جلوه هایی از آیین های ماه مبارک رمضان در ترکیه

ماه مبارک رمضان در ترکیه آیین های خاص و ویژه ای دارد و مردم مسلمان ترکیه نیز مانند همه مسلمانان جهان در ماه مبارک رمضان مشتاقانه تلاش می کنند تا از فیوضات معنوی این ماه به هر نحو ممکن بهره مند شوند. 98 درصد جمعیت حدود 80 میلیون نفری ترکیه مسلمان هستند و قاطبه مردم سعی می کنند که در ماه رمضان روزه گرفته و به عبادت بپردازند و حتی آنهایی که زیاد در قید و بند امور دینی نیستند، سعی می کنند که حرمت این ماه را نگه داشته و مغایر با شئون رمضان رفتار نکنند.
ماه مبارک رمضان از جمله مناسبت های مهم و عمومی مردم کشور ترکیه به شمار می رود و به همین علت ایام این ماه مبارک دارای آیین های خاص بوده و عید فطر به عنوان پایان آن هم به صورت عمومی جشن گرفته می شود.
مردم ترکیه، شروع ماه رمضان را شروع ایام خیر و برکت می خوانند و آمادگی برای رمضان، از حدود یک ماه مانده به آغاز این ماه آغاز شده و خریدهای مختلف و مخصوص این ماه آغاز می شود و مردم خود را برای ضیافت الله آماده می کنند.
مسلمانان ترکیه قبل از شروع ماه رمضان به تزئین خیابان ها و مساجد می پردازند و با چراغانی و آذین بندی مساجد و گذر گاه ها، آمدن ماه رمضان را به یکدیگر تبریک می گویند.
در ماه مبارک رمضان در ترکیه شبکه های تلویزیونی اقدام به پخش برنامه های مخصوص دینی برای تشریح فضایل ماه رمضان و آشنایی هر چه بیشتر مردم این کشور با اسلام می کنند.
در ترکیه نوزادان پسری که در این ماه به دنیا می آیند، اغلب ‘رمضان’ نام گذاری می شوند.
در برخی از مناطق و شهرهای مختلف نمایشگاه هایی برپا و در آن بازی های سنتی همانند بازی های خیمه شب بازی، برنامه موسیقی های مذهبی و اصیل برگزار می شود.
در بخش رمضان های سنتی، شربت فروشان، آب نبات فروشان، شیرینی و پشمک فروشان و قهوه خانه هایی به روش های سنتی بازمانده از دوران سنتی با لباس ها و وسایل متعلق به دوران عثمانی به فروش محصولات خود می پردازند.
بعد از افطار، جوانان محل دور یکدیگر جمع شده و تا پاسی از شب را به بازی و یا گردش می پردازند.

*****
خوراکی های ماه مبارک رمضان در ترکیه
عموم مردم ترکیه معتقد هستند که سفره های ماه رمضان با خیر و برکت همراه است. ماه مبارک رمضان در این کشور با صرف خوراکی های مخصوص همراه است. زیتون، خرما، دست کم دو نوع پنیر شامل پنیر معمولی و پنیر موسوم به کاشار از جمله مواد غذایی پرمصرف در این ماه است به طوری که این اقلام را در ماه رمضان تقریبا در تمامی منازل می توان مشاهده کرد.
در ماه رمضان در ترکیه یک نوع نان مخصوص به نام ‘پیده رمضان’ پخت می شود و ساعاتی قبل از افطار صف های طولانی را در مقابل نانوایی هایی که پیده عرضه می کنند، می توان مشاهده کرد.
در ترکیه مرسوم است که مردم افطار خود را با آب، خرما و یا زیتون باز کنند. در سفره های رمضان مردم ترکیه، بعد از باز کردن افطار به طور عمده سوپ های محلی که از آنها به عنوان ‘چوربا’ نام می برند، صرف می شود. بعد از خوردن ‘چوربا’ نیز اغلب از غذای گوشتی به همراه برنج، ماکارونی و یا بلغور استفاده می شود.
در ماه رمضان یک نوع شیرینی مخصوص به نام ‘گوللاچ’ ‌نیز پخت می شود که با نشاسته و شیر طبخ شده و به همراه گردو و ادویه مخصوص مصرف می شود.

*****
اقدامات خیریه در ماه مبارک رمضان
یکی از آداب بسیار زیبای ماه رمضان در ترکیه این است که هنگام افطار، همه روزه داران باید بر سفره افطار حاضر باشند و هیچ روزه داری نباید از این نعمت محروم باشد به همین دلیل در بیشتر شهرهای ترکیه اطعام روزه داران رواج دارد.
قبل از رمضان و در طول ایام ماه رمضان نیز خیرین بسته های ارزاق را که از قبل تهیه و در فروشگاههای این کشور قابل خرید است، خریداری کرده و در اختیار افراد بی بضاعت قرار می دهند.
در این ماه کمک های مردمی و شهرداری ها به نیازمندان نیز بیش از دیگر ماه ها انجام می شود.
رمضان ماه همیاری و کمک در ترکیه است، در این ماه مردم این کشور سعی بیشتری برای کمک به نیازمندان و مستمندان می کنند.
در سال های اخیر در بسیاری از شهرها و روستاهای ترکیه، برای افطاری دادن به افراد روزه دار، در خیابان ها چادرهایی برای افطار برپا می شود و افراد خیر و یا شهرداری ها، روزه داران را در این چادرها اطعام کرده و از آنها پذیرایی می کنند و امسال شهرداری آنکارا در 9 محله اقدام به برپایی چادرهای اطعام روزه داران کرده است.

