سناریوهای بعد از مرگ “عبدالله صالح”

«همه چیز به اتفاقات آینده بستگی دارد. بیش از هر چیز این مهم است که آیا حوثی ها می توانند نیروهای عبدالله صالح در صنعا را کنترل کنند و آرامش را به شهر باز گردانند یا نه؟ اگر آنها بتوانند این کار را بکنند ائتلاف عربستان کاری از پیش نخواهد برد.»

سرعت تحولات یمن آنقدر بالا ست که هیچ تحلیلگر و ناظری نمی تواند بگوید دقیقا در ساعت دیگری چه اتفاقی ممکن است در این کشور رخ دهد. ساعاتی پیش رسانه های جهان عرب اعلام کردند علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری پیشین یمن در حمله حوثی‌ها کشته شده است. این خبر پس از آن منتشر شد که نیروهای حوثی خانه صالح را در صنعا، پایتخت یمن منفجر کردند. وزارت کشور دولت حوثی‌ خبر کشته شدن صالح را رسما تأئید کرد.

به گزارش فرارو، شبکه تلویزیونی العربیه وابسته به حکومت سعودی، خبر کشته شدن علی عبدالله صالح را تأئید کرده است. این شبکه پیش از این به نقل از حزب کنگره ملی خلق که حزب صالح است، خبر کشته شدن او را تکذیب کرده و گفته بود که او زنده و سالم است.
بسیاری از رسانه‌های عربی از جمله المیادین و نیز تلویزیون عرب زبان ایران، العالم نیز این خبر را تأئید کردند.

در مورد طریقه کشته شدن علی عبدالله صالح نیز روایت‌های مختلفی گزارش شده است. شبکه المیادین گفته بود که او بر اثر انفجار خانه‌اش به دست نیروهای حوثی کشته شده اما تلویزیون عراق گفت که صالح حین فرار از صنعا به مأرب کشته شده است. برخی گزارش‌های دیگر حاکی است صالح درحال فرار به همراه ياسرالعواضي وعارف زکا درجاده ذمار به بيضا کشته شده است.

حتی برخی می گویند فردی که علی عبدالله صالح را کشته، در حین کشتن به او گفته است که دارد انتقام حسین حوثی را می‌گیرد. حسین حوثی پایه‌گذار حوثی‌های یمن است که در سال ۲۰۰۴ میلادی به دستور صالح کشته شد.

کشته شدن عبدالله صالح می توان تحولات یمن را به کلی تغییر دهد. او در سالهای اخیر از متحدان حوثی ها و انصارالله در برابر ائتلاف عربستان سعودی بود، اما در چرخشی ناگهانی از روز پیش به عربستان چراغ سبز نشان داده است. در راستای این چرخش در روزهای گذشته درگیری شدیدی میان نیروهای حوثی و وفاداران به علی عبدالله صالح رخ داده بود. تحلیلگران معتقدند کشته شدن عبدالله صالح خشم عربستان را در پی خواهد داشت.

ساعتی پس از انتشار خبر مرگ عبدالله صالح فرماندهی ائتلاف تحت رهبری عربستان در یمن به غیرنظامیان هشدار داده که از مراکز تجمع حوثی‌ها دست کم پانصد متر فاصله بگیرند. این هشدار به معنی افزایش حملات هوایی است.

از سوی دیگر، یکی از نزدیکان عبد ربه منصور هادی، رییس جمهور فراری یمن که مورد حمایت عربستان است روز دوشنبه گفت او از هوادارانش خواسته تا با برخورداری از حمایت ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، از مأرب به صنعا رفته و آنجا را اشغال کنند.

در همین حال کمیته بین‌المللی صلیب سرخ می‌گوید در طول شب گذشته ۱۳ تن از کارکنان خود را برای در امان ماندن از حملات هوایی، از یمن به جیبوتی منتقل کرده است.

اما در این بین به نظر می رسد انصار الله به دنبال حفظ آرامش در صنعا پایتخت یمن است، محمد عبدالسلام، سخنگوی جنبش انصارلله (جریان سیاسی شبه نظامیان حوثی) درباره خبر کشته شدن علی عبدالله صالح گفت: «ما مشکلی با برادران خود در حزب الموتمر(حزب عبدالله صالح) نداریم بلکه مشکل ما با خیانتکارانی است که با دشمن همدستی کردند.»

حال سوال این است که چه سناریوهایی برای یمن قابل پیش بینی است؟

دکتر عبدالرضا فرجی راد سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، کارشناس مسائل بین الملل و مدیر گروه جغرافیا و استاد ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی درباره تحولات یمن به فرارو گفت: «باید مطمئن شویم که 100درصد علی عبدالله صالح کشته شده است، البته به احتمال قوی این اتفاق رخ داده چون تصاویری در این باره منتشر شده است. وضعیت در یمن بسیار آشفتنه است به ویژه در صنعا اوضاع از کنترل خارج شده است.»

