سرگیجه مدیران در روزهایی که ذرات معلق ریه مردم را نشانه گرفته / گناه مردمی که آلودگی هوا نفسشان را به شماره انداخته چیست؟

آلودگی هوا امان مردم را بریده و افزایش غلظت آلاینده ها در آسمان تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ دوباره به یکی از مشکلات جدی کشور تبدیل شده است. تکرار پر غصه این روزهای تلخ در حالی است که از آنسو نوعی آشفتگی و در یک کلام سرگیجگی محض را در سبک و نوع برخورد متولیان امر با این مشکل بزرگ شاهد هستیم.

«بازتاب»؛ مرضیه افرافر- همه ساله و با فرا رسیدن فصل سرد سال به دلیل پدیده وارونگی هوا مشکل تشدید آلودگی هوا به ویژه در شهر تهران به وجود می آید و علی رغم تکراری و پر سابقه بودن این مشکل هنوز اقدام عاجل و موثری برای حل آن رخ نداده است؛ واقعیتی تأسف برانگیز که به واسطه بررسی ها می توان مدعی شد در آینده نیز استمرار خواهد داشت و چه بسا بدتر نیز خواهد شد.

برای اثبات آنچه در سطور بالا مورد اشاره قرار گرفت، کافیست تا واقعیت این روزهای آلاینده ها در آسمان تهران و شهرهای بزرگی نظیر اراک و اصفهان و مشهد و تبریز را در نظر بگیریم و با اظهار نظرهای مقام های مسئول در حال حاضر و نیز سال های گذشته مقایسه کنیم.

بر اساس آمار و اطلاعات رسمی که در مورد شاخص آلودگی هوای تهران منتشر شده است، در هفت روز گذشته 4 روز هوای تهران ناسالم و 3 روز ناسالم برای گروه های حساس تشخیص داده شد.

همچنین امروز یکشنبه برابر با چهاردهم دی ماه شاهد این هستیم که ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون به شدت در آسمان تهران افزایش یافته، هوا مرز ناسالم برای گروه های حساس را رد کرده و به مرز بسیار ناسالم قرار گرفته است.

وضعیتی که برای اثباتش چندان نیازی به آمار و ارقام نیست و مشاهدات عینی نیز برای درک اوج بحران و خطر کنونی کفایت می کند.

اما بیایید با هم واکنش متولیان امر را در ارتباط با این مشکل بزرگ در سال جاری و سال های گذشته به اختصار مرور کنیم، تا ببینیم در روزهایی که ریه تک تک شهروندان شهرهای بزرگ به ویژه تهرانی ها درگیر با انواع آلودگی ها شده و نفس های بسیاری به شماره افتاده است، در آنسوی داستان واکنش و اقدام مدیران به این وضعیت چیست؟

عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست کشورمان در سال های گذشته همواره بر نقش ویژه خودروها به ویژه خودروهای سنگین در افزایش آلودگی شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ تأکید داشت و اشتراک این نظر میان بسیاری از مسئولان متولی به ویژه در شهرداری تهران منجر به اجرای طرح ترافیکی مشخصی تحت عنوان طرح کاهش شد.

در این رابطه و به طور مثال سال گذشته کلانتری به رسانه ها گفت: صنعت خودروی کشور، مسبب ۸۳ درصد آلایندگی گازی است و عامل تولید ۶۱ درصد ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون به شمار می‌آید.

وی در همین باره افزود: با قوانین موجود، «هوای پاک» مفهومی ندارد. هنوز مجبوریم خودروی داخلی را با دو تا دو و نیم برابر مصرف سوخت نسبت به نمونه خارجی آن، به بهانه حمایت از تولید داخلی، استفاده کنیم، اما این حمایتگری به چه قیمتی تمام می‌شود؟ محیط زیست را به چه قیمتی می‌فروشیم؟ حمایت از تولید ملی زمانی معنا پیدا می‌کند که ارزش افزوده و سرمایه‌ای برای کشور ایجاد شود و سلامت جامعه مورد تهدید قرار نگیرد.

به دیگر سخن در سال گذشته و سال های قبل تر عمده تأکید رئیس سازمان محیط زیست و بسیاری از مسئولان همتراز وی بر نقش ویژه خودور در افزایش آلودگی هوا بود؛ نظری که به واسطه همان طرح اجباری شدن معاینه فنی، جریمه خودروهای فاقد معاینه، اجرای طرح کاهش، جریمه سنگین خودروهای فاقد مجوز تردد در شهر اجرایی شد و صد البته قرار بود تا درآمد عاید از این مسیر صرف توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و بهبود شرایط آب و هوایی شود.

با این همه امسال که به واسطه محدودیت های تردد و ترافیکی به ویژه در شب ها، ما شاهد کاهش چشمگیر تردد خودروها در شهر هستیم، به نظر تأکید دوباره بر نقش اصلی خودرو در آلودگی هوا چندان منطقی نباشد؛ موضوع بسیار مهمی که گویا مقام های ارشد سازمان محیط زیست نیز بر آن واقف هستند و از این رو عوامل دیگری را برای توجیه همه اشتباهات محاسباتی و ناکارآمدی ها به میان کشیده اند.

