدام ترکیه در راه‌اندازی بخش فارسی‌زبان تلویزیون دولتی این کشور، یعنی شبکه تی‌آرتی (TRT) فارسی، توجه بسیاری را جلب کرده است. این اقدام به ظاهر یک گام برای تقویت روابط فرهنگی و ارتقاء فهم مشترک بین فارسی‌زبانان جهان است، اما به‌ویژه در شرایط کنونی منطقه‌ای و بین‌المللی، اهداف و پیامدهای پنهان این پروژه ممکن است فراتر از آن چیزی باشد که در ظاهر به نظر می‌رسد. ترکیه، تحت رهبری رجب طیب اردوغان، با توجه به تحولات منطقه‌ای و نیاز به مقابله با رقبا و تهدیدات خارجی، به‌نظر می‌رسد که از این رسانه جدید به‌عنوان ابزاری برای تقویت نفوذ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود در منطقه، به‌ویژه در ایران، استفاده خواهد کرد.
هدف از راه‌اندازی TRT فارسی: گسترش نفوذ فرهنگی یا رقابت سیاسی؟
در خبر راه اندازی این بخش در وب سایت TRT فارسی گفته شده که تی‌آرتی فارسی قصد دارد با بهره‌گیری از تجربیات موفق بخش‌های بین‌المللی دیگر تی‌آرتی، جایگاه خاصی در میان رسانه‌های دیجیتال فارسی‌زبان ایجاد کند. این شبکه تا کنون با ۱۱ زبان مختلف توانسته است ۱۱ میلیارد بازدید و ۸ میلیارد تماشای ویدئو در فضای دیجیتال به دست آورد و ۶۰ میلیون دنبال‌کننده جذب کند.
TRT فارسی، به‌عنوان دوازدهمین زبان و نهمین پلتفرم بین‌المللی شبکه تی‌آرتی، به‌طور رسمی اعلام کرده که هدف از راه‌اندازی آن، ارائه محتوای خبری دقیق، جامع و بی‌طرفانه به بیش از 130 میلیون فارسی‌زبان در سراسر جهان است. مقامات ترکیه‌ای در مراسم افتتاحیه این شبکه بر اهمیت تقویت تعاملات فرهنگی و ایجاد فضایی برای معرفی فرهنگ ترکیه به فارسی‌زبانان تاکید کرده‌اند. اما، در حالی که این اظهارات ممکن است در ظاهر منطقی و دوستانه به نظر برسد، برخی تحلیلگران و کارشناسان از زاویه‌ای دیگر به این موضوع نگاه می‌کنند و معتقدند که این اقدام ترکیه بیش از آن که یک حرکت فرهنگی باشد، به‌ویژه با توجه به رویکردهای گذشته اردوغان و دولت وی، اقدامی برای گسترش نفوذ سیاسی و رقابت با ایران است.
در ماه‌های اخیر، رجب طیب اردوغان و مقامات ترکیه‌ای بارها در سخنان خود به‌طور غیرمستقیم به ایران اشاره کرده‌اند و تاکید کرده‌اند که ترکیه قصد دارد نقش خود را در تحولات منطقه‌ای به‌ویژه در خاورمیانه تقویت کند. این شبکه جدید می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای رساندن پیام‌های سیاسی و استراتژیک ترکیه به مخاطبان ایرانی و دیگر کشورهای همسایه عمل کند و در نهایت به ایجاد تعادل قدرت در منطقه کمک کند.
پروژه مولوی و تلاش برای تحریف هویت فرهنگی ایران
در نخستین ویدیوی منتشرشده از TRT فارسی در کانال اینستاگرام آن، تصاویر متعددی از رجب طیب اردوغان در کنار آرامگاه مولوی، شاعر بزرگ ایرانی، به نمایش درآمد. این انتخاب نمادین بیش از آنکه به قصد ارادت به این شاعر بزرگ باشد، می‌تواند تلاشی برای تصاحب هویت فرهنگی مولوی و بازنمایی آن در قالب هویت فرهنگی ترکیه تلقی شود. مولوی، که در ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شاعران تاریخ شناخته می‌شود، در تاریخ و فرهنگ ترکیه نیز جایگاه مهمی دارد. اما مقامات ترکیه‌ای در چندین سال اخیر تلاش کرده‌اند تا مولوی را به‌عنوان یک شاعر خودی معرفی کنند و در این راستا از رسانه‌ها و فرهنگ‌های مختلف استفاده کرده‌اند.
