آیا روابط ایران و اروپا در آستانه سقوط تاریخی است؟

سیاست سازان و خصوصا مقام های ارشد دستگاه دیپلماسی بایستی وارد میدان شوند و از تبدیل شدن اروپا به دشمنِ ایران در مناسبات بین المللی جلوگیری کنند. در غیر اینصورت، سقوط قابل‌توجه و شوکه کننده در روابط ایران و اروپا، به هیچ عنوان گزینه ای دور از دسترس نیست. گزینه ای که سال‌هاست مطلوبِ سیاستمداران تندرویی نظیر بن سلمان، نتانیاهو و ترامپ است.

بازتاب– روابط ایران و اروپا روزهای ملتهب و پرتنشی را سپری می کند. اروپایی ها برخلافِ تلاش های فعال خود در بحبوحه مذاکرات احیای برجام، به دو دلیل عمده و محوری، از بازیگری خنثی در برابر تهران در حال تبدیل شدن به یک دشمن تمام عیار برای آن هستند.

اولا، اروپا در پی طرح ادعاها و مسائل مختلف مبنی بر کنشگری موثر ایران در قالب جنگ اوکراین و کمک به روس ها چه در قالب ارائه پهپاد و دیگر تجیهزات نظامی به آن ها و چه در قالب ارائه آموزش و کمک مستشاری به روسیه، تا حد زیادی نسبت به نوعِ اقدامات ایران در جنگ اوکراین نگران شده است. در واقع، اروپایی ها به نوعی این حس را دارند که ایران به واسطه جنگ مذکور، به حوزه نفوذ راهبردی آن ها نزدیک شده و نفوذ کرده است. از این رو، آن ها نه تنها در روزهای اخیر اعلام کرده اند که به هیچ عنوان گزینه ازسرگیری مذاکرات اتمی با تهران را در دستورکار ندارند بلکه تحریم های گسترده ای را هم علیه کشورمان تحمیل کرده اند.

دوم اینکه اروپایی ها با آغاز پدیده اعتراضات در کشورمان و در ادامه، تبلور بیرونی این پدیده در شماری از کشورهای مطرح غربی نظیر انگلستان، آلمان، فرانسه و ایتالیا، تا حدی زیادی جهت هرگونه تعامل و برقراری ارتباط با ایران از جانب افکار عمومی خود تحت فشار قرار گرفته اند. از این منظر، هر سیاستمدار و یا دولت اروپایی که بخواهد اقدام به ارتباط با ایران کند، عملا علیه منافع خود عمل کرده و این مساله حتی می تواند به تنزل جدی جایگاه آن ختم شود.

از این رو، شاهدیم که مقام های اروپایی در مدت اخیر با طرح مسائل حقوق بشری در مورد تحولات جاری در ایران، مواضع صریحی را اتخاذ کرده اند و شماری از نمایندگان پارلمان های اروپایی نیز موضع‌گیری‌هایی را در مورد اعتراضات در ایران (در نقطه مقابل مواضع دولت کشورمان) داشته اند.

این دو موضوع در نوع خود جو سنگینِ قابل توجهی را در روابط ایران و اروپا ایجادکرده بودند تا اینکه اخیرا و در پیِ اعدام علیرضا اکبری، از افرادی که پیشتر در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی فعال بود و متهم به جاسوسی برای سرویس اطلاعاتی انگلستان MI6 بود، کشورهای غربی موضع تازه ای را علیه ایران اتحاذ کرده و شاهد تشدید موضع گیری‌های آن ها علیه ایران بوده ایم.

در این راستا، نه تنها اعدام فرد مذکور با واکنشِ فعال دولت های غربی و به خصوص دولت انگلستان رو به رو شده (زیرا اکبری تابعیت انگلستان را نیز داشته است)، بلکه به تازگی برخی کشورهای اروپایی با طرح مسائل گوناگون خواستار تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از سوی اتحادیه اروپا و اخراج سفرای کشورمان در کشورهای مختلف اروپایی نیز شده اند. طرحی که بدون تردید با همراهی و فشارهای برخی از رقبا و دشمنان منطقه ای ایران نظیر عربستان سعودی و رژیم اسرائیل نیز به پیش رانده می شود.

در این شرایط، یک سوال اساسی مطرح می شود و آن این است که گزینه های مطلوب ما جهت مقابله با اوج‌گیری روندهای ضدایرانی از سوی کشورهای اروپایی چیست؟ به نظر می رسد جهت پاسخ به این پرسش می توان دو گزاره محوری را مد نظر قرار داد: اولا ایران باید در مورد قضیه جنگ اوکراین، شفاف‌سازیهای لازم را برای اروپا انجام دهد. روس ها در قضیه جنگ اوکراین به دنبال همدست تراشی برای خود بوده و هستند و تهران نباید به کنشگری در خدمت منافع روسیه تبدیل شود.

ما می توانیم روابط راهبردی و نزدیکی با روسیه داشته باشیم با این حال، کشورمان به روابط با اروپا نیز نیاز دارد و نباید خود را محدود به کشورها و یا بازیگرانی خاص در محیط بین المللی کنیم. کما اینکه اگر بنا باشد چنین شود، تردیدی نیست که منافع و امنیت ملی ایران آسیب های جدی را متحمل خواهد شد.

در کنار این ها، در حوزه داخلی نیز بایستی با استفاده از ابزارهای سازنده داخلی نظیر ترویج فضای گفتگو و ایجاد نوعی آشتی ملی و البته بهبود فضای اقتصادی، تا حدی شرایط ثبات را بار دیگر به کشور بازگرداند و از این طریق، فشارهای افکار عمومی غربی به دولت هایشان جهت محدودسازی هرگونه ارتباط با ایران را رفع کرد.

تردیدی نیست که ایجاد انسدادهای ژئوپلیتیکی جدید علیه کشورمان در کنار چالش هایی که از گذشته در مورد ایران برقرار بوده اند، می تواند در آینده ای نه چندان دور خسارت های زیادی را به منافع ملی ایران وارد کند. از این رو، سیاست سازان و مقام های ارشد دستگاه دیپلماسی بایستی وارد میدان شوند و از تبدیل شدن اروپا به دشمنِ ایران در مناسبات بین المللی جلوگیری کنند.

در غیر اینصورت، سقوط قابل توجه و شوکه کننده در روابط ایران و اروپا، به هیچ عنوان گزینه ای دور از دسترس نیست. گزینه ای که سال هاست مطلوبِ سیاستمداران و دولت های تندرو منطقه و افرادی نظیر بن سلمان، نتانیاهو و ترامپ است.