تأثیر زیارت امام رضا(ع) در اصلاح سبک زندگی

خداوند برای زیارت قبور اهل‌بیت(ع) خاصیت‌های فراوان معنوی قرار داده است تا جایی که می‌توان از این ظرفیت‌ها در راستای اصلاح سبک زندگی استفاده کرد.

زیارت قبور اهل‌بیت(ع) به لحاظ تأثیرات معنوی خاصی که در آن نهفته است، یکی از عظیم‌ترین برکات خداوند متعال برای مؤمنین و شیعیان محسوب می‌شود که بخشی از این برکات معنوی در روایات اهل‌بیت(ع) اشاره شده است. امام صادق(ع) در روایتی درباره ثواب زیارت امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «هر کس جدم را حق‌شناسانه و از روی معرفتِ به حق او زیارت کند، خداوند در برابر هر گام، برایش پاداش یک حج و عمره مقبول می‌نویسد. به خدا قسم ای پسر مارد! هرگز آتش، قدمی را که در راه زیارت امیرالمؤمنین (سواره یا پیاده) غبارآلود شود، نمی‌سوزاند. ای پسر مارد، این حدیث را با آب طلا بنویس» (وسائل الشیعة، ج 10، ص .294) همچنین رسول گرامی اسلام(ص) در روایتی فرمود: «به زودی پاره‌ای از تن من در سرزمین خراسان به خاک سپرده خواهد شد. هیچ مؤمنی نیست که او را زیارت کند مگر آنکه خداوند، بهشت را بر او واجب و بدنش را بر آتش دوزخ حرام می‌کند.» (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص585)

استفاده از ظرفیت زیارت برای اشاعه فرهنگ تشیع
از سوی دیگر از ظرفیت زیارت می‌توان در راستای اهداف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و … بهره برد. به عنوان نمونه در بُعد سیاسی و فرهنگی به لحاظ اینکه این اماکن مقدس محل تلاقی کشورهای متعدد اسلامی و حتی گردشگران خارجی است، بهترین مکان برای تبلیغ آموزه‌های دینی و اسلامی محسوب می‌شوند و مسئولان امر در این راستا با تدابیر لازم بسته‌های محتوایی مناسبی می‌توانند تهیه کنند و بعد با ترجمه‌های مختلف در اختیار زائران قرار دهند؛ این عمل به طور حتم در بلند مدت آثار خود را نمایان خواهد کرد؛ زیرا اکنون در عصری زندگی می‌کنیم که جوامع غربی و شرقی به بن‌بست‌های فرهنگی و دینی عمیقی رسیده‌اند و اندیشمندان‌ آنها به این باور دست یافته‌اند که دیگر مکاتب دینی آنها پاسخگوی نیازهای معنوی و فرهنگی جامعه نیست لذا ملت‌ها به دنبال الگویی برای اصلاح سبک زندگی هستند. این در حالی است که منبع قرآن و عترت از هیچ مسأله‌ای فروگذار نکرده است و اگر معارف این دو منبع گرانقدر به خوبی تبیین و با ابزارهای هنری و مجازی به جوامع ارائه شود، به طور قطع اثربخش خواهد بود.

از جمله مواردی که می‌توان به کارکردهای زیارت افزود، استفاده از فرصت زیارت برای اصلاح سبک زندگی ایرانی اسلامی در سه سطح خانواده، سیستم آموزشی کشور (آموزش و پرورش و دانشگاه) و مسئولان میانی و ارشد نظام است که می‌توان این آموزه‌ها را با سه ابزارِ معرفی سیره ائمه(ع)، تأثیرات معنوی زیارت و ادب و آداب زیارت ارائه داد؛ در ادامه به بهانه روز زیارتی امام رضا(ع) از این مدخل به موارد مذکور می‌پردازیم.

1ـ استفاده از سیره امام رضا(ع) در اصلاح سبک زندگی
یکی از راه‌هایی که می‌توان در راستای اصلاح سبک زندگی اسلامی بهره برد، استفاده از سیره فردی و اجتماعی ائمه(ع) به خصوص امام رضا(ع) بر اساس منابع متقن شیعیان است. کتاب‌هایی مثل صحیفه امام رضا(ع)، عیون اخبار رضا(ع)، تحف‌العقول، رساله ذهبیه و … از منابع دسته اولی است که می‌توان از این طریق به نوع رفتارهای شخصی امام رضا(ع)، طرز برخورد امام(ع) با خانواده، اخلاقیات حضرت در برخورد با مردم، شیوه مناظرات امام رضا(ع) با اقشار مختلف مردم و … دست یافت و آنها را تبدیل به الگو کرد.

هنر، بهترین ابزار انتقال سیره اهل‌بیت(ع)
متأسفانه تاکنون تشیع آنطور که شایسته است نتوانسته سیره اهل‌بیت(ع) را به طور صحیح به جامعه عرضه کند و به نظر می‌رسد ابزار هنر از بهترین ابزارها برای اشاعه سیره ائمه معصومین(ع) است که نسبت به آن غفلت عمیقی صورت گرفته است. همچنین ابزار فضای مجازی که در عصر حاضر مرزهای امنیتی را شکافته است، ابزار قدرتمندی برای انتقال سبک زندگی رضوی(ع) و سایر اهل‌بیت(ع) به جامعه محسوب می‌شود.

هرچند در این باره بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فیلم‌های تلویزیونی و سینمایی متعددی ساخته شده است، اما علاوه بر اینکه این دستاوردها کافی نیست بلکه به اذعان برخی اندیشمندان گاهی دارای اشکالات محتوایی و معرفتی نیز بوده‌اند و چه بسا در برخی آثار حق مطلب ادا نشد و در برخی موارد با تحریفاتی نیز همراه بود. بنابراین سینمای دینی همواره با دو اشکالِ «عدم زاویه ورود مناسب به موضوع عترت(ع) و انبیاء» و نیز «تحریفات روایی» روبرو بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت مقدم بر تولید محتوای دینی باید به فکر اصلاح منظر بود. به عنوان نمونه فیلمی مانند یوسف پیامبر(ص) هرچند دارای محتوای «غنی اخلاقی» بود، اما از جهت «اعتقادی و معرفتی» سطح بسیار ضعیفی داشت تا جایی که رسول بزرگواری مانند یعقوب(ع) را همواره در موضع انفعال و ضعف نشان داد؛‌ این در حالی است که پیامبران و رسولان دارای علم الهی و متصل به وحی بودند؛ و یا به قدری ماجرای زلیخا را پررنگ کردند که قرآن به این اندازه به آن نپرداخته بود. به هر حال پرداختن به محتوای این فیلم از حوصله متن خارج است.

2ـ تأثیرات معنوی زیارت
موضوع دیگری که می‌توان از آن به عنوان ابزار اصلاح سبک زندگی یاد کرد، تأثیر معنوی زیارت است؛ به این صورت که وقتی افراد با حرم‌های اهل‌بیت(ع) مواجه می‌شوند، ناخداگاه تحت تأثیر محیط پاک و زلال این اماکن مقدس قرار می‌گیرند و ممکن است این حس معنوی تا مدت‌ها در روح و جان زائران قرار گیرد و چه بسا موجبات اصلاح بسیاری از امورات اخلاقی و رفتاری را فراهم آورد. بنابراین والدین و حتی مسئولان آموزشی می‌توانند در قالب اردوهای تفریحی و تربیتی نوجوانان و جوانان را به زیارت قبور اهل‌بیت(ع) ببرند تا از تأثیرات معنوی آن بهره ببرند.