رکوردشکنی درآمدهای نفتی ایران در بهار ۹۷
صادرات نفتی ایران در بهار امسال به مرز ۲۱ میلیارد دلار رسید. مطابق آمارهای بانک مرکزی، درآمدهای نفتی سه ماه ابتدایی سال‌جاری، بالاترین رقم پس از سال ۱۳۹۰ محسوب می‌شود. می‌توان مهم‌ترین دلیل این رخداد را بالارفتن قیمت نفت در سال‌جاری دانست.
به گزارش اقتصادنیوز متوسط قیمت نفت در سه ماه ابتدایی امسال نسبت به سال قبل، حدود ۳۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. محاسبات تخمینی نشان می‌دهد که ۷/ ۱۴ میلیارد دلار از صادرات نفتی ناشی از فروش نفت خام و فرآورده‌های نفتی بوده است. حدود ۵ میلیارد دلار از صادرات نفتی نیز از صادرات میعانات گازی و پتروشیمی عاید کشور شده است. با این اوصاف، اقتصاد ایران از بابت داشتن منابع ارزی، می‌تواند شرایط تحریمی را با آسودگی بیشتری سپری کند. در کنار این آمارها، وضعیت متغیرهای پولی چندان منعکس‌کننده آینده مطلوبی برای شاخص قیمت‌ها نیستند؛ چراکه «پول» به قطب اصلی رشد نقدینگی در سال‌جاری تبدیل شده و رشد آن در فصل اول ۵ درصد اعلام شده است؛ درحالی‌که در ۱۰ سال اخیر، بالاترین نرخ رشد پول در فصل اول سال، یک درصد بوده است. در مقابل، دست‌اندازهایی که در برابر «شبهپول» قرار گرفته‌اند، سرعت رشد این بخش از نقدینگی را کم کرده‌اند تا سیالیت بیشتر نقدینگی، بتواند موتور شاخص قیمت‌ها را روشن کند.
میزان صادرات نفتی کشور پیش از آغاز تحریم‌ها به اوج ۷ ساله رسیده است. مطابق آمارهای بانک مرکزی، در فصل بهار امسال، میزان صادرات نفتی ۹/ ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده است که پس از سال ۱۳۹۰، بالاترین رقم صادرات نفتی کشور به حساب می‌آید. عمده این رقم از فروش نفت خام و یک‌چهارم آن نیز از صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی حاصل شده است. همچنین آمار نماگرهای اقتصادی نشان می‌دهد که پایه پولی همچنان به رشد خود ادامه داده است. در بین متغیرهای پولی، رشد پول در سه ماه نخست سال‌جاری یک رکورد جالب توجه در دهه ۹۰ به حساب می‌آید.
صادرات نفتی در اوج
بانک مرکزی نماگرهای اقتصادی برای فصل اول سال را منتشر کرد. بر این اساس، صادرات نفتی کشور در سه ماه ابتدایی سال‌جاری، نزدیک به ۲۱ میلیارد دلار اعلام شد. صادرات نفتی کشور مجموع ارزش نفت خام، فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، مایعات و میعانات گازی صادر شده توسط شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی گاز ایران، ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شرکت‌های پتروشیمی و سایرین است. اگر به تمامی فصول اول سال‌های دهه ۹۰ بنگریم، رقم صادرات نفتی در سال‌جاری پس از سال ۱۳۹۰ قرار می‌گیرد. در آن سال نیز علت اصلی فوران صادرات نفتی، عاملی جز افزایش شدید قیمت نفت نبود. مطابق گزارش رسمی اوپک، قیمت نفت سنگین ایران در مارس ۲۰۱۱ (فروردین ۱۳۹۰) حدود ۱۰۸ دلار به ازای هر بشکه بود. صادرات نفتی ایران در اولین فصل سال ۹۰، بیش از ۳۳ میلیارد دلار برآورد شده است. اما از آن سال به بعد، هیچگاه صادرات نفتی بهار، از مرز ۲۰ میلیارد دلار عبور نکرد تا اینکه در سال‌جاری این اتفاق افتاد تا بیشترین صادرات نفتی ایران در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی رقم بخورد.