این اقدام ترکیه، در کنار سایر فعالیت‌های مشابه مانند جشن‌های «مولوی در ترکیه»، نشان‌دهنده تلاش دولت اردوغان برای ایجاد تصویری جدید از هویت فرهنگی مشترک با ایران است، به‌ویژه در حالی که این اقدامات ممکن است در نظر برخی ایرانی‌ها، تهدیدی برای هویت فرهنگی‌شان به‌نظر برسد. در این میان، TRT فارسی به‌طور خاص به‌عنوان یک ابزار رسانه‌ای، می‌تواند به‌طور مؤثری نقش مهمی در تقویت این نوع روایت‌سازی‌ها ایفا کند.
قدرت نرم ترکیه: استفاده از رسانه‌ها برای تقویت نفوذ در خاورمیانه
ترکیه در سال‌های اخیر همزمان با افزایش قدرت نظامی خود در برخی نقاط استراتژیک مانند شمال عراق و سوریه، به‌طور همزمان در پی استفاده از قدرت نرم خود در سایر عرصه‌ها نیز بوده است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای این قدرت نرم، رسانه‌ها هستند. TRT فارسی نه تنها به‌عنوان یک شبکه خبری، بلکه به‌عنوان یک ابزار فرهنگی و سیاسی، می‌تواند نقش مؤثری در تقویت ارتباطات ترکیه با فارسی‌زبانان و حتی در تغییر نگرش‌های عمومی در ایران و سایر کشورهای منطقه ایفا کند.
مقامات ترکیه‌ای که از توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با کشورهای منطقه و به‌ویژه ایران بهره‌برداری‌های بسیاری کرده‌اند، اکنون به‌دنبال گسترش نفوذ فرهنگی خود از طریق رسانه‌ها هستند. این شبکه رسانه‌ای می‌تواند به‌طور مستقیم بر افکار عمومی در ایران تاثیرگذار باشد و در زمینه‌های مختلف، از جمله مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، جهت‌گیری‌های خاصی را ترویج کند.
نقشه پیچیده اردوغان برای تقویت نفوذ منطقه‌ای
راه‌اندازی TRT فارسی، بیشتر از آنکه یک حرکت صرفاً فرهنگی باشد، به‌عنوان بخشی از یک استراتژی بزرگتر برای تقویت نفوذ ترکیه در خاورمیانه و به‌ویژه در ایران به‌نظر می‌رسد. این اقدام ترکیه می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای قدرت نرم آن در رقابت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی عمل کند و در نهایت به‌عنوان یک کانال رسانه‌ای برای پیشبرد اهداف سیاسی، فرهنگی و استراتژیک ترکیه در منطقه استفاده شود. ایران و دیگر کشورهای همسایه باید در مواجهه با این تهدیدات رسانه‌ای، آمادگی لازم برای تقویت زیرساخت‌های رسانه‌ای خود را داشته باشند و از قدرت رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری برای مقابله با نفوذ فرهنگی و سیاسی خارجی استفاده کنند.
با توجه به قدرت رسانه‌ای و فضای رقابتی در منطقه، ممکن است ایران نیز در پاسخ به TRT فارسی، اقدامات مشابهی را در راستای گسترش رسانه‌های فارسی‌زبان و ایجاد آگاهی در برابر نفوذ رسانه‌ای ترکیه انجام دهد. این رقابت رسانه‌ای می‌تواند به‌طور عمده در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی تأثیرگذار باشد و در نهایت به روابط میان دو کشور و دیگر کشورهای منطقه‌ای شکل دهد.
