چرا معادن ایران همچنان قاتل کارگران بی دفاع هستند؟
حوادث معدن در ایران به یکی از بحران‌های جدی تبدیل شده است که نه تنها جان هزاران کارگر را تهدید می‌کند، بلکه به تبعات اجتماعی و اقتصادی بزرگی نیز دامن می‌زند. در تازه‌ترین حادثه، یک کارگر در معدن طزره کشته شد، که به‌خوبی نمایانگر وضعیت بحرانی معادن در ایران است. از کشته شدن ۴۳ کارگر در حادثه انفجار معدن زمستان یورت در سال ۱۳۹۶ گرفته تا تکرار فجایع مشابه با دهها قربانی در معادن طبس، طزره و دیگر مناطق، وضعیت به هیچ‌وجه قابل قبول نیست.
آمار و واقعیت‌های تلخ حوادث معدن در ایران
بازتاب– ایران همچنان در رده کشورهای با بالاترین آمار حوادث معدن قرار دارد. طبق آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معادن زغال‌سنگ ایران، به‌ویژه در استان‌های کرمان، گلستان و خراسان جنوبی، بیشترین تعداد حوادث را به خود اختصاص داده‌اند. با اینکه کشورهای پیشرفته توانسته‌اند تعداد حوادث را کاهش دهند، کشور ما همچنان در این زمینه با چالش‌های زیادی روبه‌رو است. حتی در تازه‌ترین فاجعه، که در معدن طزره رخ داد، یک کارگر جان خود را از دست داد، نشان می‌دهد که شرایط به هیچ‌وجه بهبود نیافته است.
محمد عرب خانقلی پدر دو فرزند- ساکن روستای کشکک از توابع شهرستان رامیان بود که چند روز گذشته در معدن طزره شاهرود کشته شد.
علل حوادث: پشت پرده فاجعه‌ها
۱. کمبود تجهیزات ایمنی و نوسازی ناکافی
یکی از دلایل اصلی وقوع حوادث معدن در ایران، کمبود تجهیزات ایمنی و نوسازی ناکافی است. معادن کشور به‌ویژه در مناطق دورافتاده از تجهیزات فرسوده و ناکارآمد استفاده میکنند که قادر به مقابله با شرایط سخت و خطرات احتمالی نیستند. تجهیزات ایمنی مانند کپسول‌های آتش‌نشانی، سیستم‌های تهویه و ابزارهای پیشرفته نجات اغلب در دسترس نیستند و این باعث افزایش خطرات برای کارگران می‌شود.
۲. نظارت ضعیف و عدم اجرای قوانین
ضعف نظارتی و عدم اجرای استانداردهای ایمنی در معادن از دیگر عوامل اصلی وقوع حوادث است. معادن کوچک و نیمه‌مستقل از نظارت‌های مؤثر بی‌بهره‌اند و کارفرمایان به دلایل اقتصادی از رعایت قوانین ایمنی سر باز می‌زنند. این مسأله به‌ویژه در معادن زغال‌سنگ که خطرات بیشتری دارند، مشهودتر است. بسیاری از کارگران مجبور به کار در شرایط غیر ایمن هستند و اگر حادثه‌ای رخ دهد، معمولاً هیچ‌گونه پشتیبانی یا امکانات نجات در دسترس نیست.
۳. آموزش ناکافی و آگاهی پایین
بسیاری از کارگران معادن ایران حتی از اصول ابتدایی ایمنی بی‌خبرند. آموزش‌های ایمنی در بسیاری از معادن ایران کافی نیست و کارفرمایان معمولاً به دلایل اقتصادی به این آموزش‌ها توجه نمی‌کنند. این کمبود آگاهی باعث می‌شود که در صورت بروز حادثه، کارگران قادر به واکنش صحیح نباشند و در نتیجه آسیب بیشتری ببینند.
