سایه کرونا بر مراسم تحلیف رئیس جمهور

مراسم تحلیف سید ابراهیم رئیسی به‌عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهور منتخب آخر هفته آینده برگزار می‌شود و او پس از آن رسما در پاستور مستقر خواهد شد.

براساس روال مرسوم در ادوار گذشته مراسم تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری او توسط مقام معظم رهبری ۱۲ مردادماه برگزار خواهد شد.

هنوز فهرستی از مهمانان این مراسم اعلام نشده و تنها دعوت شفاهی از نخست‌وزیر هند در سفر وزیر امور خارجه این کشور به ایران ردیف اول این فهرست را مشخص کرده است.

البته اگر فهرست مدعوین خارجی دیگر هم مشخص باشد، معلوم نیست پروتکل‌های بیماری کرونا و شرایط قرمز آن در ایران اجازه برگزاری این مراسم در سطح گسترده را بدهد یا خیر. یا اینکه مهمانان خارجی دعوت ایران برای حضور در جمع چندصدنفره حاضران مجلس را می‌پذیرند؟ آیا ستاد ملی مقابله با کرونا مجوز برگزاری مراسم تحلیف با حداکثر ظرفیت نفرات ممکن را می‌دهد؟

مراسم تحلیف روسای جمهور اگرچه براساس قانون اساسی تنها در حضور رئیس قوه قضاییه و اعضای شورای نگهبان کافی است، اما در همه ادوار با تعداد قابل توجهی از مهمانان داخلی و خارجی‌ شأن و جایگاه دومین مقام رسمی کشور را به تصویر کشیده‌اند.

جمعیت حاضر در مراسم دور قبل تحلیف ریاست‌جمهوری که مردادماه ۱۳۹۶ برگزار شد، به هزار و ۲۰۰ نفر رسید.

روسای جمهور منتخب براساس میزان ارتباطات خود با چهره‌ها و شخصیت‌های داخلی و خارجی و دعوت از آنها به مراسم ادای سوگند ریاست‌جمهوری خود وزن و اعتبار بیشتری می‌بخشند.

برگزاری تحلیف در سالروز صدور فرمان مشروطیت به همراه حضور چهره‌های شاخص ملی از جناح‌های مختلف سیاسی از سنت‌های سیاسی نظام بوده و در ادوار اخیر حضور شخصیت‌های خارجی وجهه بین‌المللی روسای جمهور را نیز مورد تأکید قرار داده است. تراز مهمانان حاضر در مراسم تحلیف از یک‌سو دورنمای قدرت تعامل و کار مشترک با همه نیروهای اجتماعی و سیاسی را به نمایش می‌گذارد و از سوی دیگر پیش‌درآمدی بر پذیرش سطح مناسبات خارجی او با قدرت‌های صاحب تأثیر در بین‌الملل بوده است.

پروتکل‌های مراسم‌های تحلیف در ادوار اخیر ریاست‌جمهوری با چنین نگرشی نسبت به ابعاد نمادین آن تکامل پیدا کرده‌اند و انتظارات نسبت به برگزاری باشکوه‌ترآن را افزایش داده‌ است.
قهر و نزاع‌های ناشی از حوادث سیاسی انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ با ناقص‌ ماندن چنین فرایندی شروع تلخ و شکاف‌انگیزی برای دوره ریاست‌جمهوری دهم داشت.

تحلیف دور دوم ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد بدون‌شک کم‌رغبت‌ترین دوره سیاسی ادای سوگند ریاست‌جمهوری را رقم زد و برای نخستین‌بار قاعده رقابت توأم با اتحاد ملی را با شکست مواجه کرد.

او یک دور قبل‌تر با پذیرش عمومی ایجادشده مبنی بر یک رقابت کامل در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۴ توانسته بود خیر مقدم جریان رقیبش را نیز در فرایندهای حرفه‌ای و به رسمیت شناخته‌شده انتقال قدرت به‌دست بیاورد.

دلخوری‌های ۴ سال بعد بسیاری از چهره‌های ملی را از حضور دوباره در مراسم تحلیف احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۸ منع کرد؛ روسای جمهور پیش از او دیگر به استقبالش نرفتند، بسیاری از صندلی‌های صحن سبز بهارستان خالی ماندند و چهره‌های زیادی از جریان همسو هم با مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری دهم قهر سیاسی کردند.

