تصمیم طالبان برای کاسبی با حقابه های جنوب شرق ایران/ خط و نشانی آبی که طالبان برای ایران کشید!

 کاهش مستمر و نگران کننده حقابه های ایران که از خاک افغانستان وارد کشور می شوند، با روی کار آمدن طالبان که تصور می شد همسویی بیشتری با جمهوری اسلامی ایران داشته باشد، وارد فازهای نگران کننده تری شده است و به تازگی متولیان آب و انرژی طالبان سخن های تازه ای در این باره بر زبان می آورند که نیازمند توجه آنی از سوی مقامات ایرانی است.

«بازتاب»؛ آرش خداپرست- به تازگی وزیر انرژی و آب حکومت طالبان بیان کرده است که این دولت بنا دارد با ساخت سد و بندهای مستحکم بر سر رودخانه های مرزی افغانستان، در ازای فروش آب به دریافت پول از کشورهای همسایه اقدام کند.

اقدامی که حداقل در رابطه با ایران بدون شک با توافقات و معاهده های تاریخی در تضاد کامل قرار دارد و بیم آن می رود که حوضه آبریز هیرمند در جنوب شرق کشور را بیش از پیش در معرض خطر قرار دهد.

توضیح بیشتر در مورد تصمیم جدید دولت طالبان اینکه وزارت انرژی و آب طالبان می‌گوید ۷۰ درصد آب افغانستان هدر می‌رود و این دولت تلاش دارد کار ساخت بندهای بزرگ آب از سر گرفته شود.

این وزارت مدعی شده است که از این پس آب با «تیل (بنزین)» معامله می‌شود.

طالبان در حالی از ساخت بند آب سخن می‌گوید که این گروه پیشتر بندهای آب را تخریب می‌کرد و به صورت مشخص در ماه جولای سال جاری میلادی، اداره ملی تنظیم امور آب دولت پیشین اعلام کرد شمار زیادی خمپاره توسط طالبان بر بند سلما در ولسوالی چشت ولایت هرات پرتاب شد.

مجموعه اقداماتی که می دانیم در دولت پیشین هم نمونه مشابه داشت و زمانی که سد کمال خان در ولایت نیمروز افتتاح شد، اشرف غنی در مقابل رسانه ها گفت که پس از این به ایران آب را در مقابل نفت می‌دهیم.

این گفته و ادعاها در مورد آب های مرزی ایران و افغانستان در حالی مطرح می شود که مرور اسناد تاریخی و نیز تحولات گذشته به خوبی ثابت می کند که اساساً دولت های افغانستانی فارغ از ماهیت و نوع حاکمیت ها حق چنین کاری را ندارند.

توضیح در این باره اینکه به گواه تاریخ رودخانه هیرمند که حرکت خود را رشته کوه‌های هندوکش در کشور افغانستان آغاز می‌کند و در انتها به تالاب هامون واقع در مرز سیاسی ایران و افغانستان  ختم می‌شود، به عنوان نمادی از صلح و صفا بین دو کشور دوست و همسایه در منطقه سیستان بزرگ به حساب می آمده است.

همچنین بر اساس اطلاعات جغرافیایی به دست آمده از منطقه مذکور، بخش بالادست رودخانه‌ هیرمند در کشور افغانستان واقع شده و این رودخانه پس از طی طریق در افغانستان در حوزه پایین دست به کشور ایران وارد می‌شود.

در همین راستا، مرز سیاسی واقع در مسیر رودخانه هیرمند سبب شده تا بهره‌برداری مسالمت آمیز از آب این رودخانه به منظور آبادانی دو سمت مرز سیاسی ایران و افغانستان در قالب قراردادی معروف به قرارداد 1351 مد نظر قرارگیرد.

دقت در قرارداد سال 1351 میان ایران و افغانستان به خوبی نشان می دهد که بر مبنای این قرارداد حق آبه ایران از رودخانه هیرمند در سال نرمال آبی به طور متوسط 820 میلیون متر مکعب برای یک سال در نظر گرفته شده است؛ حقابه ای که باید از سوی دولت های افغانستانی به ایران پرداخت شود تا علاوه بر بهره برداری در حوزه کشاورزی و شرب همچنین به سیراب کردن تالاب هامون کمک کند.

انتظار و حقی بجا که به واسطه نبود مرزهای سیاسی کنونی در گذشته و یکپارچه بودن  خاک ایران و افغانستان به خوبی حق و حقوق طبیعت و جامعه انسانی ساکن در سمت ایرانی حوضه آبریز هیرمند را اثبات می کند، اما در سال و هه های گذشته با کم لطفی دولت های افغانستانی رو به رو شده و همواره افغانستانی ها به کاهش حقابه ایران پرداخته اند و به کرات دلیل آن را کاهش بارندگی ها عنوان کرده بودند.

تصمیم دولت های افغانستانی در عدم پرداخت حقابه های قانونی ایران در شرایط کنونی و نیز شرایط گذشته در حالی است که به طور کلی براساس آمارهای ماهواره‌ای، کاهش قابل ملاحظه و معنی‌داری در مقدار بارش در کل حوضه آبریز هیرمند در دوره های گذشته رخ نداده و کاهش حق آبه ایران بر اساس معاهده 1351 به دلیل کاهش بارندگی، ادعای صحیحی نیست.

در شرایطی که در همه سال های گذشته نقض ماده 2 معاهده 1351 توسط افغانستان به خشکسالی های مکرر و بحران های آبی در حوضه آبریز هیرمند در ایران منجر شده است، حالا ادعاهای جدید دولت طالبان که همسو با مواضع دولت پیشین این کشور در زمان اشرف غنی است، کار را برای جمهوری اسلامی ایران در احقاق حقوق آبی ایران در این منطقه سخت خواهد کرد.

مشکلی بزرگ که پیشتر نیز با احداث سد کمال خان خودنمایی کرده بود و دولت مردان ایرانی همانند وزیر سابق نیرو جز اظهاراتی در این باره عملاً کاری از پیش نبرده بودند.

مثل گفته های پیشین رضا اردکانیان، وزیر نیروی وقت که با اشاره به مسئله لزوم پایبندی دو کشور به معاهده 1351، گفته بود:« بحث سد کمال‌خان هم بحث جدی است و بسیار مراقب هستیم که این سازه‌ای که همسایۀ ما ایجاد کرده است، هیچ اختلالی در تأمین حق‌آبۀ ایران ایجاد نکند.»

به هر صورت حالا و در شرایطی که جنوب شرق ایران به شدت با بحران کم آبی رو به رو است و مشکلات شدیدی در این حوزه گریبان مردم منطقه را گرفته است، اظهارنظرهای مغایر با اسناد و قراردادهای تاریخی از سوی طالبان می تواند شرایط را برای ایران و جنوب شرق کشور در آینده دشوارتر نیز بکند.

وضعیتی غیرقابل قبول که باید منتظر ماند و دید دولت طالبان در اجرای آن تا چه میزان مصمم است و واکنش دولت مردان ایرانی به چنین انتظارات بی جایی چه خواهد بود؟!