۴. مدیریت ضعیف و اولویت دادن به سود
یکی از اصلی‌ترین دلایل حوادث معدن، مدیریت ضعیف است. بسیاری از مدیران معادن بیشتر بر بهره‌برداری اقتصادی و سودآوری متمرکز هستند و توجه کمی به ایمنی و سلامت کارگران دارند. این رویکرد باعث می‌شود که استانداردهای ایمنی رعایت نشوند و در نتیجه کارگران جان خود را از دست بدهند.
واکنش‌ها و اقدامات انجام‌شده نتیجه‌بخش نبوده‌اند
با وجود آمار و گزارش‌های هشداردهنده، اقدامات متعددی برای کاهش حوادث معدن در ایران صورت گرفته است. از جمله این اقدامات می‌توان به تصویب قوانین ایمنی و تأسیس صندوق حمایت از کارگران معدن اشاره کرد. همچنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اقداماتی برای ارتقاء شرایط ایمنی در معادن انجام داده است. اما این اقدامات نتوانسته‌اند تأثیر قابل توجهی در کاهش حوادث داشته باشند.
یکی از مسئولان وزارت کار اذعان کرده است:
با وجود تمامی قوانین وضع شده برای ایمنی کارگران، بسیاری از کارفرمایان به دلیل سهل‌انگاری یا مشکلات اقتصادی، این قوانین را رعایت نمی‌کنند.
نیاز به اصلاحات فوری و جدی
حوادث معدن در ایران به یک مشکل ساختاری و فرهنگی تبدیل شده است که برای حل آن نیاز به اصلاحات فوری و جدی است. به‌ویژه بعد از حوادث اخیر، از جمله کشته شدن کارگران در طبس و معدن طزره، مسئولین باید اقداماتی فوری و مؤثر انجام دهند.
نظارت بر معادن باید سخت‌گیرانه‌تر و مؤثرتر باشد. نیاز است که مسئولین مربوطه با جدیت بیشتر از کارفرمایان بخواهند که تمامی قوانین ایمنی را رعایت کنند. تجهیزات ایمنی باید به‌طور گسترده در تمامی معادن کشور فراهم شود. همچنین باید سیستم‌های تهویه و ابزارهای پیشرفته نجات در تمامی معادن نصب شوند تا جان کارگران در معرض خطر قرار نگیرد.
یک نکته دیگر که هیچگاه نباید فراموش شود این است که آموزش‌های ایمنی باید به‌طور گسترده برای کارگران برگزار شود. آگاهی کارگران از اصول ایمنی و روش‌های مقابله با حوادث می‌تواند در کاهش خطرات مؤثر باشد.
در نهایت نکته کلیدی در انتخاب مدیران بالادستی است؛ مدیران معادن باید به ایمنی کارگران اولویت بدهند و مدیریت مسئولانه‌تری را در این بخش پیاده‌سازی کنند.
توپ در زمین مدیران است: مسئولیت بر دوش مسئولین و کارفرمایان
حوادث معدن در ایران همچنان ادامه دارند و جان کارگران را تهدید میکنند. با وجود تلاش‌هایی که در این زمینه انجام شده، هنوز هم شاهد بروز فاجعه‌های انسانی هستیم. این امر نشان‌دهنده نیاز فوری به اصلاحات اساسی در این بخش است. مسئولین و کارفرمایان باید در اولویت‌بندی ایمنی و سلامت کارگران اقدام کنند و از هیچ تلاشی برای جلوگیری از حوادث بیشتر دریغ نکنند. جان کارگران معادن ایران باید برای دولت و کارفرمایان در اولویت قرار گیرد تا معادن کشور دیگر قاتل کارگران بی دفاع نباشند.
کارگرانی که عمدتا اهل روستا هستند وبه دلیل نبود شغل مناسب،به اجبار به کار معدن روی آوردند و با دستمزدهای بسیارناچیز که آنهم ممکن است ماهها به تعویق بیفتد، مجبور به ادامه کارهستن. کارگرانی که اگر از تک تک آنان بپرسید دل خوشی از شرایط کار و حقوق ندارند،اما ازترس اخراج شدن سکوت میکنند و کسی صدای آنان نیست.
