آشنایی با ماه صفر و اعمال آن
دومین ماه، در تقویم قمری، ماه صفر است که بعد از سه ماه حرام ذی قعده، ذی حجّه و محرم الحرام واقع شده است. ماه صفر با ورود اسرای کربلا و خاندان اهل بیت (ع) به شهر شامی که امام زین العابدین (ع) از وقایع آن ناله می‌کردند، شروع و با رحلت و شهادت حضرت محمد (ص)، امام حسن (ع) و امام رضا (ع) به پایان می‌رسد.
بازتاب- ماه صفر دومین ماه قمری پس از محرم و معروف به نحوست است. از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) درباره ماه صفر چنین نقل شده است: هر کس خبر تمام شدن این ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او می‌دهم .
در این ماه بزرگترین مصیبت وارده به امت اسلامی یعنی رحلت پیامبر اعظم (ص) رخ داده است؛ از این رو این ماه را ماه مصیبت و عزا می خوانند.
علت نامگذاری ماه صفر
در نامگذاری این ماه دو جهت ذکر شده است، یکی اینکه از “صُفْرَة(زردی)” گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب نام، مقارن فصل پاییز و زردی برگ درختان بوده است.
دلیل دیگر اینکه صفر از ریشه «صفر» به معنی تهی و خالی است؛ چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم ، به دلیل اینکه از ماههای حرام بود از جنگ دست می‌کشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی می‌آوردند و خانه‌ها خالی می‌ماند؛ از این رو به آن صفر گفته‌اند.
ماه صفر، ماه بدیمن
در چرایی بدیمنی ماه صفر دلایلی از جمله رحلت پیامبر اکرم(ص)، شهادت امام حسن (ع) و امام رضا (ع) در این ماه را ذکر می کنند، همچنین ابتدای ماه صفر با ورود کاروان اسرا به شهر شام مصادف است،آغاز جنگ صفین نیز در نخستین روز صفر بوده است.
در برخی از روایات اسلامی آمده است که مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند.
از دیگر عللی که مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بدیمن یاد می کنند قطع وحی در این ماه است.
حضرت علی (ع) در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر (ص) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.
مردم با اعتقادی که به سنگین بودن ونحس بودن ماه صفر دارند کارهای مهمی چون سفر ، ازدواج و حتی خواستگاری را به ماههای دیگر موکول می کنند.
بیشتر بخوانید:
- واویلا، ماه صفر آمد!/ ماهی که از نحسی و شومی آن برخی به خرافه پناه می‌برند
- چرا ماه صفر به نحوست و شومی شهرت دارد؟!
اعمال مشترک اول هر ماه
اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است از جمله:
دعا
در زمان دیدن هلال خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که فرد سه مرتبه بگوید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگوید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
قرآن
خواندن هفت مرتبه سوره «حمد».
روزه
از اموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسی در زادالمعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.
اعمال ماه صفر
برای ماه صفر اعمالی نقل شده است. درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر ذکر شده، اهم آن‌ها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه داری است. دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است هر روز ۱۰ مرتبه قرائت شود.
روز سوم
در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اوّل سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابی سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواه.
روزبیستم
در روز اربعین زیارت امام حسین (ع) مستحب است و مورد تأکید قرار گرفته. در روایتی که شیخ طوسی از امام حسن عسکری (ع) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است:
به جای آوردن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله)
خواندن زیارت اربعین امام حسین علیه السلام
انگشتر را بر دستِ راست نهادن
پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن
و “بسم الله الرّحمن الرّحیم” را در نماز بلند گفتن.
زیارت اربعین که در این روز مستحب است، در کتاب‌های دعا آمده است.
پس دو رکعت نماز می خوانی و به آنچه می خواهی دعا می کنی و برمی گردی.
بیست و هشتم
۲۸ ماه صفر مقارن با رحلت حضرت محمد «ص» است. اعمال ۲۸ صفر شامل خواندن زیارت حضرت محمد «ص»؛ غسل، روزه، دادن صدقه و دعا در حق خود و دیگران اسـت. در شب و روز رحلت حضرت محمد «ص» قرار داریم کـه مصادف ۲۸ صفر المظفر اسـت. در کتب ادعیه طبق روایات اعمالی برای این شب و روز ذکر شده اسـت:
-صدقه دادن
آنچه کـه از گذشتگان و برخی روایات دینی ما رسیده اسـت، ماه صفر بـه ویژه روز‌های پایانی این ماه کـه وفات پیامبر گرامی اسلام «ص» و شهادت امام حسن مجتبی «ع» و امام رضا «ع» در آن واقع شده اسـت، بـه نحوست مشهور بوده و در این ماه پیامبر و امامان در مورد صدقه دادن روایات زیادی نقل نموده و سفارش کرده اند.
-روزه گرفتن
روزه گرفتن در روز‌های ابتدایی، میانی و پایانی هرماه تأکید بسیاری شده کـه برهمین اساس، روزه در ۲۸ ماه صفر نیز کـه از روز‌های پایانی این ماه قلمداد می شود، دارای ارزش بسیاری اسـت.
-غسل کردن
از انجا کـه یکی از اعمال ۲۸ صفر، خواندن زیارت حضرت رسول «ص» اسـت، مستحب اسـت کـه قبل از خواندن زیارت حتی از راه دور، غسل انجام شود.