*****
گردشگری رمضان در ترکیه
گردشگری در همه ارکان زندگی اجتماعی ترکیه نفوذ کرده به طوری که آیین های رمضان این کشور نیز به موضوعی جذاب برای حضور گردشگران تبدیل شده و تور ماه رمضان ترکیه برای خیلی از گردشگران جالب و جذاب است.
برنامه جذاب برای گردشگران در ماه مبارک رمضان به نمایش گذاشتن ‘خرقه شریف’ است که در استانبول قرار دارد. این خرقه منسوب به نبی مکرم اسلام(ص) است که سلطان سلیم عثمانی هنگام فتح مصر از آخرین خلیفه عباسی دریافت کرد و آن را به همراه واگذاری منصب خلافت به سلطان عثمانی از حجاز به استانبول منتقل کرد و سلطان عبد‌الحمید دوم با تأسیس مسجدی در سال 1853 میلادی صندوقچه‌ خرقه شریف را برای نگهداری در این مسجد قرار داد.
نمایش خرقه شریف بسیار مورد توجه مردم ترکیه است و مسلمانان از نقاط مختلف ترکیه و برخی کشورهای اسلامی برای دیدن آن به استانبول مسافرت می کنند.
ماه مبارک رمضان در ترکیه حال و هوا و رنگ و بوی خاصی دارد و مسلمانان این کشور با چراغانی و تزیین مساجد به استقبال این ماه مبارک می ‌روند. در میان تورهای ترکیه در ماه رمضان، تور استانبول از همه دلچسب تر و جذاب تر است زیرا در این ماه علاوه بر جاذبه های گردشگری استانبول، فرصت آشنایی با آداب و رسوم مردم ترکیه نیز فراهم می شود.
در شهرهای توریستی بزرگ ترکیه، برخی رستوران ها و فروشگاه ها برای مسافران باز هستند. غذا خوردن در اماکن عمومی و خیابانها ممنوع نیست، اما مسافران در رستورانها، کافه ها و چایخانه هایی که با پرده ها محصور شده است، برای صرف خوراکی ها حاضر می شوند.
در شهر استانبول، مردم هنگام افطار در کنار مسجد سلطان احمد جمع شده و قرآن می خوانند. برای رفتن به بسیاری از رستوران ها در وقت افطار، باید از پیش جا رزرو کرد و یا به صورت غذاهای مشخصی که به سلیقه آشپز کنار هم گذاشته شده، تن داد.
با شروع ماه مبارک رمضان در ترکیه، نمایشگاه بزرگی از کتاب های اسلامی برگزار می شود که تا پایان ماه رمضان ادامه دارد و در آن کتاب های دینی معرفی و فروخته می شود. فعالیت های این نمایشگاه هر روز بعد از نماز مغرب آغاز می شود و روزانه هزاران نفر از آن دیدن می کنند.
در یک سوی این نمایشگاه نیز مکانی برای افطاری یا غذاهای پس از افطاری وجود دارد. در محوطه بیرونی نمایشگاه هم برخی مردم تولیدات دستی و کارهای هنری و برخی محصولات غذایی خود مانند تابلوهای خطاطی اسلامی، تصاویر اسلامی، کتاب های دینی، عطرها و شیرینی های مخصوص را به فروش می رسانند.

مساجد ترکیه در ماه مبارک رمضان
تعمیرات، تمیزی و آمادگی مساجد برای ماه رمضان دست کم از حدود یک ماه مانده به رمضان آغاز شده و با شروع ماه رمضان، مساجد نیز پذیرای خیل پرشمار روزه داران می شود.
همچنین در این ماه مساجد ترکیه نیز پذیرای تعداد بیشتری نمازگزار است به طوری که به هنگام نمازهای یومیه تقریبا همه مساجد پر می شود.
نمازهای موسوم به نماز تراویح که شامل 21 رکعت است، در ماه رمضان اقامه می شود و بدون اغراق می توان گفت که تمامی مساجد این کشور در شب های رمضان و در زمان اقامه نماز تراویح مملو از جمعیت می شود.
نمازهای جمعه نیز در ماه رمضان ترکیه نسبت به دیگر ماه ها با شکوه بیشتری اقامه می شود.
در آیین شب قدر که در ترکیه در 28 رمضان برگزار می شود، تعداد نمازگزاران حاضر در مساجد این کشور به بالاترین میزان می رسد و نمازگزاران به دلیل کثرت جمعیت حتی در بیرون از مساجد نیز به اقامه نماز می پردازند.