اما این رکورد صادرات نفتی چگونه به‌دست آمد؟ مطابق گزارش نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی، میزان صادرات نفت خام در فصل اول سال‌جاری ۲ میلیون و ۳۹۰ هزار بشکه در روز بوده است. اگر سطح صادرات سال‌های گذشته بررسی شود، مشخص خواهد شد که میزان صادرات نفت کشور در فصل اول امسال، بالاترین حد در دهه جاری محسوب می‌شود. میزان حجمی صادرات نفت در فصول اول سال‌های گذشته تا یک میلیون و ۴۲۲ هزار بشکه در روز نیز کاهش یافته بود. در نتیجه یکی از عوامل رکورد مناسب صادرات نفتی در سال‌جاری، به حجم صادرات بازمیگردد. حجم صادرات نسبت به بهار سال گذشته ۲ درصد رشد کرده، اما میزان ارزش صادرات نفتی نسبت به بهار سال قبل، حدود ۵۰ درصد رشد را نشان می‌دهد. با این حساب، علت اصلی رشد در سال ۹۷ را باید در جای دیگری جست‌وجو کرد. مطابق گزارش‌های رسمی اوپک در سال ۲۰۱۷، قیمت نفت سنگین ایران در ماه‌های مارس، آوریل و مه، بین ۴۹ تا ۱/ ۵۱ دلار نوسان کرده و این در حالی است که در ماه‌های مشابه سال‌جاری، قیمت متوسط را می‌توان ۶/ ۶۶ دلار در هر بشکه در نظر گرفت. در نتیجه قیمت هر بشکه نفت در سال‌جاری نسبت به سال گذشته، به‌طور متوسط حدود ۳۲ درصد رشد کرده است. پس بخش قابل‌توجهی از رشد صادرات نفتی در سال‌جاری به افزایش قیمت نفت خام بازمیگردد، هر چند به‌طور کامل نمی‌تواند آن را توضیح دهد. با توجه به آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی، میزان متوسط صادرات نفتی در سه ماه اول ۹۷ معادل ۲ میلیون و ۳۹۰ بشکه در روز است. با توجه به داده‌های اوپک، میزان متوسط قیمت نفت سنگین ایران در ماه‌های مارس، آوریل و مه ۲۰۱۸، حدود ۶۶ دلار برآورد می‌شود. در نتیجه کل صادرات حاصل از نفت خام و فرآورده‌های نفتی در مدت ۹۳ روز ابتدای سال، حدود ۷/ ۱۴ میلیارد دلار است. اما میزان صادرات نفتی کشور ۹/ ۲۰ میلیارد دلار بوده و حدود ۲/ ۶ میلیارد دلار، با صادرات حاصل از نفت خام اختلاف دارد. این اختلاف باید در صادرات میعانات گازی و محصولات پتروشیمی پوشش داده شود. براساس آمار گمرک، تا پایان خرداد ماه، مجموع صادرات پتروشیمی و میعانات گازی ۵ میلیارد دلار بوده است. در نتیجه شکافی یک میلیارد دلاری بین آمارها وجود دارد که می‌تواند به علت نداشتن میزان حجم فروش روزانه فروش نفت و در نتیجه تخمین غیردقیق دردرآمد نفت خام باشد.
تغییرات پول پرقدرت
داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که رشد پول در فصل اول سال‌جاری کم‌سابقه بوده است. در ماه اول سال‌جاری، حجم پول به نزدیک ۲۰۶ هزار میلیارد تومان رسیده است که این عدد نسبت به اسفند ماه، ۸/ ۵ درصد رشد را مخابره می‌کند. رشدی که حداقل در ۱۵ سال اخیر در فصل بهار سابقه نداشته است. آنچه رشد حجم پول را در این بازه سبب شده، افزایش حجم سپرده‌های دیداری در بانک‌ها به میزان ۱۰ درصد بوده است. در مقابل، از حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در بهار امسال کاسته شده است. افزایش حجم پول از اجزای نقدینگی، می‌تواند نشان‌دهنده روشن شدن موتور تورم‌ساز باشد. در مقابل از رشد شبهپول که عنصر تورمی کمتری دارد، در بهار امسال نسبت به سال گذشته کاسته شده است. حجم شبهپول در فصل بهار ۹۷ با ۱/ ۳ درصد رشد نسبت به اسفند گذشته به ۱۳۷۷ هزار میلیارد تومان نزدیک شده است. این در حالی است که در فصل اول تمامی سال‌های دهه ۹۰، رشد شبه پول هیچگاه از ۴ درصد کمتر نبوده است. تضعیف قدرت رشد شبهپول و افزایش قدرت پول، نمی‌تواند پیام خوبی از تورم‌های آتی دهد. پرقدرت شدن پول آن هم از جانب سپرده‌های دیداری نشان از جریان سریع‌تر نقدینگی بین مردم است که تلاطم موجود در بازارهای مالی را نیز می‌تواند توضیح دهد.
علاوه‌بر اینها میزان پایه پولی در سه ماهه اول سال ۱۳۹۷ به ۶/ ۲۱۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. این عدد نسبت به اسفند گذشته، ۲/ ۲ درصد رشد را نشان می‌دهد. میزان رشد فصلی در فصل اول سال‌های ۹۵ و ۹۶ عدد بزرگ‌تری بوده و معادل ۴/ ۳ و ۳ درصد گزارش شده است.
