مذاکرات وین و افزایش مواضع «علی شمخانی»؛ دلیل واکنش‌های تند و تیز شمخانی پیرامون مذاکرت چیست؟

مذاکرات وین در حساس‌ترین شرایط خود قرار گرفته است و طرف‌ها بر ضرورت اتخاذ تصمیمات سیاسی تأکید دارند. در این شرایط دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران بیش از گذشته در شبکه‌های اجتماعی فعال شده است. این اقدام نشانه چیست و با چه هدفی انجام می‌گیرد؟

«بازتاب»؛ آرش صفار- در حالی که اخبار غیررسمی از مذاکرات وین از کاهش تحرکات دیپلماتیک در وین حکایت دارد، طرف‌ها بر ضرورت اتخاذ تصمیمات سیاسی تأکید دارند؛ در عین حال هر طرف تلاش می‌کند مسئولیت تصمیم‌گیری سیاسی را متوجه دیگری کند.

مجموع مواضع مقام‌های سیاسی مرتبط با مذاکرات وین نشان می‌دهد که توافق دور از دسترسی نیست؛ اما رسیدن به آن در گرو تصمیمات دشوار برای همه طرف‌ها است.

در این بین «علی شمخانی»، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران بیش از پیش در شبکه‌های اجتماعی فعال شده است. حساب توییتری شمخانی طی 10 روز گذشته، تقریبا هر روز مواضعی از وی را به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی، روسی و عبری منتشر کرده است.

او روز 17 بهمن نوشت «با وجود پیشرفت‌های محدود در مذاکرات وین، هنوز با شکل‌گیری توازن ضروری در تعهدات طرفین فاصله داریم. تصمیمات سیاسی در واشینگتن لازمه ایجاد توازن در تعهدات برای دستیابی به توافق خوب است».

شمخانی روز 18 بهمن نوشت «دستور کار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفتگوها به دقت مشخص شده است. توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد».

19 بهمن، دبیر شورای عالی امنیت ملی اعلام کرد «دولت فعلی آمریکا تاکنون با تداوم سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران تلاش کرده اهدافی را که او با قلدری نتوانست محقق کند با ارائه وعده‌های بی‌پشتوانه تامین کند. بدون خروج واشینگتن از توهمات کنونی، مسیر مذاکرات وین هموار نمی‌شود».

در همان روز، شمخانی در توییت دیگری نوشت «ظرفیت‌ها و توانمندی‌های اقتصادی و تکنولوژیک کشور دارای ساختار یکپارچه است و رفع تحریم‌ها با هر شناسه‌ای باید برای همه بخش‌ها ماهیت یکسان داشته باشد. تجربه قبلی ثابت کرد که بدون رفع جامع و موثر تحریم‌ها، انتفاع اقتصادی پایدار از برجام بیشتر شبیه یک سراب است».

20 بهمن ماه او با اشاره به عدم انسجام در هیئت حاکمه آمریکا نوشت «دولت آمریکا نمی‌تواند هزینه اختلافات داخلی خود را با تضییع حقوق قانونی ملت ایران پرداخت کند».

چهار روز پس از آن علی شمخانی با اشاره به تماس تلفنی خود با «علی باقری» بر «افزایش لحظه به لحظه سختیِ کار مذاکره‌کنندگان ایران» و «نمایش ابتکار عمل از سوی طرف‌های غربی برای فرار از تعهدات» تأکید کرد.

25 بهمن نیز وی در توییتر خود نوشت «مذاکرات وین به مرحله‌ای رسیده که می‌توان در مورد نتیجه آن با قطعیت و بدون نیاز به گمانه‌زنی اعلام نظر کرد. تصمیم سیاسی آمریکا برای تحقق یا استنکاف از پذیرش الزامات شکل‌گیری توافق قابل اتکاء و پایدار بر اساس اصول پذیرفته شده در برجام، می‌‌تواند جایگزین گمانه‌زنی‌ها شود».

26 بهمن، او نوشت «رفع واقعی تحریم‌ها یعنی بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی قابل اتکاء و پایدار. بدعهدی اثبات شده آمریکا مهمترین عامل تهدیدکننده هرگونه توافق است. راستی‌آزمایی و ارائه تضمین بخش لاینفک توافق خوب است».

علی شمخانی 27 بهمن نیز در واکنش به گمانه‌زنی‌ها در خصوص مذاکرات در موضوعات فرابرجامی، اعلام کرد که «آمریکا و اروپا در آزمون اجرای تعهداتشان در برجام مردود شدند. اکنون برجام برای ایران در حوزه اقتصادی و رفع تحریم‌ها به پوسته‌ای خالی تبدیل شده است. با آمریکای بدعهد و اروپای بی‌عمل هیچ‌گونه مذاکره فرابرجامی صورت نخواهد گرفت».

بیش و پیش از هر چیز به نظر می‌رسد افزایش موضع‌گیری‌های دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نشان‌دهنده این است که مذاکرات به حساس‌ترین نقطه خود رسیده است و تنها تصمیمات سیاسی است که می‌تواند راه‌گشا باشد.

از سوی دیگر انتشار مکرر مواضع شمخانی علاوه بر اینکه احتمالا بخشی از تاکتیک مذاکراتی ایران است، با هدف کاهش سطح انتظارات جامعه ایران انجام می‌شود تا از این طریق فشار افکار عمومی برای به نتیجه رساندن مذاکرات توسط هیئت دیپلماتیک ایران را کاهش دهد.