رابطه نظامی ایران و روسیه چگونه است؟
دریادار حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش روز گذشته با بیان اینکه وقتی از ارتباط دوستانه با کشور‌های جهان صحبت می‌کنیم اهداف سیاسی، اقتصادی و نظامی را می‌تواند دربر گیرد، از رزمایش مشترک با روسیه خبر داد و گفت: «بنا داریم امسال یک رزمایش مشترک در ناوگان جنوب نیروی دریایی با مشارکت نیروی دریایی ارتش روسیه برگزار کنیم و قرار است ناوگان این کشور در آب‌های جنوبی پهلو بگیرد».
به گزارش شرق، ایران و روسیه سال‌هاست که از لحاظ سیاسی، نظامی و دفاعی در کنار هم قرار دارند و همین باعث شده تا به فکر رزمایش‌های مشترک نیز بیفتند. این دو کشور درباره مسائل سوریه و همچنین برجام نیز نظرات و اشتراکات زیادی دارند.
روابط ایران و روسیه
روابط سیاسی و اقتصادی ایران و روسیه به ۵۰۰ سال پیش و دوران صفویه بازمی‌گردد. همسایگی این دو کشور یکی از دلایل مهم ارتباط آنان محسوب می‌شود. اما در قرن نوزدهم روابط دو همسایه به سردی گرایید و جنگ‌هایی میان آنان صورت گرفت که در نهایت به قطع‌نامه‌های «گلستان» و «ترکمانچای» منجر شد که برای ایرانیان خاطره‌های خوبی محسوب نمی‌شود. جنگ جهانی دوم و ورود متفقین به داخل ایران و حضور ارتش روسیه در استان‌های شمالی کشور، باعث شد تا روابط ایران و روسیه همچنان تاریک بماند. پس از پیروزی انقلاب نیز رابطه ایران با شوروی چندان گرم نبود.
مهم‌ترین اتفاق، اما نامه امام‌خمینی (ره) به میخاییل گورباچف، آخرین رهبر کشور جماهیر سوسیالیستی شوروی، چند ماه قبل از فروپاشی بود. شوروی که از هم پاشید از دل آن روسیه و چند کشور کوچک در اطراف دریای خزر به وجود آمد و روابط دیپلماتیک و سیاسی ایران با آنان تغییر کرد.
در دولت اول احمدی‌نژاد و حدود ۵۰ سال بعد از کنفرانس تهران در سال ۱۹۴۳، در سال ۸۶ یک رئیس‌جمهور از روسیه به ایران آمد. ولادیمیر پوتین با وجود آنکه شایعه ترور او نیز شنیده شده بود، برای شرکت در اجلاس رؤسای کشور‌های حاشیه دریای خزر به تهران آمد و با مقام معظم رهبری نیز دیدار و گفتگو کرد. رؤسای دو دولت پس از پایان مذاکرات بیانیه‌ای مشترک نیز امضا کردند که در آن برای گسترش همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله انرژی هسته‌ای به توافق رسیده و بر حل مسئله برنامه هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی و مذاکره تأکید کرده بودند. همچنین آنان درباره تحویل پنج هواپیمای Tu-۲۰۴-۱۰۰ به ایران به توافق رسیده بودند.
پوتین هشت سال بعد در سال ۹۴ و در دولت اول حسن روحانی نیز برای شرکت در نشست کشور‌های صادرکننده گاز به تهران آمد و با مقام معظم رهبری نیز دیدار کرد. او سال ۹۶ نیز برای سومین بار برای شرکت در دومین نشست سران کشور‌های ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه به تهران آمد و با مقام معظم رهبری نیز دیدار کرد. محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی نیز به روسیه سفر کرده و با رئیس‌جمهور روسیه دیدار کردند.
فروش S۳۰۰ به ایران
در سال ۲۰۰۷ ایران قرارداد خرید سامانه موشکی S۳۰۰-PMU۱ را با روسیه امضا کرد، اما با مشکلاتی مواجه شد. با تحویل‌ندادن این سامانه به ایران و گذشت سال‌های دراز، خط تولید آن در روسیه، کلا متوقف شده بود و ایران هم دیگر خواهان آن مدل از اس- ۳۰۰ نبود. به همین دلیل ایران و روسیه توافق کردند قرارداد را به‌روز کنند که در سال ۹۴ دو کشور قرارداد جدیدی برای فروش اس- ۳۰۰ به ایران امضا کردند، اما مدل سامانه‌ای که قرار بود به ایران تحویل داده شود، هیچ وقت اعلام نشد. سال ۹۵، ایران سامانه S۳۰۰-PMU۲ را که یکی از بهترین سامانه‌های دفاعی و پدافندی حال حاضر جهان محسوب می‌شد تحویل گرفت.
