آیا تسلیحات چینی سرنوشت جنگ اوکراین را تغییر می دهند؟

نشریه “اکونومیست” در گزارشی با اشاره به طرح ادعاهای مختلف در مورد احتمال ارسال گسترده تسلیحات چینی به روسیه برای جنگ اوکراین، به این موضوع می پردازد که این مساله در صورت تحقق می تواند سرنوشت جنگ را به نفع روس ها تغییر دهد. با این حال، نکته اساسی این است که موانع جدی نیز در مسیر توسعه همکاریهای نظامی چین با روسیه وجود دارند که به ویژه چین نمی تواند نسبت به آن ها بی‌تفاوت باشد.

بازتاب -برای چندین دهه، این روسیه بوده که سیل قابل توجهی از تسلیحات را روانه چین کرده است. در فاصله سال های 2001 تا 2010، روسیه به طور میانگین (سالانه) 2 میلیارددلار سلاح به چین فروخته است. البته که در سال 2015 یک قرارداد تسلیحاتی به ارزش 7 میلیارد دلار میان دو طرف به امضا رسید. با این حال، در شرایط کنونی، وضعیت تا حد زیادی تغییر کرده و معکوس شده است.

روسیه در جنگ اوکراین چیزی بیش از 1500 تانک و البته شمار قابل توجه دیگری از تجهیزات نظامی‌اش را از دست داده و با کمبود مهمات نیز مواجه است. آمریکا می گوید که دستگاه های اطلاعاتی این کشور به این نکته اشاره داشته اند که چین راه های ارسال سلاح، تجهیزات نظامی و مهمات به روسیه را بررسی می کند. مساله ای که در نوع خود می تواند روند جنگ اوکراین را به کل تغییر دهد و در عین حال، بحرانی عمیق‌تر در روابط چین با آمریکا و اروپا را نیز رقم بزند.

روسیه بارها از زمان آغاز جنگ اوکراین از چین درخواست کرده تا به آن تسلیحات ارسال کند. البته که چین نیز به بهانه های مختلف از این موضوع شانه خالی کرده و صرفا با اعطای کمک های انسان‌دوستانه و غیرنظامی نظیر کلاه‌های حفاظتی و یا قطعات هواپیماها اقدام کرده است. مقام‌های آمریکایی تاکنون اطلاعات جزئی و دقیقی را در مورد مراودات چین با روسیه از زمان آغاز جنگ اوکراین فاش نکرده اند. با این حال، نشریه “اشپیگل” آلمان در تاریخ 23 فوریه سال جاری میلادی ادعا کرد که نیروهای مسلح روسیه با یک شرکت فناوری هوانوردی چینی با نام “ژیان بینگو” مذاکراتی داشته اند تا بتوانند از آن 100 پهپاد تهاجمی را خریداری کنند. روسیه از این نوع از پهپادها هم در خطوط مقدم نبرد، و هم از ماه اکتبر سال گذشته میلادی به مثابه ابزاری جهت حمله به نیروگاه‌های برق اوکراین استفاده می کند.

یک روز پس از انتشار گزارش نشریه اشپیگل، “واشینگتن‌پست” هم به نقل از مقام های آمریکایی اعلام کرد که چین ارسال خمپاره و توپ های جنگی به روسیه را بررسی می کند. هم روسیه و هم اوکراین از توپ های 122 و 152 میلی متری زمان شوروی در توپخانه‌های خود استفاده می کنند و البته که با دیگر کشورهایی که این تسلیحات را در اختیار دارند نیز جهت دریافت آن‌ها رایزنی می‌کنند. با این حال، روسیه در شرایط کنونی دوستان چندانی ندارد تا این مهمات را در اختیار آن قرار دهند. در این رابطه روس ها عملا زرادخانه تسلیحاتی بلاروس را جارو کرده اند. کره شمالی تا حدی به روس‌ها کمک کرده با این حال نگران سطح و میزان زرادخانه تسلیحاتی‌اش است و چندان در این رابطه همکاری نمی‌کند.

در این میان، چین از ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه مذکور برخوردار است. البته که در مورد حجم و کیفیت زرادخانه‌های تسلیحاتی چین اطلاعات چندانی در دسترس نیست با این حال، تردیدی نیست که چین می‌تواند بحران کمبود مهمات ارتش روسیه به ویژه در زمینه توپ‌های جنگی را تا حد زیادی علاج کند. فراموش نکنیم که تقویت توان توپخانه‌ای روسیه و اوکراین می تواند نقشی قابل توجه در تعیین سرنوشت نهایی جنگ اوکراین داشته باشد. البته که آمارها و شواهد و قراین نیز تاکنون موید همین مساله بوده و هستند. درست به همین دلیل هم است که صنایع دفاعی روسیه و اوکراین تحرکات گسترده ای را در حوزه مذکور در پیش گرفته‌اند و به دنبال قدرت سازی برای کشورهایشان هستند.

