آخرین وضعیت تجارت سلاح در جهان و خاورمیانه/ اصلی ترین خریدار و فروشنده تجهیزات نظامی کدام کشورها هستند؟

پایگاه خبری “المانیتور” در گزارشی با استناد به داده ها و آمارهای “انیسیتو پژوهش صلح بین المللی استکهلم(سیپری)”، به واکاوی آخرین وضعیت تجارت جهانی اسلحه و به طور خاص موقعیت کشورهای خاورمیانه ای در این رابطه پرداخته است. گزارشی که در بطن خود حاکی از هزینه کردهای چند میلیارد لاری کشورهای منطقه خاورمیانه در حوزه خرید تسلیحات نظامی است.

بازتاب– عربستان سعودی، قطر و مصر در زمره 10 واردکننده اصلی تسلیحات در جهان در فاصله زمانی میان سال‌های 2018 تا 2022 هستند. داده های مرتبط با این مساله از سوی “انیسیتو پژوهش صلح بین المللی استکهلم(سیپری)” ارائه شده است. میزان تسلیحات خریداری شده توسط دولت های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در 5 سال مذکور حدودا 8.8 درصد کمتر از دوره زمانی 5 ساله قبل از آن(فاصله میان سال های 2013 تا 2017) بوده و ایالات متحده آمریکا نیز مبدا اصلی فروش تسلیحات به این کشورها بوده است (چیزی در حدود 54 درصد از سلاح های فروخته شده به آن ها از سوی آمریکا بوده است).

فرانسه(12 درصد)، روسیه(8.6 درصد)، و ایتالیا(8.4 درصد)، سه تامین کننده مهم تسلیحاتی دیگر برای منطقه خاورمیانه، پس از دولت آمریکا بوده اند. بر اساس آمارها، عربستان سعودی دومین واردکننده عمده تسلیحات در جهان بوده و چیزی در حدود 9.6 درصد از کل واردات تسلیحاتی جهان را به خود اختصاص داده است. رتبه اول در این رابطه به هند تعلق داشته که 11 درصد از کل واردات تسلیحات نظامی جهان را در اختیار داشته است.

78 درصد از واردات تسلیحاتی عربستان از مبدا آمریکا صورت گرفته و در این راستا، سعودی ها 91 جنگنده، و صدها موشک و حدودا 20 هزار بمب هوشمند را نیز از آمریکا وارد کرده اند. فرانسه و اسپانیا به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم فروش تسلیحات به عربستان سعودی قرار داشته اند(آن ها به ترتیب سهم 6.4 و 4.9 درصدی از تسلیحات وارداتی عربستان را به خود اختصاص داده‌اند).

قطر نیز در جایگاه سوم عمده واردکننده تسلیحات در جهان قرار داشته است و حدود 6.4 درصد از حجم تجارت اسلحه جهانی را به خود اختصاص داده است. تامین کننده اصلی تسلیحات قطر، آمریکا بوده که بر اساس آمارها چیزی در حدود 42 درصد از نیاز تسلیحاتی قطر را تامین کرده و پس از آن نیزکشورهای فرانسه و ایتالیا با تامین 29 و 14 درصد از نیاز تسلیحاتی قطر قرار داشته اند.

در پنج سال گذشته، قطر 36 جنگنده از فرانسه، 36 جنگنده از انگلستان و 3 کشتی جنگی از ایتالیا وارد کرده است.

مصر نیز در جایگاه ششم واردکنندگان عمده تسلیحات جهان قرار گرفته و بر اساس آمارها، 4.5 درصد از حجم تجارت جهانی اسلحه را به خود اختصاص داده است. تامین کننده اصلی تسلیحاتی مصر، روسیه بوده(34 درصد از نیاز تسلیحاتی مصر را تامین کرده) و پس از آن نیز ایتالیا و فرانسه هرکدام با 19 درصد قرار داشته اند.

کشورهای شرق دریای مدیترانه نظیر مصر به نحو قابل توجهی در بازه زمانی میان سال های 2018 تا 2022 توانمندی های خود در حوزه دریایی را افزایش داده اند که این مساله تا حد زیادی تحت تاثیر افزایش مناقشات دریایی و گسترش تهدیدها در این حوزه بوده است.

