هرآنچه لازم است درباره پوکی استخوان بدانیم

پوکی استخوان به معنی «استخوان‌های متخلخل» بوده و جزو دسته بیماری‌های غیر واگیر به شمار می‌رود؛ استخوان‌های هر فرد، در سن ۳۰ سالگی در قوی‌ترین و پرتراکم‌ترین حالت ممکن است.

متأسفانه در ایران، وضعیت پوکی استخوان بسیار نگران کننده است؛ طبق آمار وزارت بهداشت حدود ۷۰ درصد از زنان و ۵۰ درصد مردان بالای ۵۰ سالگی دچار پوکی استخوان هستند؛

با ابتلای فرد به پوکی استخوان خطر شکستگی‌های استخوانی بیشتر شده و فرد مبتلا باید مراقبت‌های لازم را داشته باشد؛ متأسفانه نیمی از زنان بالای ۵۰ سال مبتلا به پوکی استخوان بوده و در طول زندگی خود حداقل یکبار شکستگی استخوانی مربوط به پوک‌شدن استخوان‌ها را تجربه می‌کنند.

علائم ابتلا به پوکی استخوان
بسیاری از افراد تا زمانی که وضعیت بدنی‌شان تغییر نکرده و یا دچار شکستگی نشده‌اند، متوجه ابتلای خود به این بیماری خاموش نخواهند شد. یعنی بدون اینکه متوجه موضوع شوید، استخوان‌های‌تان آرام آرام پوک‌تر شده و تراکم استخوانی‎‌تان را از دست می‌دهید؛ شاید اولین علامت ابتلا به این بیماری بروز کمردرد باشد، کمر درد در نتیجه تغییر در ستون مهره‌ها است.

پوکی استخوان و شکستگی‌ها
طبق آمار به‌دست آمده از وزارت بهداشت و درمان، سالانه حداقل ۱٫۵ میلیون شکستگی، ناشی از ابتلای افراد به پوکی استخوان است؛ رایج‌ترین این شکستگی‌ها مربوط به شکستگی‌های فشاری (شکستگی ستون فقرات به علت پوکی استخوان) یا استرسی است که موجب تغییر شکل و ازهم‌پاشی ستون فقرات فرد می‌شود؛ البته شکستگی‌های پوکی استخوان فقط مربوط به ناحیه ستون فقرات نشده و ممکن است در مچ دست و لگن نیز رخ دهد.
چه چیزی باعث پوکی استخوان می‌شود؟

در تمام مدت زندگی‌تان، بدن در حال استخوان‌سازی است. استخوان‌ها متشکل از کلاژن و پروتئین می‌باشد که چارچوب کلی استخوان‌ها را تشکیل داده و کلسیم فسفات (ماده معدنی) موجود در استخوان‌ها نیز باعث استحکام بیشتر استخوان می‌شود.

ذدر اینجا این پرسش پیش می‌آید که اگر بدن، همیشه در حال استخوان‌سازی است پس چرا استخوان‌های‌مان پوک می‌شود؟ نکته همینجاست؛ با بالا رفتن سن، میزان تراکم استخوانی که از دست می‌دهیم نسبت به بازسازی استخوانی‌مان بیشتر شده و در نتیجه رفته‌رفته استخوان‌ها پوک‌تر می‌شوند؛ البته در زنان، یائسگی نیز بی‌تأثیر نبوده و بیشترین تغییر در تراکم استخوان خانم‌ها پنج سال بعد از یائسگی رخ خواهد داد.

نکته: جسم سبز نشان داده شده در تصویر، سلول استئوکلاست است که استخوان‌خوار گفته می‌شود و در طول حیات استخوان، همیشه قسمت‌هایی از استخوان را جذب می‌کنند.
با وزنه‌زدن، استخوان‌های‌تان را محکم‌تر کنید

جالب است بدانید که وزنه‌زدن و بلند کردن وزنه، یکی از راه‌های موثر و طبیعی برای حفظ استخوان‌ها و تحریک استخوان‌سازی است؛ البته فعالیت‌های ورزشی دیگر که باعث تحرک فرد شوند مانند پیاده‌روی، جاگینگ و تنیس نقش به‌سزایی دارند. طبق آمارها و مطالعات صورت گرفته، شخصی که روزانه یک کیلومتر پیاده‌روی کند، بروز پوکی استخوان را ۵ تا ۷ سال به عقب خواهد انداخت.

اسکن سنجش تراکم استخوان (DXA) چیست؟
شاید پزشک به شما پیشنهاد دهد که برای سنجش تراکم استخوان، چنین آزمایشی را انجام دهید، که معمولاً با وجود علائم زیر چنین پیشنهادی می‌دهند:
دچار یائسگی شده‌اید؛

زن بیش از ۶۵ ساله یا مرد بیش از ۷۰ ساله هستید؛

سن‌تان از ۵۰ سال گذشته و دچار شکستگی استخوان شده‌اید؛

مردی ۵۰ تا ۶۹ ساله هستید که علائم ابتلا به پوکی استخوان را دارید؛

آزمایش DXA )سنجش تراکم استخوان) روشی است که در آن مقدار وزن مواد معدنی موجود در استخوان را اندازه‌گیری می‌کنند.

درمان پوکی استخوان
قرص‌های تقویت‌کننده استخوان
اگر پزشک تشخیص پوکی استخوان بدهد، احتمالاً برای‌تان داروهای بیس‌فسفاتی مانند ریسدرونات (اکتونول)، رالوکسی فین (اویستا) و تری پاراتید (فورستو یا خورمون ترکیبی پارا تیروئید) تجویز خواهد کرد؛ مصرف چنین قرص‌هایی احتمال شکستگی و کاهش تراکم استخوان‌ها را کم کرده و احتمالاً به افزایش تراکم استخوانی نیز کمک خواهد نمود.

قرص‌های استروژن
تجویز هورمون نیز یکی از راه‌های درمان پوکی استخوان است. پزشک با تجویز قرص‌های استروژنی، علائم یائسگی در زنان را کاهش خواهد داد؛ اما پزشکان ترجیح می‌دهند از چنین قرص‌هایی کمتر استفاده کنند، زیرا احتمال ابتلا به سرطان، لخته‌های خونی، بیماری‌های قلبی و ایست قلبی را افزایش می‌دهد.

درمان جایگزین بیولوژیکی
پرولیا، آنتی بادی است که در آزمایشگاه تولید شده و از شکستن استخوان‌ها جلوگیری می‌کند. چنین درمانی به‌صورت آمپول تزریقی (سالی یک یا دو بار بسته به نیاز بیمار) بوده، که بیشتر برای زنان یائسه‌ای که در معرض خطر شکستگی هستند و نمی‌توانند دارو استفاده کنند یا اینکه داروها برای‌شان اثربخش نبوده، مصرف می‌شود.