بله حالا که بحث خودرو و آلودگی از این طریق زیاد موضوعیت ندارد، ماجرای مازوت سوزی در نیروگاه های برق تهران از سوی متولیان امر به عنوان دلیل اصلی آلودگی هوا مطرح می شود.

در همین رابطه مهرماه سال جاری «مسعود تجریشی»، معاون انسانی سازمان محیط زیست به رسانه ها گفت: استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها یکی از موضوعات مهمی است که طی پاییز و زمستان بر آلودگی هوا اثر دارد. از این‌رو به ستاد کرونا پیشنهاد داده‌ایم که استفاده از مازوت در تعدادی از نیروگاه‌ها که نزدیک مناطق مسکونی هستند ممنوع اعلام شود. این موضوع درحال پیگیری است و به‌زودی با مشارکت دستگاه‌های مختلف به جمع‌بندی خواهیم رسید.

تجریشی در تاریخ 13 دی ماه نیز با تاکید بر این که هیچ اراده‌ای برای رفع آلودگی هوای تهران وجود ندارد، گفت: این سازمان به تازگی از دادستانی تهران خواسته است برای جلوگیری از مازوت‌سوزی در نیروگاه‌های تهران اقدام فوری شود.

جالب اینکه حالا و هم راستا با مسئولان سازمان محیط زیست، وزارت بهداشتی ها نیز بر نقش اصلی مازوت سوزی در تشدید آلودگی ها تأکید دارند.

در همین رابطه چند روز پیش یک مقام وزارت بهداشت با اشاره به این که سوخت مازوت عامل اصلی آلودگی هوا در شهرهایی مثل تهران، اصفهان و کرج است، خواستار «ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌ها» شد.

این هم پیمانی مسئولان در یافتن مقصر جدید برای آلودگی هوا در حالی است که از آنسو محسن طرزطلب- مدیرعامل شرکت برق حرارتی ادعاهای مطرح شده در مورد نقش مازوت سوزی در نیروگاه ها در آلودگی هوا را رد می کند.

طرزطلب که اخیراً با «ایسنا» گفت و گو کرد، در همین باره گفت: در استان تهران به هیچ عنوان از سوخت مازوت استفاده نشده و نخواهد شد و شاید صحبت هایی که در مورد مازوت سوزی می شود مربوط به صنایع غیر نیروگاهی باشد.

وی افزود: در استان تهران و در شهرستان های تهران نیروگاهی وجود ندارد که مازوت سوز باشد و تنها دو نیروگاه بعثت و منتظر القائم این قابلیت را دارند که تا کنون بخش مازوت سوز این دو نیروگاه ها مورد استفاده قرار نگرفته است.

این گفته های ضد و نقیض و بعضاً ناصحیح که نشان از آشفتگی متولیان امر در این حوزه است، از چشم شهروندان نیز دور نمانده و آنها نیز جسته و گریخته از این وضعیت گلایه مند هستند.

کاربری در فضای مجازی در این رابطه نوشته است: چندین سال تو سر خودرو ها و موتورسیکلت ها زدند، به بهانه ش زوج و فرد درست کردن، زوج و فرد را منطقه کاهش آلودگی هوا کردند و زوج و فرد سراسری اجرا کردند، تا شد ملت جریمه شدند. به خصوص برای معاینه فنی! الان کاشف بعمل آمده آلودگی به خاطر #مازوت بوده است! دروغی که همه خبر داشتند، جز مردم!

دکتر ناصر کرمی استاد دانشگاه برگن نوروژ نیز در واکنش به اظهار نظرها در صفحه مجازی خود نوشت: به این حجم از تبلیغات در باره نقش مازوت در آلودگی هوا مشکوکم. جریان مسلط رسانه‌ای، از هر فرصتی استفاده می‌کند برای تبرئه مافیای خودرو و از هر فرصتی استفاده می‌کند بگوید هر مشکلی که مردم را می آزارد ریشه در تحریم‌ها دارد.

مستند به آنچه مورد اشاره قرار گرفت، ما اکنون در شرایط پیچیده و عجیبی هستیم که حاصل سال ها ناکارآمدی و آشفتگی در سطح کلان مدیریت مسئله به ویژه در حوزه آلودگی هوا است؛ رویه ای که موجب شده مدیران مسئول هر سال و بسته به شرایط عامل مشخصی را دستاویز قرار دهند، تا خود را تبرئه و دیگران را متهم بحران آلودگی هوا جلوه دهند و همه این کش و قوس ها در حالی است که می دانیم متضرر اصلی این وضعیت شهروندانی هستند که نمی دانند با کدام ساز متولیان امر خود را هماهنگ کنند؟!