چرا “محمد جواد ظریف” کم پیدا است؟
شب گذشته محمدجواد ظریف با حضور در رسانه ملی به برخی سوالات پاسخ داد. ولی مدتی است که دیگر خبر خاصی از وی نیست. او نه دیدار خاصی انجام می‌دهد و نه درسانه‌ها حضور پررنگی دارد. حتی فعالیت‌هایش در شبکه‌های اجتماعی به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. اما چرا؟
مدتی قبل خبری مبنی بر تغییرات در وزارت امورخارجه منتشر شد. البته این تغییرات کلان و در ساختار نبود اما بعد از آن اتفاق عجیبی رخ داد. محمدجواد ظریف که در تمام طول دوران فعالیتش در وزارت امورخارجه دولت یازدهم ودوازدهم از مهره‌های کلیدی و تاثیرگذار بود، ناگهان حضورش به شکل چشمگیری کاهش پیدا کرد.
او نه تنها طی این مدت دیدار مهم و تاثیرگذاری انجام نداد بلکه حضورش در عرصه سیاست خارجی هم کاهش مشهودی داشت. از سوی دیگر وی که به عنوان یکی از وزرای فعال در شبکه‌های اجتماعی معروف بود، حضورش انگشت‌شمار شده‌است.
اما چه اتفاقی برای وزیر امور خارجه رخ داده است؟ به هرحال محمدجواد ظریف از زمره وزاریی بود که دولت یازدهم حضور پررنگ و تاثیر گذاری داشته است و این سوال پیش می‌آید که چرا این‌روزها از او کمتر خبر شنیده می‌شود؟ تا حدی که نشست داوس نیز حضور پیدا نکرد.
دلیل کم‌رنگ شدن ظریف بیرون از وزارتخانه است
در همین خصوص علی خرم دیپلمات سابق کشورمان طی گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «اتفاق خاصی در درون وزارت امور خارجه رخ نداده است و این اتفاق مربوط به خارج از این وزارتخانه است. زیرا آقای ظریف طبق دستورات نظام کار می‌کنند. یعنی مثلا اگر اعلام بشود که ایشان در داوس شرکت نکنند، قطعا شرکت نخواهند کرد. یعنی به دنبال حل مشکل در داخل وزارت امور خارجه نگردید. هرچه هست از بیرون نشات گرفته است.»
وی ادامه داد: «گاهی سیاست خارجه در اختیار وزیر امور خارجه است و او به صلاحدید خود سفر می‌رود و وارد مذاکره می‌شود. اما یک زمانی است که از بیرون وزارت امور خارجه به آن‌ها دستوراتی داده می‌شود. مثلا شورای عالی امنیت ملی یا جای دیگری با توجه به شرایط تصمیمی می‌گیرد و آن را به وزارت امور خارجه ابلاغ می‌کند و آن‌ها نیز موظف هستند از آن پیروی کنند. بنابر این ربطی به داخل وزارتخانه ندارد. اما به قطع این اتفاق به ضرر سیاست خارجی ما است.»
این استاد دانشگاه افزود: «به عقیده من آقای ظریف جدا از اینکه توانایی خیلی بالایی در امور دیپلماتیک دارند، به خوبی مصلحت سیاست خارجی کشور را می‌دانند به همین دلیل گمان نمی‌کنم که ایشان به طور کامل از سیاست خارجی کنار رفته باشند، اما قطعا مشورت‌های صورت گرفته و ایشان کم یا زیاد به فعالیت در سیاست خارجی ادامه می‌دهند.»
وی درباره اینکه آیا کشور در شرایط خاصی قرار دارد که چنین تصمیم اتخاذ شده است، گفت: «به عقیده من شرایط امروز کشور با آنچه یک سال پیش یا شش ماه پیش بود تفاوتی نکرده است. ما در آن موقع هم با تهدید‌های ترامپ مواجه بودیم که الان هم هستیم، فشار بر توان موشکی ما بود که الان هم هست. حالا اینکه چه اتفاق جدیدی رخ داده است واقعا برای من روشن نیست و باید وزارتخانه یا آقای رئیس جمهور به این پاسخ دهند.»
این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی ادامه داد: «مسلما اگر یک کشوری وزیر امورخارجه فعال نباشد در بسیاری از زمینه‌ها شکست می‌خود. افرادی که در وزارت امور خارجه حضور دارند به اندازه عمر نظام جمهوری اسلامی سابقه فعالیت دارند و در این حوزه تحصیل کرده‌اند. حالا اینکه برخی مدعی می‌شوند که نیازی به تحصیل و تجربه آنچنانی نیست و با دو سال فعالیت هم می‌توانند سکان سیاست خارجی را برعهده بگیرند، مسئولیت آسیب‌های ناشی از این بی تجربگی را هم باید قبول کنند.»
او تاکید کرد: «بطور کلی هر زمان در یک کشوری بخش‌های نظامی وارد سیاست خارجی می‌شوند، نشانگر این است که سیاست خارجی آن کشور از حالت نرم‌افزاری به سخت افزاری تغییر حالت داده است و به جای مذاکره و نشست و برخواست‌های دیپلماتیک، روش‌های دیگری را مدنظر قرار داده اند. این اولین سیگنالی است که به جهان فرستاده می‌شود. باید قبول کنیم که آقای ظریف بسیار مجرب‌تر از افرادی هستند که صرفا یک مدت کوتاهی در سیاست خارجی است؛ لذا باید کار را به کاردان سپرد.»
ظریف ناخودآگاه در سایه قرار گرفته است
همچنین علی بیگدلی استاد دانشگاه در گفت‌وگو با فرارو عنوان کرد: «متاسفانه سیاست خارجی ما آنقدر دچار سرگردانی و بهم ریختگی است که بعضا وزیر امور خارجه یا حتی شخص آقای روحانی هم در سایه قرار می‌گیرند و به نوعی دیگر موضوع از سر این افراد و بخش دیوانی گذشته است و با توجه به اینکه الان فشار بر روی بخش نظامی ما است، طبیعی است که فرماندهان سپاه اظهار نظر می‌کنند. اما این از جهت اصول مبنای علم سیاست به هیچ عنوان صحیح نیست.»
وی افزود: «در کشور‌های دیگر هیچکدام از نهاد‌های نظامی نمی‌توانند بدون هماهنگی و مشورت وزارت امور خارجه وارد این قبیل مسائل شوند. البته همانطور که گفتم با توجه به اینکه فشار روی بخش نظامی ما است، شاید طبیعی باشد که فرماندهان سپاه مشغول اظهار نظر در حوزه سیاست خارجی باشند، اما این صحیح نیست. اگر ما به دنبال یکپارچگی هستیم باید سیاست خارجی ما در کنار بخش نظامی باشند و با هم مشورت کنند تا به یک استراتژی مشخص که هم دیپلماتیک باشد و هم نظامی‌گری.»
وی اظهار کرد: «موضوع جالب توجهی که این روز‌ها شاهدش هستیم این است که در سال‌های گذشته که آقای ظریف موفق شد توافق هسته‌ای ایجاد کند، جریان راست کشور مداوم بر سر برجام زدند و آن و دولت را تخریب کردند. حالا که ترامپ آمده است و همان حرف‌های اصولگرایان را می‌زنند، این‌ها در قامت دیگری ظاهر شدند و سعی دارند در برابر ترامپ ایستادگی کنند و همین مسئله موجب شده دیپلماسی ما بسته شود و، چون توان این گروه‌ها از دولت و آقای ظریف بیشتر است، ایشان ناخواسته کنار رفته‌اند.»
