بازسازی خط لوله خاورمیانه عراق به لبنان از راه سوریه با حمایت ایران و روسیه؟
واناند ملیکستیان در اویل پرایس نوشت: سیاست انرژی تاثیر زیادی بر روی تاریخ معاصر خاورمیانه گذاشته است. نفت تنها یک منبع درآمدی محسوب نمی شود. بسیاری از کشورهای نفت خیز از این منبع طبیعی به عنوان یک ابزار ژئوپلیتیک قوی برای گسترش نفوذ خود در منطقه استفاده می کنند. اخیرا مقامات لبنان، سوریه و عراق مذاکرات خود برای بازسازی خط لوله از کار افتاده ای که میادین نفتی کرکوک در عراق را به شهر ساحلی تریپولی متصل می کرد، از سر گرفته اند. راه اندازی مجدد این خط لوله می تواند عواقب سیاسی، اقتصادی و استراتژیک بلند مدتی برای این کشورها و کل منطقه داشته باشد.
در ادامه این مطلب آمده است: این خط لوله برای اولین بار در دهه 1930 ساخته شد. خطوط لوله 12 اینچی نفت استخراج شده از میادین کرکوک را به شهرهای حیفا در فلسطین و تریپولی در لبنان انتقال می دادند. خط لوله تریپولی در دهه 1950 توسط یک خط لوله 30 اینچی تکمیل شد که می توانست تقریبا 400 هزار بشکه نفت در روز انتقال دهد. حکومت سوریه در مدت جنگ ایران-عراق فعالیت خطوط لوله کرکوک-تریپولی را در راستای حمایت از ایران به حالت تعلیق درآورد.
اما سیاست خارجی ایران در سال های اخیر فضای سیاسی مناسبی را برای شروع همکاری بین لبنان، سوریه و عراق فراهم کرد. نفوذ ایران در خاورمیانه از زمان حمله نظامی آمریکا به عراق و سرنگونی رژیم صدام حسین افزایش یافته است. حمایت ایران از گروه های نیابتی در کشورهای همسایه تاثیر بزرگی بر سیاست داخلی این کشورها اعمال کرده است. هم زمان، حکومت عربستان نیز به شدت نگران نفوذ ایران است.
حمایت ایران از بشار اسد، رئیس جمهور سوریه به بقای رژیم او در طول جنگ داخلی کمک کرد. فرایند دموکراسی در کشور همسایه عراق نیز در نهایت به ظهور یک دولت و پارلمان شیعه منجر شد. حکومت عراق تحت پشتیبانی گروه های شبه نظامی شیعی قرار دارد که توسط ایران سازمان دهی می شوند.
اگرچه فعالیت های منطقه ای ایران اهمیت زیادی در ایجاد محیط سیاسی مناسب برای شروع همکاری های لبنان، عراق و سوریه داشته است، اما نباید نقش روسیه را نادیده بگیریم. حمایت نظامی پوتین از اسد نقش مهمی در بازپس گیری مناطقی داشت که برای شروع مجدد عملیات خط لوله کرکوک-تریپولی حیاتی هستند. روسیه همچنین روابط سیاسی خوبی با عراق و لبنان برقرار کرد تا به شکل گیری یک توافق جدید بین این کشورها کمک کند.
اما حضور شرکت نفت و گاز «روس نفت» نیز کمک زیادی به پیشبرد اهداف مسکو در منطقه کرد. این غول انرژی روسی روابط خوبی با دولت عراق دارد و اپراتور اصلی چندین میدان نفتی و خط لوله کرکوک-جیهان است. این شرکت اخیرا توافقی را برای مدیریت یک انبار نفت در بیست سال آینده با دولت لبنان امضا کرد. بنابراین، حضور روسیه نقش مهمی در احیای خط لوله قدیمی کرکوک-تریپولی داشت.
اگرچه این خط لوله ظرفیت محدودی برای انتقال نفت دارد، از سرگیری تجارت بین این کشورها می تواند تاثیر قابل توجهی بر روی سیاست منطقه ای داشته باشد. خط لوله جدید این کشورها را از لحاظ امنیت انرژی و منافع اقتصادی به یکدیگر وابسته خواهد کرد که خود به تقویت روابط سیاسی بین آن ها در دهه های آینده منجر خواهد شد.
اگرچه این کشورها انگیزه بالایی برای شروع پروژه خط لوله کرکوک-تریپولی دارند، هنوز نمیتوانیم به طور قاطعانه تحقق آن در آینده را پیش بینی کنیم. به طور ویژه، شرایط کنونی در کشور سوریه نگرانی هایی را در مورد فرایند ساخت و ساز و مدیریت این پروژه ایجاد کرده است. اگرچه دولت سوریه اخیرا دوباره کنترل مناطق شرقی کشور را در دست گرفته است، گروه داعش هنوز به عنوان تهدید بزرگی برای امنیت این مناطق محسوب می شود. هنوز نمی دانیم که آیا ارتش سوریه در آینده توانایی تامین امنیت این خط لوله را خواهد داشت یا خیر، زیرا نیروهای بشار اسد هم زمان در حال مبارزه با شورشیان باقی مانده در استان ادلب هستند.
علاوه بر این، پیش بینی می شود که دولت آمریکا نسبت به گسترش نفوذ ایران و روسیه در منطقه بی تفاوت نخواهد بود. بنابراین، در آینده نزدیک این کشورها تا زمان بهبود اوضاع امنیتی منطقه فعلا به گفت و گوهای خود پشت درهای بسته ادامه خواهند داد.
