اهمیت سفر سرلشکر باقری به اسلام‌آباد/ چرا پاکستان در رزمایش ترکیه و آذربایجان شرکت کرد؟
در روزهای اخیر شاهد سفر هیئت عالی‌رتبه نظامی ایران به پاکستان بودیم. هماهنگی در موضوع افغانستان، مسائل مرزی و توسعه همکاری‌های نظامی از جمله دستور کارهای این سفر بوده است. از سوی دیگر هم‌زمان با بالا گرفتن تنش‌ها میان تهران و باکو، مشارکت پاکستان در رزمایش نظامی ترکیه و جمهوری آذربایجان منجر به برداشت منفی از رویکرد اسلام‌آباد شده بود؛ به نظر می‌رسد ممانعت از شکل‌گیری اختلاف و بدبینی از جمله اهداف این سفر بوده است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- وبسایت تحلیلی «المانیتور» در یادداشتی به قلم «سابینا صدیقی» به بررسی سرلشکر «محمد حسین باقری»، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به پاکستان و دیدار بر فرمانده ارتش این کشور، ژنرال «قمر جاوید باجوا» پرداخته است.
به باور نویسنده، این سفر که با هدف تقویت روابط نظامی میان دو کشور انجام شد، در شرایطی که منطقه شاهد تغییرات ژئوپلیتیک جدی است، از اهمیت بسزایی برخوردار است.
دو فرمانده نظامی در این دیدار ضمن توافق در خصوص همکاری و آموزش‌های مشترک در حوزه امور نظامی، بر حفظ صلح و ثبات در مرز دو کشور تأکید کردند. سرلشکر باقری با بیان اینکه تهران و اسلام‌آباد نگرانی‌های مشترکی در خصوص اوضاع افغانستان دارند، بر همکاری دو کشور در راستای تشکیل دولتی فراگیر در افغانستان تأکید کرد.
با توجه به توافقات صورت گرفته در خصوص همکاری‌ها نظامی «کارولین رُز»، تحلیل‌گر ارشد موسسه «نیو لاین» در واشنگتن معتقد است که این سفر نشان‌دهنده منافع ایران در تقویت پیوندهای نظامی و مسیرهای همکاری آسیای مرکزی و جنوبی است.
به گفته این تحلیل‌گر با افزایش عدم‌قطعیت‌ها در مورد وضعیت امنیتی افغانستان، ایران برای ایجاد اهرم‌هایی در برابر طالبان و توسعه نفوذ منطقه‌ای خود به دنبال شرکای جایگزین در منطقه است.
بر اساس یادداشت المانیتور، افزون بر موضوع طالبان، یکی از اهداف سفر هیئت نظامی ایران به اسلام‌آباد برطرف کردن برخی نشانه‌های واگرایی میان دو کشور، با توجه به تحولات اخیر بوده است.
نویسنده اشاره می‌کند که نباید از نظر دور داشت که منافع سیاسی ایران و پاکستان در افغانستان، چندان مطابقتی با هم ندارد؛ بعد از تسلط طالبان بر کابل، تهران و اسلام‌اباد از جناح‌های متفاوت درون این گروه حمایت کردند؛ اختلاف زمانی بیش‌تر شد که کابینه معرفی شده توسط طالبان، با منافع پاکستان مطابقت بیش‌تری داشت.
مطابق یادداشت، در این شرایط سفر اخیر دو کشور را قادر خواهد ساخت تا سرریز ناامنی از افغانستان را بهتر مدیریت کنند.
یک دیپلمات اروپایی حاضر در اسلام‌آباد که پیش‌تر در تهران مستقر بوده، بر این باور است که سفر مقام‌های ارشد نظامی ایران پس از سفر «علی باقری کنی»، معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران، نشان‌دهنده تمایل دو کشور به همکاری در خصوص بحران افغانستان است؛ به ویژه اینکه ایران در روزهای آتی میزبان نشست همسایگان افغانستان و روسیه است.
از سوی دیگر، به گفته این دیپلمات اروپایی، در سال 2017 به دنبال برخی ناآرامی‌های امنیتی در مرز دو کشور، تنش‌هایی میان دو طرف ایجاد شد؛ سفر مقام‌های ایرانی و اعلام نارضایتی شدید خود از این اتفاقات سبب شد تا قمر جاوید باجوا، برای مدیریت مسئله به تهران سفر کند؛ متقابلا، در سال 2018 محمد حسین باقری به اسلام‌آباد سفر کرد و در نتیجه این رایزنی‌ها شرایط امنیتی در مرز دو کشور در دو سال گذشته بهبود یافته است.
اکنون نگرانی ایران تهدیدات احتمالی از سوی داعش خراسان و همکاری این گروه با جریان «جیش العدل» است؛ لذا مسئله امنیت مرزها بار دیگر در دستور کار مقام‌های نظامی دو کشور قرار گرفته است.
