منشا اعتراضات

این اتفاقات می‌تواند پاتکی به شفاف‌سازی‌های دولت در خصوص بودجه نیز باشد. آقای روحانی در بودجه به صورت شفاف امتیاز‌های خاصی که به برخی نهاد‌ها و افراد داده می‌شود را علنی کرده است و این احتمالا بر مذاق برخی خوش نیامده است.

«طی هفته‌های منتهی به اعتراض‌ها تعداد زیادی از چهره‌های جبهه پایداری که مخالف دولت هستند و معمولا به اقدامات و اظهار نظر‌های رادیکالی معروف هستند، در مشهد مستقر شدند و برنامه‌های مختلفی را برگزار کردند و با همان جهت دهی خاصی که اشاره کردم، افکار عمومی را به سمتی بردند که در برابر دولت آقای روحانی قرار گرفتند» این را محمدصادق جوادی حصار تحلیلگر مسائل سیاسی می‌گوید وی که معتقد است اعتراض‌های اخیر هم سیاسی بود و هم اقتصادی در گفت‌وگو با فرارو به بررسی چرایی و ابعاد اعتراض‌های اخیر در شهر‌های مختلف کشور پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

این روز‌ها تحلیل‌ها درباره اعتراضات اخیر بسیار متفاوت. برخی این ماجرا را سیاسی می‌دانند و آن را مرتبط به جریان‌های مخالف دولت معرفی می‌کنند و برخی دیگر آن را صرفا اعتراض به وضع اقتصادی عنوان می‌کنند. تحلیل شما از این رویداد‌ها چیست؟
راستش هنوز هیچ کدام از مسئولان صحبت واضح و مشخصی درباره دلایل این اعتراض‌ها مطرح نکرده‌اند، اما آنچه که از شعار‌های معترضان می‌توان برداشت کرد این است که حاضران دودسته هستند. یک عده به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی در اعتراض‌ها حضور دارند که گویا از تبعیض‌ها و فساد‌های اقتصادی خسته شده اند و قصد دارند این را بیان کنند.

این اتفاقی بود که در مشهد افتاد و وقتی اعتراض‌ها را مشاهده می‌کردیم می‌دیدیم که این افراد از وضع موجود ناراضی هستند و خسته شده‌اند. اما دسته دوم کسانی بودند که شعار‌های سیاسی می‌دادند و اینگونه به نظر می‌رسید که مشکل آن‌ها مسائل اقتصادی نیست و به دنبال چیز دیگری هستند.

با توجه به اینکه شما در مشهد حضور دارید تا چه حد اخباری مبنی بر اینکه عوامل پشت پرده و سیاسی در وقوع این اعتراضات دخیل بوده را واقعی ارزیابی می‌کنید؟
آنچه که باعث شد چنین مسئله‌ای مطرح شود این بود که طی هفته‌های منتهی به اعتراض‌ها تعداد زیادی از چهره‌های جبهه پایداری که مخالف دولت هستند و معمولا به اقدامات و اظهار نظر‌های رادیکالی معروف هستند، در مشهد مستقر شدند و برنامه‌های مختلفی را برگزار کردند و با همان جهت دهی خاصی که اشاره کردم، افکار عمومی را به سمتی بردند که در برابر دولت آقای روحانی قرار گرفتند.

البته نشانه‌های دیگری هم بود. از جمله سخنرانی اخیر آقای علم‌الهدی هم از این دست موارد بود که آن هم به نوعی در جهت دهی افکار عمومی بی‌تاثیر نبود. مجموعه این‌ها می‌تواند این شائبه را تقویت کند که اعتراض‌ها توسط یک جریان خاص، هدایت شده و این جریان از مشکلات و مطالبات اقتصادی مردم سواستفاده کردند و از آن در راستای اهداف خود که تخریب دولت و تحت فشار قرار دادن آقای روحانی بوده استفاده کردند.

از سوی دیگر این اتفاقات می‌تواند پاتکی به شفاف‌سازی‌های دولت در خصوص بودجه نیز باشد. آقای روحانی در بودجه به صورت شفاف امتیاز‌های خاصی که به برخی نهاد‌ها و افراد داده می‌شود را علنی کرده است و این احتمالا بر مذاق برخی خوش نیامده است.

شما در میان صحبت‌هایتان به این نکته اشاره کردید که این اعتراض‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم است. اما ما سال ۹۰ و ۹۱ با یک جهش عجیب در قیمت‌ها مواجه بودیم و حتی بعضا قیمت کالا‌ها چندین برابر شد. چرا در آن دوره اعتراضی صورت نگرفت؟
زیرا رویکرد جریان مخالف و منتقد دولت در آن دوره با رویکرد جریان مخالف دولت در این دوره بسیار متفاوت بود. یکی دیگر از دلایلی که موجب شد اعتراض‌های امروز در آن دوره رخ ندهد این بود که گروه‌هایی که توانایی و انگیزه اینگونه رفتار‌ها و رویکرد‌ها را دارند، در آن دوره حامی دولت بودند و مشکلات اقتصادی را توجیه می‌کردند و مردم را به صبر و مدارا کردن تشویق می‌کردند.