همکاری ایران و روسیه در بحران سوریه
با شروع بحران در سوریه، ایران و روسیه تلاش کردند این موضوع را حل کنند. چند سالی است که نظامیان ایران به‌عنوان مستشار در این کشور حضور دارند. تهران و مسکو نیز بار‌ها برای اتمام جنگ در سوریه نشست برگزار کرده‌اند. تابه‌حال ۱۲ دور مذاکرات آستانه درباره سوریه انجام شده است. به گزارش ایسنا، این مذاکرات مجموعه‌ای از دیدار‌های دوجانبه و سه‌جانبه پشت در‌های بسته را شامل می‌شود که اولین آن با دیدار میان هیئت روسیه و ایران آغاز شد..
حمله روسیه به داعش از همدان
مرداد سال ۹۵ بود که راشاتودی خبر داد بمب‌افکن‌های روسیه با برخاستن از پایگاه همدان ایران، اهدافی را در سوریه بمباران کرده‌اند. وزارت دفاع روسیه، این موضوع را تأیید و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد این هواپیما‌ها داعش و جبهه النصره را در اطراف شهر‌های حلب، دیرالزور و ادلب هدف قرار دادند. دبیر شورای‌عالی امنیت ملی نیز در واکنش به انتشار خبر استقرار جنگنده‌های روسی در همدان، گفته بود: «همکاری‌های تهران – مسکو برای مبارزه با تروریسم در سوریه راهبردی است و ما در این زمینه تبادل ظرفیت و امکانات داریم». همچنین خبرگزاری اینترفکس گزارش داده بود وزارت دفاع روسیه درخواستی را به ایران و عراق فرستاده و از این کشور‌ها خواسته بود از حریم هوایی‌شان برای پرتاب موشک‌های کروز به سوریه استفاده کند.
همکاری‌های نزدیک نظامی ۲ کشور
مرداد سال گذشته بود که ژنرال الکساندر فومین، معاون وزیر دفاع روسیه، در دیدار با معاون وزیر دفاع ایران در حاشیه نمایشگاه نظامی- فنی «ارتش-۲۰۱۸» مسکو گفت: «روسیه همکاری با ایران را در حوزه نظامی و فنی توسعه خواهد داد و همچنان در مبارزه با تروریسم بین‌المللی با تهران همکاری می‌کند. ما از سطح و گستره همکاری‌ها در خطوط نظامی و فنی راضی هستیم. من مطمئن هستم که ما همچنان به توسعه این همکاری‌ها، با درنظرگرفتن تعهدات بین‌المللی ادامه خواهیم داد». چند ماه بعد یعنی در دی‌ماه سال گذشته، سردار قاسم تقی‌زاده، جانشین وزیر دفاع ایران نیز با اشاره به امضای موافقت‌نامه بین دولتی همکاری‌های نظامی در ۳۰ دی ۱۳۹۳ توسط وزرای دفاع دو کشور بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه و تعمیق همکاری‌های دفاعی و نظامی دو کشور در همه زمینه‌ها تأکید کرد.
به گزارش تسنیم، یک ماه بعد، مدیر سرویس فدرال همکاری‌های نظامی- فنی روسیه در مصاحبه اختصاصی با روزنامه «کامرسانت» اعلام کرد در سال ۲۰۲۰ همکاری‌های نظامی- فنی با ایران وارد مرحله جدیدی خواهد شد. دیمیتری شوگایف گفته بود: «همکاری‌ها با طرف ایرانی از سال ۲۰۰۱ ادامه دارد، ولی محدودیت‌های خاصی به‌دلیل قطعنامه شورای امنیت مصوبه سال ۲۰۱۵ در این زمینه وجود دارد. در همین رابطه تا سال ۲۰۲۰ همکاری‌های نظامی-فنی در عرصه تسلیحات تهاجمی جنبه محدودی خواهد داشت، البته سامانه‌های دفاع موشکی شامل این تجهیزات نمی‌شوند. روسیه بدون هیچ مورد نقضی، به تمامی تعهدات بین‌المللی خود در قبال اجرای این محدودیت‌ها عمل کرده است».
این مقام نظامی گفته بود: «شرکای ایرانی ما هرگز علاقه خود به سامانه‌های مختلف دفاع موشکی را از دست نداده‌اند، برای اینکه این سامانه‌ها ویژگی‌های بالا و منحصربه‌فردی دارند و می‌توانند با سامانه‌های دیگر هم‌گرا شوند. در واقع ما می‌توانیم به ایران پیشنهاد طرح ایجاد سامانه مشترک حفاظتی و دفاعی در سواحل خلیج فارس را بدهیم و تحقق این طرح در سال ۲۰۲۰ بعید نیست و ما معتقدیم در این رابطه مشارکت دو کشور به مرحله جدیدی وارد خواهد شد».
ایران و روسیه، شرکای سیاسی، اقتصادی و نظامی خوبی با هم هستند و این موضوع در حمایت‌های مسکو درباره «برجام» کاملا مشخص است. موضوع بحران سوریه نیز همیشه ایران و روسیه را کنار هم قرار داده است و حالا رزمایش مشترک دریایی میان این دو کشور رابطه نظامی آن‌ها را گرم‌تر خواهد کرد.