مساجد ترکیه در این ماه شاهد ازدحام کثیری از مسلمانان برای ادای نماز و برپایی مراسم شب های قدر است.
از دیگر مراسمی که شور و هیجان خاصی را به روزه داران به خصوص در زمان سحر می دهد، چاووشی خوانی به سیاق سنتی در هنگام سحر است.
هنگام سحر علاوه بر بانگ مناجات مساجد، بر اساس عادتی دیرینه و قدیمی، سحرخوان ها (چاووش خوان ها)‌ به خیابانها و کوچه ها آمده و برای بیدار کردن مسلمانان جهت خوردن سحری و اقامه نماز آواز سر می ‌دهد.
مسلمانان روزه دار ترکیه بعد از اقامه نماز صبح، در مساجد به قرائت قرآن می ‌پردازند.
قوانین ماه رمضان در ترکیه سخت گیرانه نیست. در این ماه در مساجد ترکیه قرائت و تفسیر قرآن بسیار رواج دارد.
سحرها، علاوه بر ادعیه مساجد، مردم هم همدیگر را برای سحری خوردن بیدار می کنند. در حقیقت این یک عادت قدیمی است که حتی توسعه وسایل ارتباط جمعی هم نتوانسته آن را از بین ببرد.

*****
آخرین روز ماه رمضان و عید فطر
آخرین روز ماه رمضان در ترکیه به نام روز ‘عرفه’ نامیده می شود. در روز عرفه برای کودکان لباس های نو خریداری شده و در هر منزلی آب نبات و شکلات به وفور یافت می شود.
10 روز مانده به پایان ماه رمضان تلاش برای برگزاری هر چه باشکوه تر ‘عید فطر’ آغاز می شود. عید فطر به همراه ‘عید قربان’ دو عید بزرگ و از اعیاد ملی و مذهبی ترکیه محسوب شده و به همین مناسبت به مدت سه روز تعطیل اعلام می شود.
قبل از فرا رسیدن عید فطر، منازل تمیز می شود و بانوان این خطه از سرزمین های اسلامی برای پذیرایی از میهمانان اقدام به طبخ شیرینی های مختلف از جمله باقلوای معروف ترک می کنند.
قبل از عید فطر، بانوان برای پذیرایی از میهمانان خود علاوه بر انواع شیرینی، اقدام به طبخ دلمه برگ، یک نوع غذای سرد خمیری موسوم به ‘بورک’ نیز می کنند و از میهمانان خود در روزهای عید با شیرینی، بورک و دلمه و نیز انواع غذاهای گرم دیگر که همه روزه تهیه می شود، پذیرایی می کنند.
عید فطر را در ترکیه عید رمضان می نامند و البته این روز به علت مصرف زیاد شیرینی و آب نبات به خصوص برای هدیه دادن به کودکان به ‘شکر بایرامی’ (عید شکر) هم معروف است. در عید فطر زیارت اهل قبور، پوشیدن لباس های نو، دید و بازدید خویشاوندان و دوستان و آشنایان مرسوم است و نماز عید فطر هم با شکوه تمام در مساجد سراسر این کشور برگزار می شود.
در روز عید فطر بعد از اقامه نماز عید، مردان به منزل آمده و افراد خانواده در کنار یکدیگر صبحانه را صرف می کنند و بعد از صرف صبحانه، بزرگان فامیل در منازل خود پذیرای کوچکترها می شوند. در روزهای عید دست بزرگان بوسیده شده و از آنها عیدی دریافت می شود.
به هنگام ورود به منازل در مرحله اول برای راحتی و تمیز کردن دست میهمانان، به آنها ‘کولونیا’ داده می شود. کولونیا ماده ای است که به دلیل وجود الکل خاصیت ضدعفونی کننده دارد و چون در تولید آن لیمو نیز به کار رفته است، باعث لطیف شدن دست می شود.
در بدو ورود به میهمانان شکلات داده شده و سپس با قهوه ترک از آنها پذیرایی می شود. بعد از قهوه ترک با باقلواهای خانگی از میهمانان پذیرایی به عمل می آید و اگر موقع ظهر و یا عصر باشد، از میهمانان با دلمه برگ، بورک و دیگر غذاهایی که پخته شده، پذیرایی می شود.
بزرگان بسته به استطاعت خود در این روزها به کوچکترها عیدی می دهند. همچنین در روزهای عید فطر، کودکان با در دست داشتن کیسه هایی زنگ منازل را به صدا درآورده و عید را تبریک می گویند و صاحبان منازل نیز بسته به قدرت مالی خود به آنها آب نبات، شکلات و یا پول نقد عیدی می دهند.
در روزهای عید فطر که سه روز است، برنامه های مخصوص شادی از شبکه های تلویزیونی ترکیه پخش می شود.