گزارش فایننشال‌تایمز از اهمیت و کارآمد بودن “اینستکس”
فایننشال‌تایمز در گزارشی به تشریح مراحل ایجاد اینستکس، اهمیت و میزان کارآمد بودن آن پرداخت.
به گزارش بازتاب به نقل از فایننشال‌تایمز، آلمان، فرانسه و انگلستان یک کانال مالی ویژه به‌وجود آورده‌اند که تجارت با ایران را علیرغم تحریم‌های دوباره اعمال شده آمریکا ممکن می‌سازد. این سازوکار جدید توسط این سه قدرت اروپایی موسوم به E3 هفته گذشته رونمایی شد و به منزله تلاشی برای حفظ توافق بین‌المللی مهم هسته‌ای پس از آن است که دونالد ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸ آمریکا را از آن خارج کرد.
اقدام قدرت‌های اروپایی در این باره چه بوده است؟
این گروه، یک سازوکار مالی ویژه، موسوم به اس‌پی‌وی را برای مصون داشتن تجارت جهانی از تاثیر تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده است. دامنه اهداف اقدامات گسترده واشنگتن، از صنعت نفت تا بانک مرکزی در تهران را در بر می‌گیرد.
ساز و کار جدید یک شرکت ثبت شده در فرانسه به نام اینستکس و با مسئولیت محدود و با ریاست پر فیشر، یک بانکدار آلمانی می‌باشد. آلمان، فرانسه و انگلستان که از امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بوده‌اند از سهام‌داران این شرکت خواهند بود.
دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که ایده مطرح شده آن است که این ساز و کار، آن دسته از پرداخت‌های برون‌مرزی که میان ایران و کشورهایی که با آن‌ها تجارت می‌کند انجام می‌گیرد و پتانسیل تحریم شدن را دارند بررسی کرده و مواردی این‌چنین را کاهش دهد.
این امر از طریق سازوکارهای جایگزین مربوط به نقل و انتقال بانکی در اروپا و ایران انجام می‌شود. در اصل این یک سیستم مبادله کالابه‌کالا است که در آن تبادلات نفت ایران در ازای ماشین آلات صنعتی انجام می‌شود.
اروپایی‌ها محتاطانه در این راستا عمل می‌کنند و ابتدا بر روی تامین کالاهای ضروری مانند دارو و مواد غذایی که مربوط به امور حقوق بشر هستند، تمرکز کرده‌اند.
اما جزییات اینکه شیوه کار اینستکس چگونه خواهد بود هنوز مشخص نیست. E3 تایید می‌کند که سازوکار مالی ویژه باید روندهای فنی و قانونی را برای عملی شدن طی کند که این امر احتمال دارد چند ماه به طول بینجامد. اگر کارآمد بودن این سازوکار اثبات شود، در آخر کشورهای غیر اروپایی نیز می‌توانند از آن استفاده کنند.
اینستکس چرا به‌وجود آمد؟
این کانال مالی، محور تلاش‌های اروپا برای متقاعد کردن ایران است تا علیرغم خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به آن پایبند بماند. اتحادیه اروپا می‌خواهد منافع اقتصادی حاصل شده از لغو تحریم‌ها به هنگام انجام شدن توافق هسته‌ای را حفظ کند. این منافع اقتصادی برای اینکه تهران با محدود ساختن فعالیت هسته‌ای خود موافقت کند، بسیار مهم بود.
این ساز و کار به دنبال وضع قانون محدود سازی توسط اتحادیه اروپا ایجاد شد. این قانون شرکت‌های اروپایی را از پیروی تحریم‌های دوباره اعمال شده آمریکا بر ایران منع کرده و هشدار می‌دهد که اگر چنین کاری انجام دهند با آن‌ها برخورد قانونی خواهد شد.
حتی دیپلمات‌های اروپایی می‌گویند که احتمالاً منافع اقتصادی این سازوکار مالی ویژه به تعویق افتاده نسبتاً کم خواهد بود؛ چرا که شرکت‌های متمایل به تجارت با آمریکا قصد آن را ندارند که با واشنگتن وارد کشمکش شوند. تنها شرکت‌های کوچک‌تر اروپایی که ارتباط قابل توجهی با آمریکا ندارند، احتمال دارد که خطر استفاده کردن از اینستکس را بپذیرند.
