قصه تکراری رسوب کالاهای اساسی در بنادر/ راهکار حل مشکل ماندگاری کالا در گمرک چیست؟

در حالی که طی ماه های گذشته کمبود برخی کالاهای اساسی در کشور، نارضایتی های بسیاری را در میان مردم به همراه داشته است از گمرکات خبر می رسد که 98 هزار تن کالای اساسی در دو استان گیلان و مازندران رسوب کرده و به دلیل گرمای شدید هوا در آستانه فاسدشدن است.

«بازتاب»؛ زهره علامی- بررسی آمار رسمی منتشر شده درباره ترخیص کالا از گمرک نشان می دهد که از ابتدای سال جاری تا پایان خرداد ماه بیش از 6.1 میلیون تن انواع کالای اساسی به ‌ارزش 3.1 میلیارد دلار ترخیص شده و این در شرایطی است که این رقم در مدت مشابه سال قبل بیش از 6.8 میلیون تن و به ‌ارزش 2.9 میلیارد دلار بوده است.

براساس این آمار شاهد کاهش 10 درصدی وزن کالاهای ترخیص شده در سالجاری نسبت به سال 99 هستیم، رسوب کالا در گمرکات در شرایطی نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش یافته است که در یکسال اخیر، دستورالعمل ها و بخشنامه های زیادی از سوی مسوولان مربوطه برای کاهش دپوی کالا در گمرک ابلاغ شده است.

اردیبهشت ماه سالجاری، معاون قضایی دادستان کل کشور از دادستان‌های سراسر کشور خواست تا برای کاهش رسوب و تعیین تکلیف کالاهای موجود در بنادر و گمرکات و اموال تملیکی نظارت و بازدیدهای مستمر ماهانه را در دستور کار قرار دهند.

در تیر ماه سال گذشته هم بخشنامه ای با 12 تکلیف برطبق تصمیم های اتخاذ شده در ستاد هماهنگی اقتصادی دولت برای کاهش رسوب کالا و تعیین تکلیف موجودی در بنادر، به گمرکات سراسر کشور ابلاغ شد، اما با وجود تمامی این دستورالعمل ها شاهد کاهش وزن کالاهای ترخیص شده از گمرکات کشور در سه ماهه ابتدایی سالجاری بودیم.

دلیل عدم ترخیص کالا از نگاه مسوولان و واردکنندگان

بحث رسوب و ماندگاری کالا در بنادر موضوع تازه ای نیست و هر ساله جارو جنجال های زیادی را درباره حجم رسوب کالاها، علت وقوع آن، عدم همراهی سازمان ها و نهادهای مربوطه در این زمینه شاهد هستیم، در این میان مسوولان گمرک معتقدند که عدم ارائه کد رهگیری بانک مرکزی، عدم تأمین ارز ترجیحی، مشکلات موجود در اسناد مالکیت و … دلایل اصلی رسوب کالا در گمرک هستند.

چندی پیش معاون گمرک در واکنش به انتقادات موجود درباره دلایل ماندگاری کالا در بنادر گفت : 25 فروند کشتی شامل 1.158 میلیون تن در لنگرگاه‌ها در حال انتظار هستند که غالباً از لحاظ اسناد مالکیت هنوز مشکل دارند، ضمن اینکه حدود 3.3 میلیون تن کالای اساسی در بندر امام خمینی(ره) متعلق به 38 شرکت اصلی است که مشکل آنها ، عدم تأمین ارز ترجیحی است.

البته رئیس‌کل گمرک جمهوری اسلامی ایران معتقد است که ماندگاری کالا در گمرکات یک معلول است و در رأس عواملی که موجب رسوب کالا می‌شود باید به موضوع تحریم‌ها ‌اشاره کرد.

در این میان واردکنندگان کالا، طولانی بودن صف واردات به کشور و روند کند رسیدگی به پرونده ها را باعث رسوب کالا می دانند که در نتیجه آن، زمان ترخیص کالاها در کمرگات افزایش می یابد.

نظر کارشناسان چیست؟

اگرچه مسوولان گمرک، اعمال تحریم ها، عدم ارائه کد رهگیری بانک مرکزی، مشکلات موجود در اسناد مالکیت را مهمترین عوامل اثرگذار بر رسوب کالا در گمرک معرفی می کنند، کارشناسان اقتصادی معتقدند که بخش زیادی از مشکلات این بخش به موانع داخلی و کوتاهی دستگاه‌ها مربوط است که راه حل آن هم در حوزه اختیارات دولت است.

یکی دیگر از این عوامل، تعدد قوانین و مقررات در ایران است، براساس برآوردهای انجام شده، طی سال 99 هر دو روز یک بخشنامه در بخش صادرات به گمرک ابلاغ شده که در این میان 150 بخشنامه متضاد و متناقض ابلاغ شده است.

عامل اثرگذار بعدی، تعدد سازمان‌ها و نهادهای مربوط است، می توان گفت که ایران از جمله کشورهایی است که حجم بالایی از سازمان ها در تجارت کشور اعمال مقررات می کنند و بیش از ۲۵ سازمان با حوزه تجارت مرتبط هستند.

اطاله صدور مجوزها هم از دیگر فاکتورهایی است که رسوب کالاها در گمرکات را به همراه دارد، بررسی ها نشان می دهد که صدور برخی مجوزها چند ماه طول می کشد و همین موضوع به ماندگاری کالاها در گمرک می انجامد.

اما راهکار حل مشکل رسوب و ماندگاری کالا در گمرک چیست؟ کارشناسان پیشنهادهای مختلفی را برای حل این مشکل همیشگی عنوان می کنند که مهمترین آن ایجاد هماهنگی میان سازمان های مربوط از جمله وزارت صنعت، بانک مرکزی،گمرک، جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت است.

ناگفته نماند که باید بحث تامین ارز و انتقال ارز تخصص یافته هم حل شود ضمن اینکه کلیه دستگاه‌های صادرکننده مجوزهای قانونی هم باید روند صدور مجوزهای مربوطه را تسهیل و تسریع کنند تا از این پس شاهد کاهش ماندگاری کالاهای اساسی در بنادر کشور باشیم.