یک دوره بعد حسن روحانی نامزد انتخابات‌ ریاست‌جمهوری یازدهم تلاش زیادی کرد تا وجهه بین‌المللی ریاست‌جمهوری را همزمان با احیای اعتبار داخلی آن ترمیم کند. او این بار نه‌تنها به وفاق ملی و حداکثری جامعه و گروه‌های سیاسی در دوره پساانتخاباتی اندیشیده بود، در عمل احترام رهبران فکری و سیاسی آنها را نیز برای ورود خود به پاستور به‌دست آورده بود.
روحانی در کارویژه جدید خود در مقایسه با همه ادوار انتخاباتی می‌خواست انتخاب مقبول‌نظر خود در خارج از کشور را نیز از همان مراسم تحلیف به رخ بکشد. حضور برخی مقامات خارجی در مراسم تحلیف سال ۱۳۹۲ نخستین نتیجه اتخاذ چنین رویکردی در دوره اجرایی تدبیروامید بود. سوابق دیپلماتیک و مذاکراتی روحانی به همراه مشی حرفه‌ای، اخلاقی و تشکیلاتی او در تعامل با همه نیروهای سیاسی داخل کشور بار دیگر انسجام داخلی را با وجود رقابت‌های سیاسی تقویت کرده بود. روحانی خوش‌استقبال بود و در سال ۱۳۹۲ بیشترین امیدها را نسبت به احیای آسیب‌های وارد بر جامعه ایرانی ایجاد کرده بود.

امیر قطر و روسای جمهور بسیاری از کشورهای همسایه ازجمله پاکستان، ارمنستان، افغانستان و ترکمنستان و برخی کشورهای دیگر ازجمله تاجیکستان، لبنان و قزاقستان مقامات تراز اول تحلیف روحانی در سال ۱۳۹۲ بودند. خاویر سولانا، مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا و ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر سابق مالزی نیز مهمانان ویژه این مراسم محسوب می‌شدند. جمعیت ده‌ها نفره دیگر مقامات حاضر در مراسم تحلیف نیز از وزرای امور خارجه، روسای مجالس و معاونان روسای جمهور و نخست‌وزیرها راهی تهران شده بودند.

انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم برای دومین‌بار پای نماینده عالی‌رتبه اتحادیه اروپا به مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری را نیز باز کرد. فدریکا موگرینی، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا شاخص‌ترین چهره خارجی حاضر در تحلیف سال ۱۳۹۶ بود. همانند دور نخست ریاست‌جمهوری روحانی برخی مقامات در تراز روسای جمهور، وزیر امور خارجه، معاون رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر یا معاون نخست‌وزیر به مراسم تحلیف ۱۳۹۶ نیز آمده بودند.

تا قبل از این مشارکت نمایندگی‌های خارجی در مراسم‌های تحلیف ریاست‌جمهوری محدود به حضور سفرای آنها در مجلس بود. دعوت دولت‌ها از مقامات خارجی برای شرکت در مراسم‌های تحلیف به‌صورت عام صورت می‌گیرد. سال ۱۳۸۸ از میان سفرای دعوت‌شده سایمون گس، سفیر وقت انگلیس جزو معدود چهره‌های خارجی حاضر در مراسم تحلیف احمدی‌نژاد بود. کارل بیلت، رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا شاخص‌ترین مهمان خارجی حاضر در آن مراسم بود.

در عین حال بسیاری از سفرای خارجی حاضر به قبول دعوت نشدند. در مراسم تحلیف محمود احمدی‌نژاد در سال‌۱۳۸۴ مقامات خارجی حضور نداشتند و بیشتر سفارتخانه‌ها در سطح سفیر در این مراسم حاضر شدند.

حضور سفرای خارجی در مراسم تحلیف رؤسای جمهوری قبلی جدی‌ترین شکل قبول دعوت حضور آنان در این مراسم‌ها بود. سفرا و نمایندگی‌های خارجی در مراسم تحلیف سیدمحمد خاتمی حضور بیشتری پیدا کردند اما همچنان وجه غالب مراسم‌های تحلیف ریاست‌جمهوری، حضور چهره‌ها و مقامات ارشد کشور در معیت رئیس‌جمهور منتخب بود. تا قبل از محمود احمدی‌نژاد مراسم‌های تحلیف در ساختمان قدیم مجلس برگزار می‌شد که ظرفیت به‌مراتب کمتری برای پذیرش مهمانان خارجی نیز داشت و در عمل ظرفیت حضور هیأت‌های خارجی را منتفی می‌کرد.

روزنامه همشهری