دیدار بایدن و اردوغان در حاشیه اجلاس ناتو/ آیا روابط ترکیه و آمریکا بهبود خواهد یافت؟
در اوج سردی و تنش در روابط ترکیه و آمریکا، روسای جمهور دو کشور قرار است در حاشیه اجلاس ناتو، برای نخستین بار با یکدیگر دیدار کنند. موضوع اس 400 مهم‌ترین عامل اختلاف دو کشور محسوب می‌شود؛ از سوی دیگر اردوغان برای بهبود روابط خود با آمریکا با موانع داخلی روبه‌رو است. کارت‌های ترکیه برای جلب رضایت بایدن در خصوص سامانه پدافندی اس 400 کدام است؟
«بازتاب»؛ آرش صفار- از دوره ترامپ شاهد افزایش اختلافات و تنش‌ها میان ترکیه و ایالات‌متحده بوده‌ایم؛ این اختلافات با خرید سامانه پدافندی اس 400 توسط ترکیه، به سبب تعارض این اقدام با تعهدات ناتویی این کشور، حذف ترکیه از سازندگان جنگنده اف 35 و به رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه توسط دولت عثمانی از سوی بایدن به اوج رسید.
حالا قرار است رجب طیب اردوغان و جو بایدن در 14 ژوئن، در حاشیه اجلاس ناتو، نخستین دیدار رو در روی خود برگزار کنند. وبسایت تحلیلی «المانیتور» به بررسی پیامدهای احتمالی این دیدار برای ترکیه پرداخته است.
بنا بر یادداشت المانیتور، اردوغان بر سر یک دوراهی میان بهبود روابط با آمریکا یا سوارشدن بر موج احساسات ضدآمریکایی در داخل ترکیه –چیزی که خود در شکل‌گیری و گسترش آن نقش اساسی داشته است- قرار دارد.
به گفته منابع نزدیک به آنکارا، علاوه بر موضوع اس 400 و اف 35، مسئله حمایت آمریکا از کردهای سوریه، اقدامات واشنگتن علیه هالک بانک ترکیه –به اتهام نقض تحریم‌های ایران- خودداری آمریکا از استرداد قتح‌الله گولن، اختلاف سرزمینی ترکیه و یونان در دریای اژه و مدیترانه، مناسبات ترکیه و روسیه در دریای سیاه و آینده عراق از مهم‌ترین پرونده‌هایی است که در دستور کار مذاکرات دو رهبر قرار دارد.
روز اول ژوئن، اردوغان در یک مصاحبه تلویزیونی اعلام کرد که مذاکرات او با بایدن آسان نخواهد بود؛ او با بیان اینکه روابط ترکیه با کاخ سفید هرگز تا این اندازه پر تنش نبوده، مقصر این وضعیت را بایدن، به دلیل به رسمیت‌شناسی کشتار ارامنه اعلام کرد.
با این حال، نویسنده یادداشت المانیتور مدعی است که علیرغم پرونده‌های متعدد میان دو کشور، موضوع خرید اس 400 مهم‌ترین عامل تنش در روابط دو کشور است.
ترکیه به دنبال راهی برای کسب رضایت بایدن در خصوص سامانه روسی است؛ یکی از راه‌ها که به «مدل کرت» مشهور شده، از جمله گزینه‌های ترکیه محسوب می‌شود. مدل کرت اشاره به خرید سامانه دفاعی اس 300 توسط یونان در دهه 90 میلادی دارد؛ با استقرار این سامانه، منحصرا در جزیره کرت، نهایتا اختلافات ناتو با یونان مرتفع شد.
ممکن است ترکیه پیشنهاد استقرار سامانه اس 400 در پایگاه اینجرلیک (که در اختیار آمریکا است)، بدون مشارکت و دخالت کارشناسان روس را مطرح کند؛ چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده بود که کشورش کنترل 100 درصدی سامانه اس 400 را در دست خواهد داشت و هیچ کارشناسی از روسیه در ترکیه حضور نخواهد داشت.
بر اساس یادداشت، یکی از کارت‌ها اردوغان برای بهبود روابط خود با آمریکا، می‌تواند ارتقا ترکیه به بهترین شریک منطقه‌ای ایالات‌متحده در تلاش برای مهار روسیه و ایران باشد.
علیرغم اینکه روابط آنکارا و مسکو در سال‌های اخیر تا حدودی این کارت را تضعیف کرده، ترکیه اخیرا تلاش کرده است که نشان دهد، در سطح منطقه به مسکو امتیاز رایگان نمی‌دهد.
رهبران گرجستان، لهستان و اوکراین، در ماه آوریل به ترکیه سفر کردند؛ در این دیدارها ترکیه متعهد شد که از درخواست گرجستان برای پیوستن به ناتو پشتیبانی کند؛ این کشور همچنین قرارداد فروش هواپیمای بدون سرنشین را با لهستان منعقد کرد و متعهد شد که حمایت بیش‌تری از اوکراین داشته باشد. به علاوه، ترکیه هفته گذشته در ناتو در رومانی شرکت کرد.
نویسنده معتقد است که علیرغم اینکه از یک سو اردوغان از احساسات ضد آمریکایی در حال گسترش در ترکیه برای تقویت پایگاه و پیشبرد سیاست ملی‌گرا و محافظه‌کارانه خود سود می‌برد و از سوی دیگر بایدن –بر خلاف ترامپ- زیر پا گذاشتن ارزش‌های دموکراتیک توسط ترکیه را نادیده نمی‌گیرد، موضوعات سیاست واقعی، دو کشور را ملزم به بهبود روابط می‌کند.
با این حال ترکیه از چند جهت تحت فشار قرار دارد؛ مخالفت‌های داخلی اسلام‌گرایان و اوراسیا‌گرایان ترکیه با بهبود روابط این کشور با آمریکا و طرح‌های بایدن برای ناتو که از حد اتحاد و مشارکت نظامی بالاتر رفته و سطح بالایی از همکاری‌های اقتصادی و انسجام سیاسی را مطرح می‌کند، از جمله موضوعاتی است که تصمیم‌گیری در آنکارا را دشوار کرده است.
به علاوه، همراهی آنکارا با واشنگتن، واکنش مسکو را پی خواهد داشت، موضوعی که ترکیه از آن نگران است.
با توجه به آنچه گفته شد، دیدار آتی بایدن و اردوغان بالقوه پیامدهای مهمی در منطقه خواهد داشت؛ اینکه با توجه به فهرست طولانی اختلافات دو کشور، نگرانی‌های ترکیه از روابط خود با روسیه و فشارهای داخلی بر آنکارا، دو رئیس‌جمهور تا کجا موفق به پاسخ‌گویی به الزامات «سیاست واقعی» هستند، پرسشی است که پاسخ آن در ماه‌های آتی مشخص خواهد شد.
