توسعه ظرفیت پالایشی عصای دست تحریم های نفتی

با در نظر گرفتن کاهش صادرات نفت خام ایران در نتیجه تحریم های اقتصادی، توسعه سریع ظرفیت های پالایشی کشور می تواند درآمدهای نفتی را تا حد زیادی در معرض تحریم های آمریکا مصون کند.

با بازگشت تحریم‌های نفتی در آبان ۹۷ میزان تولید نفت ایران با کاهش جدی مواجه شد. به نحوی که در آخرین گزارش سازمان اوپک در ماه نوامبر ۲۰۱۷ میلادی (هفته‌ی نخست آذر ۹۷) میزان تولید نفت ایران از ۳.۹ میلیون بشکه به حدود ۲.۸ میلیون بشکه نفت در روز رسیده است که این کاهش تولید یک‌ میلیون بشکه ای نفت خام با توجه ثابت بودن ظرفیت پالایشی نفت کشور در یک سال گذشته نشان‌دهنده‌ کاهش صادرات یک‌میلیون بشکه‌ای صادرات نفت خام است. به‌این‌ترتیب می‌توان ادعا کرد که میزان صادرات نفت خام ایران در ماه نوامبر چیزی در حدود ۱.۲ میلیون بشکه بوده است.

این در حالی است که ما می‌توانستیم با ساخت پالایشگاه و پتروپالایشگاه و با تبدیل تک‌محصول نفت خام به ده‌ها فرآورده پالایشی و پتروشیمیایی آن‌ها را تا حد زیادی از معرض تحریم‌های آمریکا مصون کنیم.

در همین راستا محمدعلی خطیبی، مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در دوران تحریم‌های قبلی در گفتگو با مهر گفت: از آنجایی‌که عمده‌فروش ما نفت خام است، در شرایط تحریم با مشکل مواجه می‌شویم. این در حالی است که در تحریم سال ۱۳۹۰، درفروش فرآورده‌های نفتی مشکلی نداشتیم با اینکه تحریم آن دوره بسیار سخت‌تر از این دوره بود.

همچنین سید محسن قمصری، مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در مصاحبه‌ای که در کتاب ناگفته‌های فروش نفت منتشر شد، در پاسخ به این سؤال که صادرات نفت کوره در زمان تحریم با مشکل مواجه شده بود، گفت: خیلی نفت کوره روی آب نداشتیم، مقاطع کوتاهی هم که برخی محمولات نفت کوره روی آب می‌رفت صرفاً به خاطر مسائل عملیاتی بود.

حمایت مرکز پژوهش‌های مجلس از طرح افزایش ظرفیت پالایشی

در همین راستا طرح «افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» در تاریخ ۴ مهرماه ۹۷ توسط هیئت رییسه مجلس شورای اسلامی اعلام وصول شد. این طرح به دنبال افزایش ظرفیت پالایشی کشور از طریق جذب سرمایه‌های مردمی است. در این طرح برای جذب سرمایه‌های مردمی پیشنهاد تنفس خوراک به مدت یک سال داده‌شده است. به این ترتیب که در سال نخست پس از بهره‌برداری از مجتمع پالایشی با تنفس خوراک از سوی وزارت نفت، هزینه‌ی سرمایه (سود سرمایه‌گذاری) میان مردم و سرمایه‌گذاران تقسیم می شود. این در حالی است که مردم و سرمایه‌گذاران علاوه بر دریافت سود سرمایه‌گذاری‌ خود از طریق تنفس خوراک یک‌ساله، سهام‌دار مجتمع پالایشی نیز هستند. گفتنی است که پول حاصل از تنفس خوراک (طلب صندوق توسعه ملی) که در سال نخست جهت جذاب شدن پروژه در اختیار مردم و سرمایه‌گذاران قرارگرفته است، به‌عنوان یک وام ۱۲ ساله با نرخ سود ۴ درصد ارزی تقسیط و از سود حاصل از پالایشگاه به صندوق توسعه ملی بازپرداخت ‌می‌شود.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی درباره «طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی»، ضمن حمایت از مبانی تهیه این طرح، پیشنهادهایی برای اصلاح آن مطرح کرد. در این گزارش به این نکته اشاره‌شده است که بهترین راه‌حل برای مقابله با کاهش صادرات نفت خام، افزایش سریع‌ ظرفیت پالایشی نفت در داخل کشور هست؛ اما یکی از مشکلات مطرح‌شده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس در مسیر توسعه‌ی صنعت پالایش مشکل «تأمین مالی» و «به ثمر نرسیدن فاینانس‌های خارجی» را خصوصاً پس از اعمال تحریم‌ها است؛ که به عقیده‌ای این نهاد پژوهشی «طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی»، علاوه بر حل مشکل تأمین مالی، موجب هدایت نقدینگی به سمت پروژه‌های مولد و صنایع زیرساختی و افزایش نرخ بازده داخلی (IRR) طرح‌های پالایشی تا ۵ درصد خواهد شد.

افزایش ظرفیت پتروپالایشگاه با استفاده سرمایه داخلی

همچنین بیژن زنگنه، وزیر نفت با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری در ۲۱ آبان ۹۷ درباره طرح مجلس برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها که از طریق بازار سرمایه مجوز اعطای امتیاز تنفس خوراک یک‌ساله در نظر گرفته شود، گفت: اینکه ظرفیت پتروپالایشگاه‌ها را بالا ببریم کار خوبی است، اما اینکه چطور نیاز به بررسی دارد و ما برای آن طرح داشتیم؛ اینکه از بازار داخلی استفاده کنیم و مواردی که شما اشاره کردید، ما هم‌فکر کردیم خوب است استفاده شود. ما طرحی داریم تکمیل می‌کنیم و شاید با این طرح مجلس تلفیق شود و برای توسعه پالایشگاه‌ها و استفاده از ظرفیت‌های مردمی، بهره بگیریم بدون اینکه نظام اداره دولت را به هم بریزیم.

این طرح که با امضای ۴۲ نفر از نمایندگان مجلس اعلام وصول شد، به کمسیون انرژی به عنوان کمیسیون اصلی و کمیسیون برنامه و بودجه عنوان کمیسیون فرعی ارسال شد که در هر دو کمیسیون به تصویب رسید؛ انتظار می‌رود با تصویب این طرح در صحن علنی مجلس هم از خام فروشی نفت خام و تحریم‌های نفتی جلوگیری کنند و همچنین با ایجاد اشتغال و هدایت نقدینگی به سمت صنعت پالایش به اقتصاد کشور کمک کنند.