عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای؛ نگاه جناحی و یا توجه به اصل منافع ملی؟

بدون تردید پیوستن قطعی و کاملِ ایران به سازمان همکاری های شانگهای به ویژه درسال های آتی یک موفقیتِ “بالقوه” برای کشورمان است و می تواند ما را به سمت استفاده از فرصت های قابل ملاحظه ای سوق دهد. با این حال، اینکه تا چه حد ظرفیت ها و امکانات بالقوه عضویت در سازمان هایی نظیر سازمان همکاری‌های شانگهای برای کشورمان، حالتی بالفعل به خود بگیرد، مساله ای است که تا حد زیادی پویایی و تحرکِ دستگاه سیاست خارجی ایران را می‌طلبد.‌

بازتاب– همزمان با نشست اخیر “سازمان همکاری های شانگهای” در سمرقند ازبکستان و امضا برخی اسناد مرتبط با عضویت قطعی و کاملِ ایران در سازمان مذکور، دیدگاه های مختلفی در مورد مزایا و منافع حضور ایران در این سازمان از سوی جریان های سیاسی و رسانه ای داخل کشورمان مطرح شده و همچنان نیز می شود.

در این چهارچوب، برخی بر این باورند که عضویت ایران در شانگهای، می تواند مزایای قابل توجهی را در حوزه‌های گوناگون به ویژه در بخش اقتصادی برای کشورمان به همراه داشته باشد و برخی دیگر بر این باورند که عضویت ایران در شانگهای، چیزی ورای دستاوردهای سمبلیک برای کشورمان نخواهد داشت کما اینکه در طی بیش از 20 سال اخیر که سازمان همکاری های شانگهای تاسیس شده، اساسا این سازمان نتوانسته بهبود خاصی را مثلا در وضعیت اقتصادی کشورهای عضو خود ایجاد کند.

در این راستا، بازتاب در گفتگو با “امیر دبیری مهر”، دکترای علم سیاست و کارشناس حوزه سیاست خارجی، به بررسیِ این پرسش و مناظره جاری در عرصه سیاست خارجی ایران پرداخته است.

امیر دبیری مهر در ابتدای سخنان خود گفت: «متاسفانه در کشور ما نگاه های جناحی و حزبی آنچنان در حوزه مسائل مختلف غلبه دارد و پُر رنگ است که عملا شاهدیم در برخی موقعیت ها، به موضوعات، آنچنان که باید و شاید به صورت ملی نگریسته نمی شود و این مساله در نوع خود خسارات قابل توجهی را برای کشورمان و به ویژه در تحلیل رویدادها و مسائل ایجاد می کند.

در این چهارچوب مساله عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای و تحکیم موقعیت کشورمان به عنوان یک عضوِ کاملِ این سازمان نیز به نوعی در همین بستر و بافت قرار دارد. اساسا عضویت ایران در سازمان مذکور، یک مساله ملی است و نباید آن را جناحی و حزبی و گروهی دانست. باید توجه داشته باشیم که مقدمات عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای از چند سال قبل در دولت حسن روحانی شروع شد و اکنون در دولت ابراهیم رئیسی به ثمر نشسته است. بدون تردید تحقق این مهم برای کشورمان یک موفقیتِ بالقوه است.»

این کارشناس سیاست خارجی در ادامه افزود: «به طور کلی، هرگونه عضویت ایران در مجامع جهانی و اتحادیه ها و سازمان های بین المللی، عملا برای کشورمان یک فرصت و امکان است و باید قدر و ارزش آن را بدانیم. اما اینکه ما چقدر بتوانیم از این ظرفیت های “بالقوه” استفاده کنیم، تا حد زیادی به تحرک دیپلماسی، سیاست خارجی و جهت گیری های منطقه ای و بین المللی کشورمان ارتباط دارد. سازمان همکاری های شانگهای نیز از این قاعده مستثنی نیست. از این رو ما باید تحرکات جدی را در این زمینه فعال کنیم.

با این همه واقعیت این است که خودِ پیوستن به این سازمان ها ما را بیش از پیش با هنجاری های منطقه ای و جهانی آشنا و سازگار می کند. در این رابطه من مایل به این هستم که یک مثالِ غیرسیاسی نیز بزنم. مثلا همچون فیفا(اتحادیه جهانی فوتبال) و یا “ای اف سی” و امثالهم، شاهدیم که آن ها تا حدی ما را در عرصه بین المللی تنظیم می کنند و مثلا ما را ملزم می سازند تا تعهدات مالی خود را به صورت دقیق اجرا کنیم و یا جلوی فساد در فوتبال گرفته شود و غیره. اگر همین هنجارها نبودند شاید اکنون سازوکارهای فوتبالی کشور ما جز فاسد ترین نهادها در جهان بودند. با این حال، عضویت ما در سازمان های بین المللی موجب شده تا این مساله محقق نشود. در حوزه های اقتصادی، امنیتی، سیاسی و فرهنگی نیز این سازمان ها، یکچنین نقشی را دارند.»

دبیری مهر در پایان و در مقام جمع بندی گفت: «در نهایت باید گفت که بدون تردید پیوستن قطعی و کاملِ ایران به سازمان همکاری های شانگهای به ویژه درسال های آتی یک موفقیتِ بالقوه برای کشورمان است و می تواند ما را به سمت استفاده از فرصت های قابل ملاحظه ای سوق دهد.

در این چهارچوب، نباید در تحلیل این قِسم از مسائل، عینکِ جناحی و خط بازی را مد نظر داشته باشیم و همه باید از دستگاه هایی که در این حوزه ها فعالیت دارند، حمایت کنند و ما باید این سازمان ها را به ویژه “فرصتی” برای بخش خصوصی و بازرگانان خودمان ارزیابی کنیم تا از این طریق روند تجارت خارجی ایران نیز رونق بگیرد و در سطحی کلان، کشورمان بتواند از مزایا و منافع عضویت در این سازمان ها استفاده کند.»