چهارشنبه سوری یا چهارشنبه سوزی؟

آخرین چهارشنبه سال یا همان چهارشنبه سوری یکی از سنت های زیبا و قدیمی ایران باستان است که از گذشته دور برای نسل جدید به یادگار مانده است، اگرچه شکل و شمایل این سنت قدیمی و به یادماندنی به صورت کلی عوض شده است و آداب و رسوم زیبا و خاطره انگیز قدیمی چهارشنبه آخر سال جای خود را به ترقه و نارنجک هایی داده که فضای شهر را بیشتر به میدان جنگ تبدیل کرده اندو نسل جوان بیشترین خاطرات خود از چهارشنبه سوری را در پرتاب ترقه و انواع و اقسام مواد محترقه جستجو می کنند.

چهارشنبه سوری در اصل از دوکلمه تشکیل شده است که اولی روزی از روزهای هفته و دومی شکل دیگری از کلمه سرخ است، درگذشته از شب قبل چهارشنبه سوری، هیزم برای روشن کردن آتش جمع می کردند و از غروب این هیزم ها را با فاصله از هم می چیدندو بعد از غروب همگی از روی آتش می پریدند.

چهارشنبه آخر سال در مناطق مختلف کشور به شکل های متفاوتی بسته به فرهنگ و رسوم آن شهر یا روستا برگزار می شده است مثلا در تبریز مردم به چهارشنبه بازار می رفتندکه با چراغ و شمع نور افشانی می شد و هر خانواری باید در این شب آینه و دانه های اسفند و کاسه خریداری می کردند.

از دیگر رسومی که از گذشته در این روز انجام می شده است آجیل مشگل کشا بود، پس از پایان آتش افروزی و پریدن از آتش اهالی خانه گرد هم جمع می شدند و دانه های نباتی مانند تخم هندوانه، فندق، تخمه کدو، پسته، بادام یا شاهدانه را با نمک بو می دادند و می خوردند.

یکی از جالب ترین آداب چهارشنبه آخر سال مراسم قاشق زنی بود، دختران دم بخت تکه پارچه ای روی خود می کشیدند تا شناخته نشوند و به خانه اقوام و آشنایان خود می رفتند و صاحبخانه در کاسه های آنها آجیل، شیرینی، شکلات، نقل یا پول می ریختند، شال اندازی از دیگر رسوم چهارشنبه سوری بود که هنوز در برخی مناطق همدان، زنجان و شهرهای دیگر کم و بیش اجرا می شود به این صورت که جوانان با گره زدن چندین شال یا دستمال طناب رنگین ساخته و وارد پشت بام می شدند و طناب را از راه دودکش وارد منزل می کردند.

صاحبخانه نیز که منتظر چنین حرکتی بود مقداری نان به نشانه نعمت، شیرینی به نشانه شادمانی ، انار به نشانه کثرت اولاد در آینده، گردو نشانه طول عمر، بادام و فندق نشان بردباری و استقامت، کشمش نشانه پر آبی در سال جدید و نقره به نشانه سپیدبختی در شال ریخته تا شال انداز آن را بالا بکشد،.

کوزه شکنی نیز سنت زیبای قدیمی در این شب بود که مردم پس از پریدن از روی آتش کوزه ها را می‌شکستند زیرا معتقد بودند بدیمنی داخل کوزه می رود و شکستن آن بدبیاری را از بین می برد.

شاهنامه خوانی، آش ابودردا، ترکه زنی، فالگوش نشینی از دیگر سنن قدیمی چهارشنبه سوری بوده که متاسفانه با گذشت زمان به دست فراموشی سپرده شده است و جای خود را به عادات خطرناک پرتاب ترقه و نارنجک داده است.

احیای سنت های کهن ایران باستان مثل چهارشنبه سوری، می تواند نسل جدید را بیش از پیش با آداب و رسوم زیبای ایرانی آشنا کرده و مانع از فراموشی آن‌ها شود.

مهدیه سادات موسوی