اگرچه، بسیار هستند که به یک امتیاز قریب‌الوقوع سیاسی اشاره می‌کنند؛ اینستکس به تهران نشان می‌دهد که اروپایی‌ها در رابطه با توافق هسته‌ای جدیت به خرج می‌دهند.
اهمیت اینستکس چیست؟
ایران از اینستکس به منزله «یک گام اول به تعویق‌افتاده و بلند» در تلاش‌های اروپا برای حفظ منافع اقتصادی توافق هسته‌ای، استقبال کرده است. این اقدام اروپا با قادر ساختن تهران برای عرضه خود در یک جایگاه مرتفع اخلاقی در اثر پایبندی به توافق در برابر خروج آمریکا از آن، موجب ترفیع تهران شد.
همچنین اینستکس و سایر اقدامات اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای «موجب تغذیه جدال قدرت در ایران می‌شود». حسن روحانی، رئیس جمهور ایران و متحدانش قابل قبول بودن توافق و منافع اقتصادی آن را اعلام کرده‌اند. شکست یا تضعیف توافق به مخالفان تندرو روحانی که از ابتدا با آن مخالف بودند، قدرت می‌بخشد.
واکنش اروپا به اینستکس چه بوده است؟
واشنگتن به مدت چند ماه سازوکار پیشنهادی E3 را محکوم کرده است. آمریکا همچنین هفته گذشته تاثیرگذاری اینستکس را به چالش کشید و مدعی شد که غیرمحتمل است تا این کانال جدید تاثیری بر کمپین اعمال فشار اقتصادی حداکثری بر ایران داشته باشد.
اما این کشور اشاره‌ای فوری به اینکه خود این سازوکار مالی ویژه، نهادها و افراد وابسته به آن را مورد تحریم قرار خواهد داد، نداشته است.
اما در صورت آن‌که کشورهای اروپایی تصمیم بگیرند تا دامنه اینستکس را برای مورد استفاده قرار گرفتن از سوی گروه سومی از کشورها از جمله هند، چین و روسیه، گسترش دهند، این امر می تواند تغییر کند. پکن و دهلی نو طی تاریخ از مشتریان بزرگ نفت ایران بوده‌اند و مسکو نیز به این تجارت کمک می‌کند. چین و روسیه نیز از امضاکنندگان توافق هستند.
بنابراین اروپایی‌ها باید مزیت‌های اقتصادی و سیاسی اینستکس را ضد هرگونه برآشفتگی واشنگتن بررسی کنند. این دسته سوم از مشارکت کشورها به صورت بالقوه موجب تضعیف سیاست آمریکا مبنی بر اعمال فشار اقتصادی بر ایران می‌شود؛ همچنین ممکن است موجب افزایش تنش میان واشنگتن و پکن شود.
آیا اینستکس به اهداف خود خواهد رسید؟
ایجاد این سازوکار یک اظهاریه سیاسی به‌وجود آورده است اما تحلیل‌گران این موضوع را که آیا تاثیری تجاری نیز خواهد داشت مورد سوال قرار می‌دهد. هر تصمیمی برای ایجاد دسترسی کشورهای دیگر، مانند روسیه و چین به آن، ممکن است به بروز اختلاف میان کشورهای اتحادیه اروپا با آن کشورها تغیر رنگ دهد.
محاسبات اتحادیه اروپا به دلیل بروز مشکل در روابط آن با تهران در زمینه‌های دیگر پیچیده‌تر شده است. اتحادیه اروپا ماه گذشته اولین تحریم‌های خود را پس از توافق هسته‌ای بر ایران اعمال کرد. این تحریم‌ها در پی نسبت دادن اتهامات بی اساس دست داشتن ایران در دسیسه‌های ترور مخالفان سیاسی مقیم فرانسه و دانمارک اعمال شد که تهران این ادعاها را رد کرد.
اتحادیه اروپا برنامه دارد به زودی بیانیه‌ای درباره ایران ارائه کند که به نگرانی‌های موجود درباره برنامه موشکی ایران و نقش آن در درگیری‌های کشورهایی از جمله سوریه و یمن اشاره می‌کند.
