شمارش معکوس برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی/ آیا ایران و 1+5 به مدلی برای خروج از چرخه «اول تو» خواهند رسید؟
با نزدیک شدن به موعد اجرای مصوبه مجلس مبنی بر توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و ممانعت از بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تحرکات دیپلماتیک افزایش یافته است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- در حالی که «حسن روحانی» و «آنجلا مرکل»، صدر اعظم آلمان در گفتگوی تلفنی، تعهد خود به احیا و اجرای توافق هسته‌ای را مورد تأکید قرار دادند، «هایکو ماس»، وزیر خارجه آلمان ایران را به بازی کردن با آتش متهم کرد. به گفته هایکو ماس، اقدامات ایران در 21 فوریه، مذاکرات را پیچیده‌تر و بازگشت آمریکا به برجام را سخت‌تر خواهد کرد.
هم‌زمان با تأکید وزارت خارجه ایالات‌متحده بر همکاری این کشور با متحدان اروپایی خود، تروئیکای اروپایی بیانیه مشترکی با آمریکا صادر کرد که در آن ضمن تأکید بر تعهد چهار کشور به نظام منع اشاعه هسته‌ای، از ایران خواسته شده تا از برداشتن گام‌های بیشتر، به ویژه در خصوص «تعلیق پروتکل الحاقی و محدود کردن فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس در ایران» پرهیز کند. آن‌ها همچنین نسبت به تصمیم ایران برای توقف اقدامات داوطلبانه تحت برجام هشدار دادند و عنوان كردند این اقدام «فرصت برای دیپلماسی مجدد» را به محاق می‌برد.
در پاسخ به این بیانیه، محمد جواد ظریف، در توئیتی خطاب به طرف اروپایی نوشت «تدابیر جبرانی ما پاسخی‌اند به نقض‌های ایالات متحده و تروئیکای اروپایی. اگر از معلول هراسانید، علت را حذف کنید. به جای فلسفه‌بافی و قرار دادن بار مسئولیت بر دوش ایران، تروئیکای اروپایی(اتحادیه اروپا) باید به تعهدات خود عمل کرده و خواستار آن شود که میراث تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران پایان یابد».
از سوی دیگر، «ریچارد میلز»، سرپرست نمایندگی آمریکا در سازمان ملل، در نامه‌ای به شورای امنیت ادعای گذشته کشورش مبنی بر اعمال تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران بر اساس مکانیسم ماشه را پس گرفت؛ به گفته میلز «از نظر ایالات متحده اقدامات مقرر شده در بندهای ۷ و ۸ و همچنین ۱۶ تا ۲۰ قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان موثر است و مفاد قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸) و ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) که با قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافتند، همچنان پایان یافته‌اند».
ظریف در واکنش به این اقدام آمریکا اعلام کرد که «آمریکا اذعان کرد که ادعاهای پمپئو درباره قطعنامه ٢٢٣١ هیچ اعتبار قانونی ندارد. ما هم موافق هستیم. آمریکا باید در پایبندی به قطعنامه ٢٢٣١، تمام تحریم‌هایی که توسط ترامپ احیا و اعمال شده بود را بی‌قید و شرط و به صورت مؤثر بردارد، بعد از آن، ما فورا تمام اقدامات اصلاحی (کاهش تعهدات) را به عقب برمی‌گردانیم».
هم‌زمان با این تحولات سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد که آمریکا، پیشنهاد میانجی‌گری اروپا از طریق برگزاری نشست 1+4 با ایران و شرکت آمریکا در آن به عنوان میهمان را پذیرفته است.
جو بایدن، نیز در سخنرانی خود در کنفرانس امنیتی مونیخ گفت «تمهیداتی را برای مذاکرات 1+5 روی موضوع هسته‌ای ایران در نظر گرفته‌ایم و به همین خاطر در حال همکاری با اروپا و سایر کشورها برای ایجاد ثبات در خاورمیانه هستیم».
در مقابل سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در توئیتی ضمن تأکید بر اینکه «1+5 خیلی وقت است وجود ندارد»، اقدامات «نمادین» آمریکا را مثبت دانست، اما اقدام عملی آمریکا برای برداشتن تحریم‌ها را شرط احیای 1+5 معرفی کرد.
حساب اینستاگرام سایت رهبر انقلاب نیز فرازی از سخنان ایشان را منتشر کرد و نوشت «آن طرفی که حق دارد برای ادامه کار برجام شرط معین کند ایران است… و این شرط را هم گذاشتیم و گفتیم و هیچ کس هم از آن عدول نخواهد کرد و آن این است که اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی برگردد باید آمریکا تحریم‌ها را کلا لغو بکند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، بایستی در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن وقت ما هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردیم این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسئولان کشور هم هست و از این سیاست برنخواهیم گشت».
با توجه به تحولات و مواضع رهبران و تصمیم‌گیرندگان دو طرف، به نظر می‌رسد تهران در فرصت کوتاه باقی مانده تا اجرای مصوبه مجلس باید به این جمع‌بندی برسد که اصولا توقف بازرسی‌ها و اجرای پروتکل الحاقی –آنطور که طرف غربی مدعی است- به معنی انسداد مسیر دیپلماسی خواهد بود یا نه و آیا تعویق اجرای مصوبه مجلس تا زمان برگزاری نشست 1+4، ایران و آمریکا و احتمال رسیدن به مدلی برای خروج از چرخه «اول تو» می‌تواند مسیر احیای برجام را هموار کند؟
