دعوا بر سر طرحی که قیمت مسکن را ۶برابر کرد!
به نظر می‌رسد دو نفر از شش کاندیدای ریاست جمهوری قصد دارند با رفتن در قالب مدافعین مسکن مهر، سبد رای متقاضیان این طرح به قول عباس آخوندی «اقتصادبرانداز» را به سمت خود جلب کنند.
کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم تا کنون به جای ارایه برنامه راهبردی در بخش مسکن، بیشتر روی نقاط ضعف اقتصاد از جمله معیشت و اشتغال دست گذاشته‌اند. با این حال ابراهیم رییسی در روزهای قبل دفاع نیم بندی از دیابتی ترین طرح دولتهای نهم و دهم تحت عنوان مسکن مهر داشت تا نشان دهد به سبد رای خانواده های در انتظار مسکن مهر چشم دوخته است. او گفت «به جای رفع مشکلات، مسکن مهر را تعطیل کردند». رییسی در جریان مناظره ها نیز برنامه مشخصی درباره مسکن ارایه نکرد و بیشتر به توضیح واضحاتی همچون نیاز سالیانه کشور به یک میلیون مسکن پرداخت.
محمدباقر قالیباف هم که تا قبل از مناظره صحبت خاصی درباره مسکن ارایه نکرده بود، در جریان صحبتهای خود درباره بحث مسکن در مناظره اول سعی کرد از گارد بسته خود درباره عدالت اجتماعی خارج نشود. صحبت مکرر شهردار تهران درخصوص ۹۶ درصد از مردم و مرتبط کردن آن با بحث مسکن حاکی از آن بود شهردار تهران قصد دارد آرای موسس مسکن مهر که رد صلاحیت شده را به سوی خود جلب کند. اما او نشان داد حداقل تا کنون برنامه خاصی برای تامین مسکن اقشار مختلف جامعه ترسیم نکرده است. قالیباف بدون اینکه به انتقادهای مکرر از تاثیر تراکم فروشی بر آلودگی هوای تهران و ترافیک یا تبدیل شدن پهنه سبز مناطق ۴ و ۲۲ به جنگل آهن داشته باشد، گفت: «الان بیش از ۳ میلیون مسکن خالی در کشور داریم. چرا خالی است؟ کجاست؟ متعلق به چه کسانی است؟» با این حال شهردار تهران نگفت که بخش قابل توجهی از ۴۹۰ هزار خانه خالی تهران همان خانه های لوکسی هستند که شهرداری مجوزش را به پولدارها داده تا از طریق فروش حق نفس کشیدن شهروندان به نفع شهرداری، باغات تهران را به آسمانخراش تبدیل کنند.
دست بسته دولت برای خروج از رکود
در سوی دیگر، روحانی و جهانگیری بیشتر سعی کردند از عملکرد دولت طی چهار سال گذشته در حوزه مسکن دفاع کنند. دولت تدبیر و امید میراث دار جهش ۳۰۰ درصدی قیمت مسکن از دولتهای نهم و دهم است که به گفته کارشناسان در نتیجه دو رویکرد مسکن مهر و شهرفروشی طی یک دهه قبل از سال ۱۳۹۲ در کلانشهرها ایجاد شده است. بنابراین دولت اجبارا چهار سال گذشته را با رکود مسکن گذرانده و به دلیل تقاضای پایین نتوانسته به این بخش رونق ببخشد. تلاشهای دولت برای هشت برابر کردن وام مسکن و تغییر رویکرد از لوکس سازی به نوسازی بافتهای فرسوده و حاشیه ای هم نتوانسته تاثیر چندانی در خروج از رکود مسکن ایجاد کند. با این حال روحانی درباره عملکرد دولت بیان کرد: «مسکن مهر با همه اشکالاتی که داشت این دولت خود را متعهد دید این پروژه را تکمیل کند و تقریبا تا پایان دولت تکمیل می شود؛ بجز حدود ۱۰۰ هزار واحدی که هیچ خریداری ندارد». او همچنین برنامه دولت را نوسازی عنوان و تاکید کرد: «به جای مسکن مهر اگر بافتهای فرسوده تبدیل به خانه های نو می‌شد، می‌توانست تحول مثبتی را به وجود بیاورد».
