اختلال در ترانزیت کالا میان ایران و ارمنستان؛ چگونه می‌توانیم از دردسرهای آذربایجانی‌ها رها شویم؟
مأموران مرزی آذربایجان دو راننده ایرانی را به جرم ورود غیرقانونی و حمل بار غیر مجاز بازداشت کرده‌اند. در پی جنگ قفقاز، تلاش‌های باکو برای اعمال حاکمیت خود بر مناطقی که طبق توافق آتش‌بس در کنترل آن قرار گرفته است، تجارت زمینی ایران و ارمنستان را با خلال روبه‌رو کرده است.
«بازتاب»- در پی بازدداشت دو راننده ترانزیت ایرانی توسط مقام‌های مرزی جمهوری آذربایجان، ایران خواهان آزادی فوری آن‌ها شده است.
«سعید خطیب‌زاده»، سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه سفارت ایران در باکو مشغول پیگیری لازم برای آزادی دو شهروند ایرانی هستند، اعلام کرد که این سفارت دیداری میان مسئولان راهداری دو کشور تدارک دیده تا بتوان از طریق مذاکره به راه‌حلی پایدار در زمینه ترانزیت کالا دست یافت.
بعد از جنگ اخیر در قره‌باغ و شکست ارمنستان، بخشی از جاده گوریس-کاپان که مسیر اصلی ترانزیت کالا از ایران به ارمنستان بود، تحت کنترل جمهوری آذربایجان قرار گرفت.
در پی این موضوع، آذربایجان هفته گذشته اعلام کرد که کامیون‌ها و تریلی‌های ایرانی برای عبور از این مسیر که تنها 21 کیلومتر است، ملزم به پرداخت عوارض معادل 130 دلار هستند؛ رقمی که برای کامیون‌های حامل سوخت تا 500 دلار می‌رسد.
علاوه بر اینکه این عوارض هزینه انتقال کالا را افزایش می‌دهد، بستن مسیری که از ایران به این جاده منتهی می‌شود، سبب ایجاد صفی طولانی از کامیون‌های ایرانی در مرز شد؛ چراکه بسیاری از رانندگان اصلا چنین مبلغی را همراه نداشتند.
در این جریان دو راننده ایرانی به جرم عبور غیرفانونی از مرز و حمل بار غیرمجاز توسط مأموران مرزی آذربایجان دستگیر شدند.
در پاسخ به این اقدام جمهوری آذربایجان در خصوص جاده گوریس-کاپان، ارمنستان مسیر جایگزینی را معرفی کرده است، اما عبور کامیون‌های سنگین و تریلی‌ها از این مسیر ممکن نیست.
اقدام آذربایجان با انتقاد سخنگوی وزارت خارجه روسیه و سفیر ایالات‌متحده در ارمنستان روبه‌رو شده است.
کارشناسان حوزه قفقاز پس از آتش‌بس میان ارمنستان و آذربایجان و علیرغم اعاده حاکمیت باکو بر مناطقی که در کنترل ارمنستان بود، به این نکته اشاره کرده بودند که تواقق آتش‌بس نه تنها به کاهش تنش‌ها در قفقاز منتهی نمی‌شود، بلکه ممکن است این منازعه را بیش‌ازپیش پیچیده کند.
به نظر می‌رسد اقدام اخیر آذربایجان بخشی از تلاش‌های این کشور برای اعمال حاکمیت موثر بر مناطقی باشد که در جنگ اخیر موفق به باز پس گیری آن‌ها شده است.
از سوی دیگر باکو تلاش دارد تا با اخلال در تبادلات تجاری ارمنستان، این کشور را تحت فشار قرار دهد؛ اقدامی که احتمالا منجر به افزایش تعارضات میان دو دولت و دو جامعه خواهد شد.
به نظر می رسد در شرایط فعلی راهی به جز مذاکره و گفتگو میان ایران و آذربایجان برای مدیریت موضوعات این چنینی وجود ندارد؛ اما در بلند مدت به نظر می‌رسد ایران و ارمنستان مجبور به ایجاد زیرساخت‌های جدید ترانزیتی از قبیل بهسازی جاده‌ها با هدف کاهش وابستگی به مسیر موجود باشند.
شاید پیامدهای جنگ قره‌باغ و آثار منفی آن برای ایران، یکی از مهم‌ترین دلایل انتقادات داخلی نسبت به تمرکز تمام منابع سیاست خارجی ایران در منطقه خاورمیانه باشد؛ این تمرکز عملا باعث شد تا ایران منابع لازم برای بازیگری در سایر مناطق پیرامونی خود همچون قفقاز را از دست بدهد.
