پژوهشگر سیاست خارجی در گفت و گو با «بازتاب»: اختلافات روشی در مذاکرات وین پا بر جا است/ سرنوشت مذاکرات به مواضع آمریکا بستگی دارد
دور هشتم مذاکرات میان ایران و 1+4 در وین ادامه دارد؛ هر چند برخی خبرها از پیشرفت‌هایی در گفتگوها حکایت دارند، اما مواضع طرف‌ها نشان‌دهنده اختلافات جدی میان دو طرف است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- در خصوص وضعیت کنونی مذاکرات و چشم‌اندازهای پیش رو جدا از آنچه که از سوی طرفین مذاکرات در رسانه ها منتشر می شود، کارشناسان نیز نظرات قابل تأمل و بعضاً متفاوتی دارند.
در همین رابطه «رحمان قهرمان‌پور»-پژوهشگر سیاست خارجی معتقد است با توجه به مطالبی که در رسانه ها منتشر شده و مواضعی که طرفین در مذاکرات گرفتند، به خوبی معلوم است که اختلافات جدی میان دو طرف وجود دارد. این اختلافات هم روشی است و هم محتوایی. روشی به این معنا که دو طرف در خصوص اینکه چگونه مذاکرات را پیش ببرند، چه موضوعی در اولویت باشد و چه موضوعاتی در مراحل بعدی، اختلاف نظر دارند. این اختلافات روشی معمولا در هر مذاکره‌ای وجود دارد و معمولا هم رفع می‌شود. مگر اینکه یکی از طرف‌های مذاکره موضوع را طولانی کند تا بتواند در بحث محتوایی امتیاز بگیرد.
او توضیح می‌دهد که اکنون اروپایی‌ها می‌گویند توافقی که با ایران در شش دور مذاکرات شکل گرفته، مبنای مذاکرات باشد و طرف ایرانی معتقد هست که پیشنهاد جدید ایران و دو متنی که در دور قبلی ارائه شده، اساس مذاکرات باشد. ظاهرا گفتگوها به اینجا رسیده است که مبنا تلفیقی از دو متن باشد. یعنی موضوعات مورد نظر ایران، به متن قبلی اضافه شود.
نکته دیگر در مورد مسائل روشی، سه کارگروه تشکیل شده است؛ کارگروه لغو تحریم‌ها، کارگروه اجرای تعهدات ایران و کارگروه زمان‌بندی اجرای تعهدات دو طرف. این‌ها هم باید معلوم شود که مذاکرات را چگونه پیش ببرند و ترتیب موضوعات چطور باشد.
این پژوهشگر سیاست خارحی معتقد است که که چون طرف‌ها از حوزه اختلافات روشی عبور نکرده‌اند، تصویر روشنی از اینکه چگونه این اختلافات محتوایی مورد بحث قرار بگیرد وجود ندارد.
در بحث محتوایی، چند مسئله وجود دارد. دامنه لغو تحریم‌ها توسط آمریکا، فعالیت‌های هسته‌ای ایران، غنی‌سازی ۶۰ درصد و ۲۰ درصد، ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران، ذخیره آب سنگین، سانتریفیوژ‌های پیشرفته، سانتریفیوژهایی که در فردو نصب شده‌اند، تولید فلز اورانیوم و چند موضوع دیگر. به باور قرمان‌پور، این‌ها موضوعاتی است که بخشی از آن‌ها در چارچوب برجام است و بخشی از آن‌ها در واکنش به خروج آمریکا از برجام از سوی ایران اتخاذ شده است و ایران در گذشته تأکید کرده است که اگر آمریکا به تعهدات خودش برگردد، این اقدامات ایران هم بازگشت‌پذیر هستند؛ اما با توجه به اینکه از نظر ایران، آمریکا به همه تعهدات خود برنگشته و قصدی برای لغو همه تحریم‌های فرا برجامی ندارد، ایران هم اصرار دارد که همه فعالیت‌های هسته‌ای که بعد از خروج ترامپ از برجام انجام شده، تعطیل نشود.
