دعوت غیرمستقیم آمریکایی ها از ایران برای مشارکت در امور افغانستان/ آیا تهران حاضر به مشارکت خواهد شد؟

آنتونی بلینکن در نامه‌ای به رهبران افغانستان، چهار گام را برای به سرانجام رساندن صلح این کشور مطرح کرده است که از جمله تشکیل کنفرانسی بین‌المللی با مشارکت ایران است. در حالی که شاید این امر موفقیتی برای تهران باشد، به نظر می‌رسد رویکرد کنونی آمریکا می‌تواند تهران را در یک وضعیت متناقض قرار دهد.

«بازتاب»؛ آرش صفار– به گزارش «طلوع نیوز» افغانستان، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده در دو نامه مشابه به محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور و عبدالله عبدالله، رئیس شورای صلح افغانستان، چهار پیشنهاد در مورد روند صلح افغانستان را مطرح کرده است.

بر اساس این نامه بلینکن معتقد است در قدم نخست، سازمان ملل باید جلسه‌ای با مشارکت وزرای خارجه روسیه، چین، هند، پاکستان، ایران و آمریکا برای گفتگو بر سر یک رویکرد مشترک برای حمایت از صلح افغانستان تشکیل دهد.

در مرحله دوم، فرستاده ویژه ایالات‌متحده، زلمی خلیل‌زاد باید، با مشارکت رئیس‌جمهور افغانستان و رهبران طالبان، طرحی را با هدف تقویت گفتگوها و آتش‌بس تهیه کند؛ این طرح باید در برگیرنده نقشه‌راه فرایند صلح باشد.

همچنین بر اساس نامه بلینکن، آمریکا از ترکیه درخواست خواهد کرد که در هفته‌های پیش رو میزبانی نشستی سطح بالا را برای نهایی کردن توافقنامه صلح میزبانی کند؛ بلینکن از غنی خواسته است تا نمایندگان دارای اختیار خود را به این نشست بفرستد.

در نهایت، وزیر خارجه آمریکا در نامه خود اعلام کرده است که طرحی برای کاهش 90 روزه خشونت‌ها با هدف ممانعت از حملات طالبان در فصل بهار و تلاش‌های دیپلماتیک برای دست‌یابی به یک راه‌حل سیاسی میان دو طرف آماده شده است.

در این نامه بلینکن مدعی شده است که کشورش هیچ گزینه‌ای را در مورد افغانستان از نظر دور نمی‌کند؛ به گفته او «ما همان اندازه که خواهان خروج کامل نیروهای خود تا یک می هستیم، به سایر گزینه‌ها توجه می‌کنیم».

در پایان این نامه که «طلوع نیوز» تصویر آن را منتشر کرده است، بلینکن تأکید می‌کند که بعد از خروج نظامی ایالات‌متحده، حتی با وجود تداوم کمک‌های مالی این کشور به نیروهای افغانستان، شرایط امنیتی بدتر خواهد شد و طالبان به سرعت قلمرو خود را گسترش خواهد داد؛ به نوشته وزیر خارجه آمریکا این موضوع به روشنی توضیح داده شده است تا رئیس‌جمهور افغانستان فوریت تلاش‌های جمعی ذکر شده در این نامه را درک کند.

این که نامه صریح بلینکن تا چه حد در متقاعد کردن دولت کابل برای همراهی با سیاست آمریکا در مورد صلح افغانستان موفق خواهد بود، موضوعی است که در روزهای آتی مشخص خواهد شد؛ همچنین این که آیا واقعا آمریکا در تاریخ مقرر –بدون توجه به سرنوشت توافقنامه صلح- به حضور نظامی در افغانستان پایان خواهد داد یا نه، پرسشی است که اکنون نمی‌توان به آن پاسخ داد.

با توجه به چهار گام پیشنهادی بلینکن، به نظر می‌رسد آمریکا به این نتیجه رسیده است که بدون مشارکت همسایگان افغانستان و ترکیه، امکان بیرون آمدن از باتلاق افغانستان را ندارد.

نکته حائز اهمیت این است که تأکید بلینکن بر خروج نظامیان کشورش از افغانستان در تاریخ یکم می، همه همسایگان –احتمالا به استثنای پاکستان- را با شرایط دشواری روبه‌رو خواهد کرد؛ در 20 سال گذشته در سایه ناتوانی دولت کابل، هزینه‌های امنیتی در افغانستان بر عهده آمریکا بوده است؛ در میان تمام کشورهای ذکر شده در نامه، تنها چین قادر به پرداخت هزینه‌های امنیتی در افغانستان است که تاکنون تمایلی به این موضوع نشان نداده است و سایر کشورها هم اساسا امکان تأمین این هزینه‌ها را ندارند؛ بنابراین با خروج نظامی این کشور از افغانستان شاهد خلأ قدرتی خواهیم بود که قطعا توسط دولت کابل پُر نخواهد شد.

ازسوی دیگر، هر چند اذعان بلینکن بر این که کنفرانس بین‌المللی در مورد افغانستان باید شامل ایران باشد، به معنی پذیرش نقش و نفوذ ایران در افغانستان و به رسمیت‌شناسی نگرانی‌های تهران در مورد موضوعات مربوط به همسایه شرقی و نشان‌دهنده تمایل آمریکا برای «کار کردن» با ایران در موضوعات منطقه است؛ ولیکن می‌تواند تهران را با یک تناقض روبه‌رو کند.

تناقض این است که آیا می‌توان با آمریکا در موضوعات منطقه جنوب آسیا کار کرد؟ اما در خاورمیانه از پذیرش هر گونه گفتگو سر باز زد؛ اگر موضع کنونی بلینکن در به رسمیت‌شناسی نقش ایران در افغانستان –برای نخستین بار پس از کنفرانس بن- را یک موفقیت برای تهران بدانیم، این پرسش را مطرح می‌شود که آیا درخواست آمریکا برای گفتگو در موضوعات خاورمیانه، به معنی به رسمیت‌شناسی ایران به عنوان یک قدرت در این منطقه نیست؟

نظر به آنچه در گذشته نه چندان دور میان ایران و آمریکا به ویژه در تحولات مرتبط با افغانستان و عراق رخ داده است، این احتمال قوی وجود دارد که ایران به همین سطح از مشارکت نیز پاسخ مثبت بدهد و آن را مبنایی برای توسعه و یا محدود کردن روابط با آمریکا قرار دهد.