اسحاق جهانگیری نیز بیان کرد: «متاسفانه به دلیل دلالی شدن مسکن، امروز با تعداد قابل توجهی مسکن خالی مواجهیم که در محاسبه ای بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار برآورد می شود که سرمایه کشور راکد مانده است». او افزود: «در دولت یازدهم چند اولویت برای مسکن گذاشته ایم که یکی مسکن اجتماعی برای گروه‌های کم درآمد است. موضوع دیگر پرداخت یارانه و نوسازی سالیانه ۲۰۰ هزار مسکن روستایی است. همچنین سقف تسهیلات مسکن برای زوجهای جوان به ۱۶۰ میلیون تومان افزایش یافته است».
مصطفی میرسلیم هم با طرح سوالاتی ظاهرا منتظر بود ببیند پنج کاندیدای دیگر چه برنامه ای در حوزه مسکن دارند. او از هاشمی طبا پرسید: «اساسا شما مسکن ارزان را چگونه می بینید؟ چرا به موضوع اشاره نمی‌کنید؟ باید قائل باشیم به زمین گران یا دولت باید زمین را رایگان کند؟ او بیان کرد: «شما چه تجربه ای دارید از سایر کشورها که برای کشور ایران قابل استفاده باشد؟». میرسلیم این را هم گفت که «باید راهکاری ارایه شود تا سرمایه گذاریها در خانه های مجلل را به ساختمانهای ارزان مناسب برای زوجهای جوان اختصاص دهیم.»
امکان خرید مسکن فراهم است
شاید کلیدی ترین نکته درباره مسکن از زبان سید مصطفی هاشمی طبا شنیده شد که گفت: «تامین مسکن بدون توجه به ابعاد مختلف ایجاد سرمایه گذاری برای صنعت، کشاوزی و خدمات امکان پذیر نیست. اگر زوجی شغل و درآمد داشته باشند می توانند وامهای مسکن را پرداخت کنند». او ادامه داد: «هم اکنون در برخی نقاط، مسکن در حدود متری ۱.۳ و ۱.۵ میلیون تومان در هر متر مربع با مساحت حدود ۶۰ تا ۷۰ متر قابل خرید است. امروزه با توجه به پرداخت وام از سوی بانکها حداقل در اطراف شهرهای بزرگ با توجه به رکود بخش مسکن امکان خریداری وجود دارد».
هاشمی طبا این را هم گفت که «دغدغه مسکن، خورد و خوراک و حاشیه نشینها و مسائل دیگر مطرح می شود و همه این فلشها به سمت دولت می رود. گفتن اینکه دولت این کار یا آن کار را انجام دهد ساده است. دولتهای جمهوری اسلامی خدمات بزرگی ارایه دادند. شبکه برق، شبکه آب، گاز، سوخت رسانی و امنیت مهم است اما بعضی وقتها همه ما که عضو نظام و علاقه مند نظام هستیم جزو اپوزیسیون قرار می گیریم و می خواهیم خودمان را توجیه کنیم».
۹ برابر شدن قیمت ساختمان با اجرای مسکن مهر
اما جدا از کاندیداهای ریاست جمهوری، یکی از افرادی که مشکلات مسکن مهر را با تمام وجود لمس کرده، وزیر راه و شهرسازی است. عباس آخوندی که همواره طی چهار سال گذشته درگیر مصائب مسکن مهر بوده این طرح را با عناوینی همچون «اقتصاد برانداز»، «شلخته» و «مزخرف» مورد انتقاد قرار داده است. با این حال او سعی کرده به تعهدات دولت در قبال این طرح عمل کند اما پروژه جدیدی را تعریف نکرد.
وزیر راه و شهرسازی درباره این طرح می گوید: اجرای «مسکن مهر» قیمت زمین را ۹ برابر و قیمت ساختمان را شش برابر کرد. به گفته آخوندی سازمان بازرسی در دولت قبل گزارش داد، اغلب واحدهای تحویل داده شده به متقاضیان تکمیل نبوده‌اند. او انتقاد به مسکن مهر را بی‌احترامی به ساکنان آن ندانست و افزود: معتقدم باید حقوق شهروندی و عزت مردم رعایت شود.
رییس انجمن انبوه سازان: ادامه مسکن مهر اصولی نبود
اما برای اینکه درباره وضعیت ایجاد شده توسط طرح مسکن مهر به اطلاعات کامل تری برسیم پس از انجام مناظره با رییس انجمن انبوه سازان استان تهران گفت و گو کردیم. حسن محتشم، امکان ادامه طرح مسکن مهر با رویکرد سابق را غیراصولی دانست؛ زیرا به گفته وی شروع این طرح عظیم ملی نیاز به بررسی کار کارشناسی بیشتری داشت که انجام نشده بود.
