بروکسل به جای وین و مذاکره برای مذاکره؛ آیا در شرایط کنونی رسیدن به یک توافق بهتر ممکن است؟
وزیر امور خارجه اعلام کرده است که گفتگوهای وین به زودی از سر گرفته می‌شود؛ در همین حال علی باقری قرار است با مقام‌های اتحادیه اروپا در بروکسل دیدار کند. به گفته باقری، دیدار بروکسل با هدف گفتگو درباره «مذاکرات نتیجه محور» انجام خواهد شد؛ سوال این است که گفتگو در بروکسل به جای وین، تا چه حد با رویکرد دولت در خصوص طولانی نشدن مذاکرات مطابق است؟
«بازتاب»؛ آرش صفار- وزیر امور خارجه، «حسین امیرعبداللهیان» چند روز پیش در حاشیه دیدار با دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی (اکو) اعلام کرد که مذاکرات هسته‌ای با 1+4 «به زودی» از سر گرفته می‌شود.
«میخائیل اولیانوف» که در جریان ادوار گذشته مذاکرات وین همواره رویکردی خوش‌بینانه به احیای برجام داشته است، در واکنش به این سخن امیرعبداللهیان در حساب توییتری خود نوشت: «به زودی. آیا کسی می‌داند این به لحاظ عملی چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟»
اظهارات امیرعبداللهیان در حالی بیان شده است که «رابرت مالی»، نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور ایران پس از سفر به عربستان، قطر و امارات به رایزنی با مقام‌های اروپایی پرداخته است.
او در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که دولت بایدن در حال گفتگو با شرکای خود در خاورمیانه و اروپا درباره مجموعه‌ای از اقدامات است که -در صورت عدم بازگشت ایران سریع ایران به گفتگوهای هسته‌ای وین- می‌تواند انجام شود.
او همچنین گفت است که همه طرف‌های گفتگو نگرانی مشترکی نسبت به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران دارند. «این یک نگرانی منطقه‌ای و جهانی است و بی‌صبری مشترکی وجود دارد؛ در عین حال یک ترجیح قوی برای دیپلماسی و تلاش برای احیا توافق هسته‌ای وجود دارد».
مالی با بیان اینکه تلاش‌های دیپلماتیک «در فاز حیاتی» قرار دارد، تأکید کرد که توضیحات ایران در خصوص دلیل عدم بازگشت به گفتگوهای وین قابل پذیرش نیست. به گفته این دیپلمات ارشد آمریکایی ایران باید میان بازگشت به گفتگوهای وین و ادامه تأخیر در مذاکرات یا بازگشت به گفتگوها با خواسته‌های غیرواقعی دست به انتخاب بزند؛ «ما به شکل فزاینده‌ای نگرانیم که ایران دومی را انتخاب کند».
نماینده ویژه ایالات‌متحده در امور ایران با بیان اینکه آمریکا در حال مشورت با شرکای خود در خصوص گزینه‌های موجود در صورت عدم بازگشت ایران به مذاکرات وین است، اعلام کرد «ما از ابزارهای دیگر برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده خواهیم کرد؛ هر چند او پرسش خبرنگاران درباره اینکه این ابزارها چیست را بی‌پاسخ گذاشت.
هم‌زمان با این اظهارات «علی باقری کنی»، معاون سیاسی وزیر امور خارجه که از قرار معلوم مسئولیت پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات احتمالی پیش رو را بر عهده دارد، در حساب توییتری خود اعلام کرد که روز چهارشنبه با هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام در بروکسل ملاقات می‌کند تا «گفتگوهایمان را درباره مذاکرات نتیجه محور ادامه دهیم».
به گفته او «مسئله این است که آیا طرف‌های مقابل از آمادگی واقعی برای انجام تعهدات خود، از جمله فراخواندن یک ناقض غیرعضو به ترک خط مشی‌ها و میراث مخرب گذشته برخوردارند؟». باقری همچنین ادامه سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری را عامل افزایش پیچیدگی‌های مذاکرات دانسته است؛ او پیش‌تر میزبان «انریکه مورا» در تهران بود.
در اظهار نظری دیگر، باقری کنی اعلام کرده است که مذاکرات احیای برجام در کنار لغو کامل تحریم‌ها، باید عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران را تضمین کند و ضمانت‌های معتبر برای عدم بدعهدی ارائه دهد.
اهداف سه‌گانه مذاکرات –لغو کامل تحریم‌ها، عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران و ضمانت معتبر- در حالی از سوی معاون سیاسی وزیر امور خارجه مطرح شده است که در شش دور مذاکرات پیشین، مشخص شده است که ایالات‌متحده حاضر به «لغو کامل تحریم‌ها» نیست و به جای آن تنها آمادگی «تعلیق تحریم‌های ناقض برجام» را دارد؛ این امر به نوبه خود به معنی باقی ماندن بسیاری از تحریم‌ها و در نتیجه عادی نشدن روابط اقتصادی با ایران است. همچنین امریکا حاضر به ارائه «تضمین معتبر» در خصوص عدم بدعهدی دوباره نیست.
از سوی دیگر، معلوم نیست که هدف وزارت امور خارجه از رایزنی‌ها با انریکه مورا در تهران و بروکسل دقیقا چیست؟ برخی تحلیل‌گران بر این نکته تأکید کرده‌اند که مذاکره در بروکسل نمی‌تواند به پیشرفت مذاکرات معطل‌مانده وین کمک چندانی کند.
ادامه رایزنی‌های احتمالا بی‌نتیجه با بروکسل، در حالی جریان دارد که مسئولان وزارت امور خارجه دولت بارها بر مذاکرات «نتیجه محور» تأکید و رویکرد «مذاکره برای مذاکره» را نفی کرده‌اند؛ به نظر می‌رسد گفتگو در بروکسل چیزی به جز «مذاکره برای مذاکره» نیست؛ در واقع وزارت امور خارجه کاری می‌کند تا کار اصلی را انجام ندهد!
شواهد نشان می‌دهد که پیشرفت در برنامه هسته‌ای و کاهش فاصله با نقطه گریز هسته‌ای که برخی آن را اهرمی برای امتیازگیری از آمریکا می‌دانند، تأثیری بر افزایش امتیازاتی که واشنگتن حاضر به ارائه آن بوده نداشته است.
حالا تیم سیاست خارجی ایران و منتقدان تیم قبلی با این پرسش روبه‌رو هستند که چطور می‌توانند به یک «توافق بهتر» دست یابند و شعارهای شش ساله خود را عملی کنند؟
همه از توافقی بهتر که «کلیه تحریم‌ها را لغو، روابط اقتصادی را عادی و عدم بدعهدی دوباره را تضمین کند» استقبال می‌کنند؛ موضوع این است که آیا چنین توافقی ممکن است؟ اگر نه، برنامه جایگزین تهران چیست؟
