پرتاب «پیام» به فضا شکست نخورد؛ مسئولان شکست خوردند!
در شرایطی که بحث بر سر شکست پروژه پرتاب ماهواره ایرانی «پیام» به فضا در شبکه‌های اجتماعی به شدت داغ شده، اندک تأملی در ماجرا کافی است تا دریابیم اساسا شکستی در کار نبوده، مگر در عملکرد مسئولان!
به گزارش تابناک؛ به فاصله چند ساعت از سخنان رئیس جمهور در جمع مردم گلستان و وعده پرتاب دو ماهواره به فضا توسط کشورمان، صبح امروز لحظه موعود فرا رسید، ولی نتیجه آن چیزی نبود که انتظار می‌رفت؛ «ماهواره پیام در مدار قرار نگرفت.»
خبری که وزیر جوان کابینه آن را در صفحه شخصی خود در توئیتر مخابره کرد و در توضیح آن نوشت: «دوست داشتم با #خبر خوب همه را شاد کنم، اما گاهی زندگی آن طور که انتظار داریم پیش نمی‌رود…»؛ توضیحاتی که به شکل گیری تعبیر شکست از پرتاب امروز دامن زد و این باور را به وجود آورد که همه چیز از دست رفته است.
اما آیا واقعا این گونه بوده و پرتاب امروز کاملا شکست خورده است؟ اگر این گونه بوده، چرا این شکست رقم خورده و اشکال در کجا بروز کرده است؟ آیا قصوری متوجه کسی است و می‌توان انگشت اتهام را به سمت فرد یا نهاد خاصی نشانه رفت؟
برای پاسخ به این پرسش ها لازم است ابتدا چند نکته کلی را مرور کنیم. نکاتی از جمله اینکه ماهواره در زمان پرتاب چیزی جز محموله‌ای صلب نیست که در درون موشکی ویژه قرار می‌گیرد تا به کمک آن به فضا شلیک شود. محموله‌ای که مشخصات فیزیکی آن، از جمله وزنش، مهم‌ترین عامل برای انتخاب موشک مورد نیاز برای پرتاب آن می‌باشد.
با این یادآوری، به نکته بعد خواهیم رسید که موشک ماهواره‌بر است؛ موشک‌هایی چند مرحله‌ای که به سمت جو زمین شلیک می‌شوند و مأموریت دارند تا محموله شان را تا ارتفاع خاصی بالا ببرند تا در مدار خاصی قرارش دهند. موشکی که برای پرتاب ماهواره ۱۰۰ کیلوگرمیِ پیام، لازم بود «سیمرغ» باشد؛ موشک ماهواره‌بر سوخت مایع ایرانی که قابلیت حمل بار ۱۰۰ کیلوگرمی را تا ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری دارد.
توانی که برای قرار دادن ماهواره پیام در مدار در نظر گرفته شده برایش نیاز بود و موشک ایرانی مورد نیاز برای انجام آن در حال حاضر، سیمرغ است. موشکی با چهار موتور در راکت اصلی که ۷۷ تن وزن دارد، طول آن ۲۶ متر است و قطر آن در قسمت پایین به ۲.۵ متر می‌رسد. موشکی که ابعاد بزرگ آن موجب شده که تنها از پایگاه موشکی قابل شلیک باشد.
بدین ترتیب به نکته بعدی می‌رسیم که پایگاه فضایی امام خمینی (ره) به عنوان دومین پایگاه پرتاب کشور است که در استان سمنان در نزدیکی اولین پایگاه پرتاب کشور واقع شده و به نوعی با موشک سیمرغ گره خورده است. داستانی متصل که یک نکته مهم در بطن آن نهفته است؛ اینکه پرتاب امروز صبح، سومین پرتاب سیمرغ از این پایگاه فضایی بوده و متأسفانه اطلاعات کاملی از دو پرتاب قبلی به مردم ارائه نشده است؛ موضوعی بسیار مهم که برای تفسیر پرتاب امروز لازم است مدنظر قرار دهیم.
بر اساس گزارش‌های دریافتی، موشک ماهواره‌بر سیمرغ پیش از این یک بار در سال ۱۳۹۵ و بار دیگر در سال ۱۳۹۶ از این پایگاه به فضا شلیک شده که اولی چندان موفقیت آمیز نبوده و تنها در پرتاب دوم موفق عمل کرده است، با این ملاحظه که در هر دو پرتاب، سیمرغ بدون مسافر بوده و پرتاب امروز آن با محموله‌اش یعنی ماهواره پیام، نخستین پرتاب این موشک ماهواره‌بر با ماهواره بوده است.