قهرمان‌پور توضیح می‌دهد که این مسئله یکی از موارد اصلی و جدی اختلافی محتوایی میان دو طرف است و باید ببینیم که چه راهکارها و پیشنهادهایی برای حل این مسئله شکل خواهد گرفت.
این کارشناس سیاست بین‌الملل در خصوص اهمیت متن مذاکراتی، بر این باور است که بحث اینکه کدام متن موضوع مذاکرات باشد، قطعا موضوع بی اهمیتی نیست؛ چرا که اصولا در علم سیاست یکی از جلوه‌ها و ابعاد قدرت توانایی تعیین دستور کار است؛ بنابراین اینکه ایران تعیین‌کننده دستور کار مذاکرات باشد یا آمریکا یا اروپا تعیین کند چه چیزی باید مورد مذاکره قرار بگیرد، حتما موضوع بسیار مهمی است؛ اما اینکه بگوییم که تعیین دستور کار توسط یکی از دو طرف به معنی پایان مذاکرات است، درست نیست.
رحمان قهرمان‌پور توضیح می‌دهد که غالبا این موضوعات تکنیک‌ها و تاکتیک‌های مذاکراتی هستند معمولا دیپلمات‌ها و مذاکره‌کنندگان تجاری با آن‌ها آشنا هستند؛ هنگامی که اصطلاحا یک طرف دستور کار را تعیین می‌کند، سعی می‌کند طرف مقابل را وارد بازی خود کند و طرف مقابل هم می‌داند که وقتی رقیب دستور کار را تعیین کرد، چطور باید وارد بازی او نشود. این‌ها موضوعات مهمی هستند اما زمانی مهم‌تر می‌شوند که یکی از طرفین مذاکره از مهارت لازم برای شناخت تاکتیک‌های مذاکراتی طرف مقابل برخوردار نباشد؛ اگر یکی از طرف‌های مذاکره در طول مذاکرات تاکتیک مذاکراتی خود را لو بدهد، دست پایین‌تر را خواهد داشت و در موضع دفاعی خواهد بود و نمی‌تواند امتیاز لازم را بگیرد.
این پژوهشگر سیاست خارجی در خصوص شایعه دیدار هیئت ایرانی و آمریکایی توضیح می‌دهد که هر چند برخی رسانه‌ها چنین خبری منتشر کردند؛ اما با توجه به نهی این دیدار از سوی مقامات عالی نظام، بعید است که تیم مذاکراتی بخواهد که دیدار مستقیم و رودررویی با تیم مذاکره آمریکا داشته باشد.
او در مورد چشم‌انداز مذاکرات می‌گوید باید ببینیم که این دور از مذاکرات که گفته می‌شود تا روز جمعه ادامه خواهد داشت چه نتایج عملی و ملموسی را در پی خواهد داشت. این دور از این نظر مهم است که طرف آمریکایی به لحاظ معادلات داخلی و در سیاست داخلی، زمان محدودی برای توافق با ایران و دفاع از این توافق در داخل آمریکا دارد. اگر رقابت‌ها برای انتخابات میان دوره‌ای سنا شروع بشود، قاعدتا دولت بایدن نمی‌تواند از این توافق دفاع کند و نه تنها جمهوری‌خواهان به دولت بایدن حمله خواهند کرد، بلکه تعدادی از دموکرات‌ها نیز دولت بایدن را تحت فشار قرار خواهند داد. بنابراین باید دید این فرصت اندک آمریکا چه تاثیری خواهد داشت؛ آیا در سطح استراتژیک مذاکرات را به بن‌بست خواهد کشاند یا برعکس در سطح تاکتیکی می‌تواند موجب گشایشی در مذاکرات بشود. به هر حال تردیدی نیست که موضع آمریکا در این مذاکرات بسیار مهم است و می‌تواند تا حد قابل توجهی سرنوشت مذاکرات را تعیین می‌کند.