مصر، اسرائیل و ترکیه هر کدام تعدادی ناوچه های جنگی را از صادرکننده های اروپایی تسلیحات و تجهیزات نظامی دریافت کرده اند و اسرائیل سفارشاتی را جهت تحویل گرفتن زیردریایی هایی پیشرفته به آلمان ارائه کرده که انتظار می رود سفارشات مذکور در ماه های آتی و به زودی عملیاتی شوند.

بر اساس گزارش مرکز معتبر سیپری، کشورهای هند، عربستان سعودی، قطر، استرالیا، و چین، پنج وارد کننده بزرگ تسلیحات جهان در فاصله میان سال های 2018 تا 2022 بوده اند. این کشورها در کنار هم و به طور مجموع چیزی در حدود 36 درصد از واردات نظامی جهان را به خود اختصاص داده اند.

آمریکا نیز در مقام اصلی ترین صادرکننده تسلیحاتی جهان ظاهر شده است. در این راستا باید گفت که کشورهایی نظیر امارات و کویت نیز بخش قابل ملاحظه ای از تسلیحات مورد نیاز خود را از آمریکا وارد می کنند که بنا بر ارزیابی ها، میزان واردات آن ها 66 و 78 درصد(از مبدا آمریکا) ارزیابی می شود. بر اساس گزارش سیپری، کشورهای منطقه خاورمیانه در کنار هم چیزی در حدود یک چهارم از اعضای 40 واردکننده مهم تسلیحاتی جهان را در فاصله میان سال های 2018 تا 2022 به خود اختصاص داده اند.

در این میان باید توجه داشت که ایران واردات تسلیحاتی چندانی را در قیاس با همسایگانش به ویژه در کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نداشته است. می توان گقت که واردات تسلیحاتی ایران در فاصله میان سال های 2018 تا 2022 چیزی نزدیک به صفر بوده است(بر اساس آمارهای موسسه سیپری).

سال گذشته، ایران درخواست خرید 24 جنگنده را به روسیه داده که در نوع خود یکی از مهمترین خریدهای نظامی این کشور از اوایل دهه 1990 میلادی به حساب می آید. اکنون هم ایران و هم روسیه تحت تحریم های گسترده آمریکا و اتحادیه اروپا هستند.

با این همه، بر اساس آمارها، اسرائیل در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، در فاصله میان سال های 2018 تا 2022، با صادرات چیزی در حدود 2.3 درصد از کل صادرات جهانی سلاح، در رتبه 10 و اولِ خاورمیانه قرار داشته است. ترکیه در رتبه 12 قرار داشته است (با سهم 1.1 درصد از صادرات جهانی اسلحه) و امارات و اردن نیز به ترتیب با 0.4 و 0.2 درصد در رتبه 18 و 25 جهان در حوزه مذکور قرار داشته اند.

آمارهای سیپری حاکی از کاهش قابل توجه در روند صادرات اسلحه از سوی آمریکا به ترکیه هستند. ترکیه در فاصله میان سال های 2018 تا 2022، در رتبه 27 اصلی ترین واردکنندگان اسلحه از آمریکا قرار داشته است و از موقعیت خود در بازه زمانی میان سال های 2013 تا 2017 که رتبه هفتم در رابطه با واردات اسلحه از آمریکا را داشته، تنزل قابل ملاحظه ای را تجربه کرده است. مساله ای که تا حد زیادی ناشی از بدتر شدن وضعیت روابط سیاسی دو کشور بوده است.

دولت آمریکا در سال 2019 ترکیه را از روند ساخت جنگنده های اف 35 به دلیل آنچه خرید سامانه دفاعی هوایی اس 400 از طرف ترکیه از روسیه عنوان شده، کنار گذاشت. در این میان موانع جدی نیز در مسیر فروش جنگنده‌های اف 16 به ترکیه از سوی نهادهای قانونی آمریکا نظیر کنگره این کشور ایجاد شده است. در عین حال، میزان صادرات نظامی ترکیه در مقایسه با سال 2013 تا 2017، بیش از 69 درصد افزایش را نشان می دهد. 3 صادر کننده اصلی تسلیحات در جهان به ترتیب آمریکا(با 40 درصد از حجم کلی صادرات جهانی اسلحه)، روسیه(با 16 درصد) و فرانسه(با 11 درصد) بوده اند.