او افزود: «عبدالله صالح با پشت کردن به انصارالله و حوثی ها عصبانیتی را در بین حوثی ها و مردم یمن ایجاد کرد. مردم یمن در طول چند سال اخیر به خاطر اقدامات عربستان، بمباران های شهرها، کشتار مردم بیگناه بسیار عصبانی هستند، چرخش ناگهانی عبدالله صالح به سمت سعودی و امارات بر عصبانیت مردم و حوثی ها دامن زد. به این ترتیب انتظار درگیری شدید و طولانی مدتی میان حوثی ها و بخشی از مردم یمن با نیروهای وفادار به علی عبدالله صالح وجود داشت. البته در درون حزب او نیز به خاطر تغییر موضع علی عبدالله صالح شکاف به وجود آمد. این تحلیل هم وجود دارد که افرادی از درون حزب عبدالله صالح در شناسایی محل اقامت یا تردد او به حوثی ها کمک کرده باشند تا با او برخورد کنند.»

این تحلیلگر مسائل بین الملل ادامه داد: «آنچه که مسلم است، اگر اوضاع یمن مخصوصا در پایتخت، صنعا تحت کنترل حوثی ها در بیاید طبیعتا با توجه به این که گفته می شود اکثر پسرهای علی عبدالله صالح هم دستگیر شده اند ، روحیه طرفداران او ضربه می خورد و ممکن است باعث شود حوثی ها در کوتاه مدت کل صنعا را به کنترل خود درآورند.»

او در پاسخ به این سوال که آیا کشته شدن عبدالله صالح می تواند به شکاف میان نیروهای یمنی دامن بزند و بحران را برای حوثی ها سخت تر کنئ؟، گفت: «این را نمی شود نفی کرد. ممکن است در روزهای آینده درگیریهای شدید و مستمری بین حوثی ها و طرفداران علی عبدالله صالح که بخشی از ارتش یمن را در اختیار دارند، پیش آید. از طرف دیگر با بمباران مستمر سعودی و امارات نیروهای عبدربه منصور هم وارد گود شوند و به صنعا حمله کنند. به این ترتیب حوثی ها باید با دو طرف بجنگند که این کار را بسیار دشوار می کند.»

فرجی راد همچنین گفت: «این احتمال را هم نباید نادیده گرفت که نیروهای موجود علی عبدالله صالح در صنعا با نیروهای عبدربه منصور و سعودی ها متحد شوند. اگر این اتفاق بیافتد چون نیروهای عبدالله صالح در صنعا حضور دارند عربستان بدون اینکه هزینه ای کرده باشد به صنعا می رسد. این وضعیت می تواند به یک جنگ داخلی شدید در پایتخت یمن تبدیل شود که نتیجه اش قابل پیش بینی نیست ولی قطعا جنگی خونین خواهد بود.»

این کارشناس مسائل خاورمیانه سناریو دیگری را نیز مطرح کرد و گفت: «حالت دیگر این است که کسانی در گروه علی عبدالله صالح باشند که بتوانند کنترل اوضاع را در دست بگیرند و با حوثی ها و انصارالله وارد مذاکره شوند و به نحوی از تنش ها بکاهند و مانع جدایی کامل دو گروه از هم شوند.»

او در پاسخ به این سوال که احتمال دارد عربستان سناریو دخالت نظامی روی زمین را اجرا کند و بخواهد از آب گل آلود ماهیگیری کند و به یمن لشکرکشی نماید، گفت: «احتمال این اقدام بسیار ضعیف است.چرا که حملات زمینی بدون تلفات نخواهد بود. نیروهای امارات و قطر از یمن خارج شده اند و فقط سودانی ها هستند، روابط سودان و عربستان هم دوران درخشان خود را سپری نمی کند. اظهارات اخیر عمر البشیر درباره لبنان و ایران نشان می دهد که می خواهد به گونه ای خود را از این داستان ها کنار بکشد. بنابراین اگر عربستان وائتلاف بخواهد از نیروهای خودش استفاده کند ممکن است تلفات زیادی برایش در پی داشته باشد. در نتیجه باید از همان نیروهای عبد ربه منصور استفاده کند.»

فرجی راد افزود: «با این حال ممکن است سعودی ها و اماراتی ها در جریان اتفاقات اخیر یمن به سیم آخر بزنند. یعنی چشم بسته همه جای یمن را بمباران هوایی کنند. و همزمان با این بمباران ها نیروهای عبد ربه منصور را به سمت صنعا حرکت دهند و در کنار آن اگر نیروهای عبدالله صالح نتوانند با حوثی ها کنار بیایند ممکن است به نیروهای عبد ربه منصور بپیوندند که تبدیل به جنگ تمام عیار و خونین خواهد شد.»

این کارشناس مسائل سیاسی معتقد است “به نظر نمی رسد در شرایط کنونی ائتلاف عربستان ملاحظات و نگرانی های جامعه جهانی را در نظر گیرد و حملات به یمن را کنترل کند. اتفاقات اخیر با سرعت رخ داده است عربستان از چرخش عبدالله صالح خیلی خوشحال بود، اما حالا می بینید که این متحد تازه را به سرعت از دست داده است.”

او معتقد است: «همه چیز به اتفاقات آینده بستگی دارد. بیش از هر چیز این مهم است که آیا حوثی ها می توانند نیروهای عبدالله صالح در صنعا را کنترل کنند و آرامش را به شهر باز گردانند یا نه؟ اگر آنها بتوانند این کار را بکنند ائتلاف عربستان کاری از پیش نخواهد برد.»