استمرار مسیر نزولی در حجم سرمایه‌ گذاری خارجی در ایران/ آیا دولت جدید برنامه‌ای برای جذب سرمایه‌گذار خارجی دارد؟

نگاهی به گزارش منتشر شده از سوی کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) نشان می دهد که میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال 2020 حدود 11 درصد نسبت به سال 2019 کاهش داشته و این درحالی است که گزارش های وزارت اقتصاد بر بهبود حجم سرمایه گذاری خارجی در یکی دو سال گذشته تأکید دارند.

«بازتاب»؛ زهره علامی- میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال 2020 میلادی در بسیاری از کشورها به علت شیوع کرونا به شدت کاهش یافته است و حتی آمریکا که همیشه بالاترین رقم را به خود اختصاص می داد در سال گذشته با کاهش 40.2 درصدی نسبت به سال 2019، کمی بیش از 156 میلیارد دلار سرمایه جذب کرده است.

براساس گزارش سالانه آنکتاد، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال 2020 به 1 میلیارد و 342 میلیون دلار رسیده و 166 میلیون دلاری نسبت به سال قبل خود کاهش داشته اما با این وجود؛ سهم کشورمان از میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان حدود 0.04 درصد افزایش داشته است.

نگاهی به حجم سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران نشان می دهد که حضور خارجی ها در ایران طی سال های 2017 تا 2021 کم رنگ شده است، این رقم در سال گذشته میلادی، 1 میلیارد و 342 میلیون دلار، طی سال 2019 حدود 1 میلیارد و 508 میلیون دلار، در سال 2018 برابر با 2 میلیارد و 373 میلیون دلار و در سال 2017 رقم سرمایه گذاری خارجی نزدیک به 5 میلیارد و 19 میلیون دلار بوده ، درواقع روندی نزولی در حجم سرمایه گذاری خارجی طی 4 سال گذشته حاکم بوده است.

کشورهای پیشتاز در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی

گزارش آنکتاد حاکی از آن است که در سال گذشته میلادی که با همه گیری کرونا همراه بود، 999 میلیارد دلار جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان صورت گرفته که نسبت به سال پیش از آن، 541 میلیارد دلار کمتر است.

در این میان آمریکا با 156 میلیارد دلار، چین با 149 میلیارد دلار و هنگ‌کنگ با 119 میلیارد دلار به ‌ترتیب در رتبه‌های اول تا سوم در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی طی سال 2020 قرار دارند.

با وجود ارقام بالای جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی توسط آمریکا، چین و هنگ کنگ، این رقم برای فرانسه حدود 18 میلیارد دلار، آلمان 35.6 میلیارد دلار،‌ ژاپن 10.2 میلیارد دلار و انگلیس 19.7 میلیارد دلار بوده است.

تناقض در آمارهای ملی و بین المللی

اگرچه گزارش های بین المللی حکایت از کاهش حجم سرمایه گذاری خارجی در ایران طی سال های گذشته دارد اما آمار وزارت اقتصاد نشان می دهد که پس از خروج آمریکا از برجام و در بازه مردادماه 98 تا مرداد 99، میزان سرمایه‌گذاری خارجی، 97 درصد رشد کرده و از رقم یک هزار و 189 میلیون دلار به 2 هزار و 351 دلار رسیده است.

البته آمار اتاق بازرگانی تهران خلاف گزارش وزارت اقتصاد و نمایانگر افت قابل توجه سرمایه‌گذاری خارجی است، براساس این گزارش میزان سرمایه گذاری خارجی در نیمه نخست سال 2020، پایین‌ترین عدد از سال 2013 بوده است.

اگرچه میزان سرمایه گذاری خارجی طی سال 2020 در کل دنیا کاهشی بوده است اما در ایران، این روند از سال های قبل شروع شده و هیچ گاه هم رقم قابل ملاحظه ای نبوده است، بنابراین بررسی دلایل کم رنگ بودن حضور سرمایه گذاران خارجی در ایران، بسیار حائز اهمیت است.

فعالان اقتصادی معتقدند که فضای نامساعد کسب وکار، بالا بودن ریسک سرمایه‌گذاری، فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم،نبود برنامه ای برای جذب سرمایه‌ گذاران خارجی، وجود بوروکراسی‌ پیچیده اداری از جمله عواملی هستند که فعالان اقتصادی را برای سرمایه گذاری در ایران، دلسرد می کنند.

در این میان شیوع گسترده ویروس کرونا هم به موانع موجود اضافه شده و تمایل سرمایه گذاران برای استفاده از فرصت‌های موجود در ایران به شدت کاهش یافته است، در چنین شرایطی با توجه به نامشخص بودن سرنوشت این ویروس طی ماه‌های آینده، باید تلاش بیشتری برای جذب سرمایه گذار خارجی از سوی بخش خصوصی و دولتی انجام شود.

بنابراین انتظار می رود که وزارت امور اقتصادی و دارایی، اقدامات تشویقی مناسبی برای جذب سرمایه گذاران خارجی انجام دهد، دولت حمایت از فعالان اقتصادی خارجی را مدنظر قرار دهد و فرآیند جذب سرمایه‌گذاری خارجی را تسریع و تسهیل کند.

ضمن اینکه پیشنهاد می شود که دولت و بخش خصوصی از تجارب کشورهای موفق منطقه در جذب سرمایه‌گذار از جمله ترکیه و امارت متحده عربی استفاده کنند چون افزایش جذب سرمایه‌گذاری خارجی، آثار مثبت فراوانی بر شاخص‌های کلان و خرد اقتصادی دارد.