نابراین شرایط کاملا متفاوت بود و حالا کاملا جابه‌جا شده است. وگرنه واقعیت این است که میزان گرانی و تبعیض‌های اقتصادی نسبت به دوره آقای احمدی‌نژاد به مراتب کمتر است. با توجه به شاخص‌های رسمی که اعلام می‌شود نسبت تورم وگرانی در این دوره با سال‌های ۹۰ و ۹۱ بسیار متفاوت است. در دولت آقای روحانی نهایتا ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش قیمت داریم درحالی که دوران آقای احمدی نژاد ناگهان قیمت کالا‌ها چندین برابر شد.

بعد از وقوع این اعتراض‌ها یکی از شایعه‌هایی که در فضای مجازی شنیده می‌شد این بود که برخی مدعی هستند که طیف احمدی‌نژادی‌ها هم در این رویداد تاثیرگذار بودند. آیا با توجه پایگاه اجتماعی ضعیف این طیف و عدم دارا بودن منابع مالی، چقدر احتمال صحت این ادعا وجود دارد؟
من نه می‌توانم این را رد کنم، اما هیچ نشانه محکمی هم وجود ندارد که بتوانم با استناد به آن‌ها بگویم که دخیل نبوده. ولی با اینحال هنوز هیچ واکنش نشان نداده‌اند. مثلا اعلام نکردند که چنین رفتار‌هایی را محکوم می‌کنند. من تصورم این است که شاید در وقوع این رویداد نقشی نداشته باشند، اما الان خیلی خوشحال می‌شوند که دولت تحت فشار سیاسی و اقتصادی قرار بگیرد.

در غیر اینصورت این افراد که بابت هر موضوع کوچکی اظهار نظر می‌کنند و فیلم منتشر می‌کنند اگر با اتفاقات اخیر موافق و همراه نبودند سعی می‌کردند مردم را آرام کنند و به آن‌ها بگویند که اعتراض‌هایشان را از طریق قانونی انجام دهند و…

معمولا در چنین شرایطی شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال می‌شوند و در همین رستا روز شنبه فعالیت کانل آمدنیوز بسیارزیاد شد تا جایی که وزیر ارتباطات خواستار مسدود شدن این کانال تلگرامی به دلیل ترویج خشونت شد. روز گذشته این کانال از دسترس خارج شد حالا به عقیده شما این کانال تا چه حد در بروز وتشدید این اتفاقات دخیل بوده؟
جواب این سوال را نمی‌توان به صورت قطعی داد. باید دید عدم فعالیت این کانال تا چه اندازه بحران و تنش موجود را کاهش می‌دهد. آن وقت مشخص می‌شود که کانال آمدنیوز تا چه حد به صورت آلترناتیو عمل می‌کرد. اگر بعد از اینکه این کانال مسدود شد، هیجانات موجود کاهش پیدا کرد آن موقع می‌توانیم در خصوص میزان تاثیرگذاری آن نظر قطعی بدهیم.

قاعدتا در زمان بروز چنین رخداد‌هایی یکی از موضوعاتی که مورد بحث قرار می‌گیرد این است که بهترین رویکرد در مواجه با چنین اتفاق‌هایی چیست. به نظر شما نوع رفتار در قبال اعتراض‌های اینچنینی چگونه باید باشد؟
به نظر من قطعا برخورد خشونت آمیز برخود مناسب و نهایی نیست، ولی باید ماجرا را مدیریت کرد. ضمن اینکه باید از رفتار‌های هنجارشکنانه در جامعه جلوگیری کرد، اما من فکر می‌کنم راه‌های میانه وجود دارد. بهتر است ما در شرایط آرام و نرمال تمرین کنیم. هم اعتراض‌های مدنی را تمرین کنیم هم برخورد مسالمت آمیز با اعتراض‌ها را تمرین کنیم.

اما وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد باید منتظر چنین روزی باشیم که مشکلات به گلوی ملت می‌رسد و این باعث می‌شود زیر میز بزنند و همه چیز را به هم بریزند. ما نباید اجازه بدهیم شرایط اجتماعی به اینجا برسد که افراد گمان کنند که وقتی می‌خواهند صحبت کنند و و اعتراضی دارند باید زیر میز بزنند.

یکی از راهکار‌هایی که با شروع اعتراض‌ها مطرح شد این بود که رئیس جمهور با مردم صحبت کند. به عقیده شما این تا چه حد می‎تواند شرایط و جو روانی را آرام کند و تاثیرگذار است؟
دولت همیشه باید با مردم صحبت کند. تجربه سی ساله من در رسانه این را نشان می‌دهد که واقعا وقتی مردم متوجه شوند که یک کار از جای دیگر نشات گرفته است و دولت نقشی در آن ندارد، دولت را مورد انتقاد و حمله قرار نمی‌دهند؛ بنابراین به نظر من دولت باید به صورت شفاف مردم را در جریان امور قرار دهند. اینگونه می‌تواند آرامش اجتماعی در کشور را افزایش دهیم. البته قطعا با توجه به اینکه سال‌هاست ما در این فشردگی قرار داریم، یک مقدار شرایط سخت‌تر است.