رییس انبوه سازان تهران که قاعدتا باید از زاویه ساخت و ساز، طرفدار مسکن مهر باشد گفت: با توجه به سیاست دولت مبنی بر کنترل تورم حدود ۴۰ درصدی ناشی از ورود حجم نقدینگی معادل ۴۲ هزار میلیارد تومان از طریق بانک مرکزی و جانمایی نامناسب مسکن مهر، ادامه روند دولت گذشته توسط دولت فعلی منطقی به نظر نمی رسید.
او خاطرنشان کرد: دولت قبل می خواست سالیانه یک میلیون مسکن مهر بسازد. برنامه این طرح در سال ۱۳۸۳ ریخته شد و سال ۱۳۸۴ آن را به تعاونی ها سپردند اما عملا به دلیل ساختار نامناسب مدیریتی از کارایی لازم بر خوردار نشد. لذا با استفاده از سایر نیروهای اجرایی در امر ساخت و ساز اجرای طرح عملی شد و از آن زمان به بعد با توجه به تزریق پول پر قدرت، قیمت مسکن سیر صعودی به خود گرفت؛ به طوری که در سال ۱۳۹۲ رشدی حدود ۳۰۰ درصد نسبت به سال۱۳۸۴ را شاهد بودیم.
محتشم با بیان اینکه تصدی گری دولت در این طرح اشتباه بود، افزود: قرار بود سالیانه یک میلیون مسکن بسازند ولی عملا تا پایان سال ۱۳۸۸ کل قراردادهای بسته شده حدود ۲.۲ میلیون واحد بود که هنوز بخشی از آن در حال تکمیل شدن است و حداقل تا پایان امسال ادامه خواهد داشت که این تاخیر در ساخت ناشی از ورود دولت در تصدی گری است.
رییس انجمن انبوه سازان گفت: اشتباه دوم این بود که بدون مطالعه و در نظر گرفتن زیرساختها و نقاط مورد نیاز متقاضیان اقدام به ساخت و ساز کردند. به همین دلیل امسال که سال ۱۳۹۶ است بعضی از پروژه های مسکن مهر بدلیل عدم امکانات زیربنایی و روبنایی امکان بهره برداری از آنها فراهم نیست.
سهم ۵۵ درصدی دولت یازدهم از واحدهای تحویل شده مسکن مهر
از سوی دیگر بنا بر اعلام قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در امور مسکن مهر، در دولت های نهم و دهم، از یک میلیون واحد تعداد ۶۹۰ هزار واحد تحویل شد، درحالیکه طی دوران خدمتی دولت یازدهم، حدود ۸۴۰هزار واحد تحویل و ۸۲۰هزار واحد در این دولت سند گرفته و بدین ترتیب سهم دولت یازدهم ۵۵ درصد از کل واحدهای افتتاح شده است.
با این حساب دولت یازدهم علی رغم اینکه اعتقادی به مسکن مهر ندارد در انجام تعهدات، گوی سبقت را از موسسان این طرح ربود و ۸۴۰ هزار واحد را تحویل داد. تا کنون یک میلیون و ۵۳۰ هزار تحویل شده، یک میلیون و ۸۰۵ هزار واحد مسکن مهر افتتاح شده، یک میلیون و ۹۳۰ هزار واحد به اتمام رسیده و ۲۷۴ هزار واحد باقی مانده است. از واحدهای باقی‌مانده ۱۶۰ هزار مورد دارای معارض یا فاقد متقاضی است که بر اساس مصوبه‌های اخیر، دولت برای بازگشت منابع مالی آنها را در اختیار شرکت‌ها یا بخش‌های خصوصی قرار می دهد.
در این شرایط دستاویز قرار دادن طرح مسکن مهر برای حمله به دولت بیش از آنکه برای کاندیداهای رقیب دولت رای ساز باشد نشان از عدم مطالعه کافی آنها درباره ابعاد، آمار و چالشهای مسکن مهر دارد. زیرا ادامه این طرح به اذعان بسیاری از کارشناسان نه تنها به نفع اقشار بدمسکن و فاقد مسکن نیست بلکه می تواند به رشد قیمت بینجامد و فاصله قدرت خرید دهکهای پایین با مسکن را بیش از پیش افزایش دهد. بنابراین کاندیداها که از هوش سیاسی برخوردار هستند می‌دانند ورود به آمار و ارقام مسکن مهر بهانه خوبی برای تحت فشار قرار دادن دولت نیست.