نکاتی مهم که می‌شود این گونه خلاصه اش کرد که سیمرغ دو بار بدون ماهواره تست شده و موفقیت نسبی در کارنامه آن ثبت شده است، در حالی که مسئولان مربوطه، تنها شلیک دوم را رسما اعلام کردند تا کارنامه سیمرغ پیش از این پرتاب، موفقیت ۱۰۰ درصدی باشد. موفقیتی که اگر واقعیت در خصوص آن گفته شده بود، چه بسا هیچ کس، حتی وزیر ارتباطات شلیک امروز را خبر ناخوب تفسیر نمی‌کرد.
حالا که همه این موارد را مرور کردیم، بهتر است چند نکته را هم در خصوص پرتاب امروز مرور کنیم که از خلال گفت وگو با محمدامین آهنگری، کارشناس ارشد هوافضا با تخصص موتور‌های جت استخراج شده است؛ کارشناسی که شروع سخنانش با یادآوری این نکته است که دانش و فناوری فضایی، دانشی بر لبه علم است که پیچیدگی‌های بسیار زیادی دارد، جوان است و موفقیت و شکست در آن معنای چندانی ندارد بلکه مسأله پیشرفت است.
• آن گونه که اطلاعات به دست آمده نشان می‌دهد، پرتاب صبح امروز تا مرحله سوم به خوبی و با موفقیت کامل پیش رفته و در مرحله سوم موتور‌های پیشران تنها حدود ۳۰ ثانیه زودتر از آنچه برنامه ریزی شده بود از حرکت باز ایستادند که نتیجه آن نرسیدن ماهواره پیام به سرعت لازم برای قرار گرفتن در مدار مورد نظر بوده است.
• این دست اتفاقات در حوزه فضایی بارها رخ داده و می‌دهد تا جایی که می‌بینیم به تازگی موشک ماهواره‌بر مشهور سایوز هم با آن کارنامه درخشان در یک پرتاب ناموفق عمل کرد و سرنشینان آن مجبور به خروج اضطراری شدند.
• اساسا شکست، بخش جداشناشدنی پرتاب‌های فضایی است؛ اما از آنجا که در سال‌های گذشته، همواره شکست‌های رخ داده در این حوزه در کشورمان را رسما اعلام نکردیم و تنها اخبار موفقیت‌های رقم خورده را اعلام کردیم، این باور غلط شکل گرفته که کارنامه کشورمان در این حوزه کاملا موفقیت آمیز بوده است؛ باوری که بر اساس آن، پرتاب امروز یک شکست محض به نظر می‌رسد.
• البته پرتاب امروز به هیچ عنوان شکست محض نبوده چراکه از یک سو این اولین پرتاب ماهواره‌بر بومی سیمرغ با ماهواره بوده که تا مرحله سوم هم به خوبی پیش رفته و از سوی دیگر، بر اساس اطلاعات دریافتی، ماهواره پیام مدت کوتاهی پس از پرتاب توانسته به زمین سیگنال هم ارسال کند، ولی چون در زمان جدایش، سرعت لازم را نداشته در مدار باقی نمانده است.
• نکته دیگر در خصوص پرتاب ماهواره این است که باید بدانیم تنها کشور‌های محدود و معدودی در جهان هستند که به این دانش دست یافته‌اند و همه آن‌ها هم در کارنامه شان از این دست موارد به کرات دیده می‌شود. اگر صادقانه همه چیز را با مردم بیان کنیم، آن زمان شلیک امروز شکست محض به شمار نخواهد آمد.
• مساله دیگری که جا دارد به آن اشاره کنیم، طرح برخی شائبه‌ها برای چرایی توجیه عدم موفقیت شلیک امروز است که برخی دانسته یا نادانسته به آن دامن می‌زنند. شائبه‌هایی مانند کارشکنی کشور‌های دیگر در پرتاب امروز یا اختلال ایجاد کردن در فرایند ارتباط ماهواره‌های ایرانی با ایستگاه زمینی در صورت موفقیت کامل پرتاب و مسائلی از این دست که به مردم و مخاطبان آدرس غلط می‌دهد و از جنس همان عدم شفافیت و رعایت نکردن اصل صداقت است.