در این میان چین می تواند اقدامات زیادی را به نفع روسیه انجام دهد. این کشور چهارمین صادرکننده بزرگ سلاح و مهمات در جهان است. هشت شرکت دفاعی چینی در زمره 100 شرکت مطرح و معتبر دفاعی جهان قرار دارند(7 شرکت چینی جز 20 شرکت برتر تسلیحاتی جهان هستند). مساله ای که عملا چین را در این شاخص در رتبه دوم پس از آمریکا قرار می دهد. در سال های اخیر، روند فروش تسلیحات از سوی شرکت‌های چینی به مشتریان بین‌المللی شان به نحو قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و آمارهای مختلف بین‌المللی نیز این موضوع را تایید می‌کنند.

جنگ اوکراین می‌تواند به چین این فرصت را بدهد تا دست به متوازن‌سازی مجدد روابط دفاعی خود با روسیه بزند. برای سال‌های متوالی، این چین بوده که فناوری و تسلیحات روسی را وارد می‌کرده است. به عنوان مثال در فاصله میان سال های 2017 تا 2021، 81 درصد از واردات نظامی چین از مبدا روسیه انجام شده است. در این رابطه چینی‌ها به طور خاص اقدام به وارد کردن موتورهای جنگنده‌های رادارگریز مدرن خود از روسیه کرده‌اند.

با این حال، چینی‌ها اکنون این شانس را دارند تا به یک شریک صنعتی نسبتا برابر برای صنایع دفاعی روسیه تبدیل شوند. چین می تواند به روسیه کمک کند تا تحریم‌ها را دور بزند و از طریق چین اقدام به تهیه قطعات متکی بر فناوری بالا(High Tech) در حوزه پهپادی و همچنین موشک های کروز و دیگر تسلیحات دقیق و پیشرفته کند. در عین حال، برخی منابع تاکید دارند که چین نیز می‌تواند درخواست‌های قابل توجهی را از روس‌ها به ویژه در حوزه تهیه و تامین موتورهای پیشرفته برای موشک‌های بالستیک و راکت‌های ماهواره‌برِ خود داشته باشد. البته که فناوری‌های مورد استفاده در ساخت زیردریایی‌ها و موتورهای جت‌های جنگنده نیز دیگر حوزه‌هایی هستند که چین روی کمک روسیه می‌تواند حساب کند.

نباید از یاد ببریم که چین نمی‌خواهد روسیه در میدان‌های جنگ با اوکراین تحقیر شود. مخصوصا تحقیری که به دست تانک‌ها و موشک‌های اروپایی و آمریکا نیز اتفاق بیفتد. تنها اندکی قبل از حمله روسیه به اوکراین، چین و روسیه “دوستی نامحدود” خود را جشن گرفتند. در این رابطه، برخی ناظران و تحلیلگران معتقدند که چین در شرایط کنونی با تداوم جنگ اوکراین سعی دارد تا توجه اروپا و آمریکا را به قاره اروپا و اوکراین و نه مناطق پیرامونیِ خود در حوزه ایندوپاسفیک، معطوف سازد.

با این حال، چینی‌ها دلایلی را نیز برای عدم ارائه کمک‌های موثر و فعال نظامی به روسیه دارند. به عنوان مثال، چین از روسیه به شدت عصبانی است که مباحث مرتبط با رایزنی‌های دو طرف در زمینه ارائه تسلیحات چینی به روسیه، عمومی شده و از حالت مخفی و محرمانه خود خارج شده‌ است. مساله‌ای که در نوع خود می‌تواند آسیب‌های جدی را به موقعیت و اعتبار بین‌المللی چین وارد سازد. البته که این مساله می‌تواند به روابط چین با آمریکا و اروپا نیز لطمات زیادی را وارد کند. “لیندا توماس گرینفیلد” نماینده ویژه دولت آمریکا در سازمان ملل متحد هشدار داده که ارسال کمک‌های نظامی به روسیه از سوی هر کشوری می‌تواند به معنای عبور از یک خط قرمز جدی باشد.

از این رو، روس‌ها در شرایط کنونی جانبِ احتیاط را نگه داشته‌اند. جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تازگی در موضع‌گیری گفته است که “وانگ یی” دیپلمات ارشد چینی در جریان ملاقاتی در 11 فوریه سال جاری به وی اطمینان داده که چین به روسیه تسلیحات نخواهد داد. مساله ای که اخیرا جو بایدن رئیس جمهور آمریکا نیز به درستیِ آن اذعان کرده است. با این حال، اگر بنا باشد روند جبهه‌های جنگ در اوکراین به ضرر روسیه تمام شود، امکان دارد که چینی ها نیز رویه‌هایی تازه را در پیش گیرند.