مطابق این یادداشت، با فروپاشی نهادهای امنیتی افغانستان و درگیری طالبان با داعش در ننگرهار، تهران بر این باور است که همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی با پاکستان ضرورت دارد.
در پایان، سابینا صدیقی به قفقاز اشاره می‌کند؛ به باور او بالا گرفتن تنش میان تهران و باکو و برگزاری تمرینات نظامی مشترک میان پاکستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان بالقوه عامل تنش میان تهران و اسلام‌آباد بوده است. در این شرایط، سفر هیئت نظامی ایران به پاکستان، در راستای گفتگو در زمینه این موضوع و حل‌وفصل نگرانی‌های تهران انجام شده است.
آخرین موضوع مورد اشاره یادداشت المانیتور از این جهت اهمیت دارد که در میانه تنش با باکو، امکان تفسیر منفی از مشارکت پاکستان در رزمایش نظامی ترکیه و جمهوری آذربایجان وجود دارد؛ به ویژه اینکه در نگاه نخست اسلام‌آباد هیچ منافعی در قفقاز ندارد.
در این رابطه پایگاه «العربی الجدید» در یادداشتی به این موضوع اشاره می‌کند که تصمیم پاکستان برای مشارکت در رزمایش نظامی ترکیه و آذربایجان، ناشی از منازعه قدیمی این کشور با هند، بر سر مسئله کشمیر است.
مطابق این یادداشت تقویت روبط ترکیه و پاکستان نتیجه مستقیم منازعه و تنش‌های دیرینه ترکیه-یونان و پاکستان-هند است؛ چرا که در سال‌های اخیر شاهد تقویت روابط یونان و هند بوده‌ایم.
در ژانویه گذشته «رجب طیب اردوغان» در مراسم تحویل کشتی ضد زیردریایی ساخت ترکیه به نیروی دریایی پاکستان، بر اهمیت همکاری‌های اسلام‌آباد و آنکارا تأکید کرد و با اشاره به یونان و هند، از آمادگی ترکیه برای تقویت همکاری‌های با پاکستان در برابر چالش‌های منطقه‌ای خبر داد.
در سال‌های گذشته ناوچه‌ها و نیروهای ویژه دریایی پاکستان در رزمایش دریایی ترکیه در مدیترانه شرقی و مناطق مورد اختلاف با یونان مشارکت داشته‌اند.
از سوی دیگر، شاهد حمایت رسانه‌های اصلی ترکیه از پاکستان در خصوص مسئله کشمیر و انتقاد آن‌ها از سیاست‌های هند بوده‌ایم.
در ابتدای سال جاری میلادی، مقام‌های پاکستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان با صدور بیانیه اسلام‌آباد از حمایت خود اقلیت‌های مسلمان در سراسر جهان و تقویت همکاری به ویژه در مقابله با تروریسم منطقه‌ای و بین‌المللی خبر دادند.
مطابق یادداشت العربی الجدید، در این نشست، سه کشور به رایزنی در مورد مسئله کشمیر و مدیترانه شرقی و تحولات قره‌باغ پرداختند.
در طرف مقابل، هم‌زمان با بالا گرفتن تنش میان ترکیه و یونان در مدیترانه شرقی، در سال 2020 وزیر دفاع یونان با هدف ایجاد مسیرهای همکاری در حوزه استراتژیک به هند سفر کرد؛ مطابق این یادداشت، به گفته مقام‌های وزارت خارجه یونان، آتن به دنبال افزایش هماهنگی دفاعی با هند خواهد بود و به احتمال زیاد در ماه‌های آینده توافق رسمی یا تفاهم‌نامه‌ای در بخش‌های دفاعی هر دو کشور دنبال خواهد شد.
به باور نویسنده با توجه به روابط پاکستان و ترکیه، توسعه روابط با هند، انتخاب طبیعی یونان است و موفقیت آتن در این مسیر، بر تحولات مدیترانه شرقی نقش خواهد داشت.
بنا بر آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد در شرایطی که تقریبا همه کشورهای اسلامی در پی توسعه روابط خود با هند بوده و مسئله کشمیر جایگاهی در مواضع آن‌ها ندارد، پاکستان تلاش دارد از روابط با ترکیه برای تقویت موضع خود در مسئله کشمیر بهره بگیرد.
می‌توان گفت مشارکت پاکستان در رزمایش ترکیه و جمهوری آذربایجان در راستای نیاز پاکستان با ترکیه صورت گرفته است؛ در این میان، تنها راه برای جلوگیری از سوءبرداشت از هم‌زمانی این رزمایش با بالا گرفتن تنش‌های ایران و جمهوری آذربایجان، گفتگو مقام‌های دو کشور و شفاف‌سازی مواضع است؛ سفر اخیر هیئت نظامی ایران به اسلام‌آباد، در این راستا از اهمیت برخوردار است.