-خواندن زیارت حضرت محمد «ص» از راه دور
شیخ مفید و شهید و سید بن طاوس رحمهم الله گفته اند کـه، چون در غیر مدینه طیبه خواهى کـه حضرت رسول صلى الله علیه و آله را زیارت کنى غسل بکن و شبیه بـه قبر در پیش روى خود بساز و اسم مبارک آن حضرت را بر آن بنویس و بایست و دل خود را متوجه آن حضرت گردان و زیارت ایشان را بخوان.
-نماز زیارت
دو رکعت نماز بخوانید در رکعت اول سوره یس و در رکعت دوم سوره الرحمن را بخوانید و سپس برای خودتان، پدر و مادرتان و همه مومنان دعا کنید.
هم چنین در متن گفتار محدث بزرگ حضرت آیت الله شیخ عباس قمی پیرامون اعمال ماه صفر آمده است:
بدان که این ماه (صفر) معروف به نحوست است و شاید سبب آن، واقع شدن وفات رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله است در آن، هم چنان که نحوست دوشنبه به این سبب است. و یا به جهت آن است که این ماه، بعد از سه ماه حرام (ذی قعده، ذی حجّه و محرم الحرام) واقع شده که در آن سه ماه، حرب و قتال نبوده و در این ماه، شروع به قتال می‌نمودند و خانه و منازل از اهلش خالی می‌شد. و این هم یک سبب است در وجه تسمیه آن، به صفر.
به هر حال، از برای رفع نحوست، هیچ چیز بهتر از تصدقات و ادعیه و استعاذات وارده نیست. و اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلاهای نازله در این ماه، در هر روز ده مرتبه بخواند این دعایی را که «محدث فیض» روح الله روحه، در «خلاصة الاذکار» ذکر فرمود:
یا شدید القوی، و یا شدید المحال، یا عزیز، یا عزیز، ذلّت بعظمتک جمیع خلقک، فاکفنی شَرّ خلقک، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، یا لا اِله الّا اءنت، سبحانک إ نّی کنتُ مِن الظّالمین، فاستجبناله و نجّیناهُ من الغمّ، و کذلک ننجیِ المؤ منین، و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطّیبین الطّاهرین.
حوادث تاریخی فراوانی در ماه صفر
حوادث تاریخی فراوانی در ماه صفر رخ داده است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
اول صفر : وارد کردن سر مطهر امام حسین علیه السلام به شام ، ورود اهل بیت علیهم السلام به شام ، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام (به روایتی)، آغاز جنگ صفین (بنا بر روایتی)
دوم صفر : مجلس یزید لعنت‌الله علیه بنا بر نقلی، شهادت زید بن علی بن الحسین علیهم السلام ( به روایت دیگر)
سوم صفر : ولادت حضرت امام محمد باقر علیه السلام ۵۷ هجری قمری به روایتی.
چهارم صفر : وفات آیت‌الله محمد علی شاه آبادی (۱۳۶۹ هجری)
پنجم صفر : شهادت حضرت رقیه سلام الله علیها و لعنة‌الله علی قاتلی‌ها، ۶۱ هجری.
ششم صفر : صدور توقیع امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء به حسین بن روح.
هفتم صفر : ولادت امام موسی کاظم علیه السلام ۱۲۸ هجری، شهادت امام حسن مجتبی علیه السلام بنابر نقل بحار، وفات آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی ۱۴۱۱ قمری.
روز اول ماه: خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «قدر» بخواند و بعد از نماز صدقه ای در راه خدا بدهد،هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.
هشتم صفر : وفات حضرت سلمان فارسی (سلمان محمّدی ) رضی‌الله عنه ۳۵ هجری قمری
نهم صفر : شهادت عمار یاسر رضی‌الله عنه در جنگ صفین ۳۷ هجری، شروع جنگ نهروان ۳۸ هجری قمری.
دوازدهم صفر : وفات هارون برادر حضرت موسی علیهماالسلام.
سیزدهم صفر : اختیار حکمین در صفین و حیله عمروعاص.
چهاردهم صفر : شهادت محمدبن ابوبکر به دست عمروعاص (بنابر روایتی)
شانزدهم صفر : شهادت آیت‌الله سید حسن اصفهانی فرزند آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی ۱۳۴۹ قمری.
هجدهم صفر : شهادت اویس قرنی در جنگ صفین ۳۷ هجری قمری.
بیستم صفر : اربعین حسینی.
بیست و دوم صفر : صدور توقیع شریف امام عصر ارواحنا لتراب مقدمه الفداء برای مرحوم شیخ مفید اعلی الله مقامه ۴۲۰ قمری.
بیست و سوم صفر : پی کردن ناقه حضرت صالح نبی علیه السلام توسط قومش – گرفتار شدن حضرت یونس علیه السلام در شکم ماهی.
بیست و چهارم صفر : شدّت یافتن بیماری حضرت رسول اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم.
بیست و پنجم صفر : شانه گوسفند و دوات طلبیدن پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلّم برای نوشتن وصیّت نامه و منع عمر (لعنة الله علیه) از این کار.
بیست و ششم صفر : دستور پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم به لشکر اسامه جهت آماده شدن در جنگ با رومیان( بنابر نقل واقدی ۱۱ هجری) ، سالروز انقراض حکومت امویان.
بیست و هشتم صفر : رحلت جانسوز رحمت للعالمین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم در روز دوشنبه ۲۸ صفر سال ۱۱ هجری قمری – شهادت مظلومانه سبط اکبر امام مجتبی علیه السلام ۵۰ قمری.
سی‌ام / بیست و نهم صفر : شهادت امام رضا علیه السلام ۲۰۳ هجری قمری
