همه تحرکات نظامی آمریکا برای مقابله با انتقام احتمالی ایران

فضای سیاسی-امنیتی خاورمیانه، با نزدیک شدن به سوم ژانویه، نخستین سالگرد ترور سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس، هر روز ملتهب‌تر می‌شود. «بازتاب»، نگاهی داشته به سیر تحولاتی که طی هفته‌های اخیر، نگرانی از درگیری و حتی جنگ را در سرتاسر منطقه بر امری عمومی تبدیل کرده است.

بازتاب؛ آرش صفار– در یک‌ساله گذشته تأکید مداوم مقام‌های ایرانی بر قطعی بودن انتقام، سبب نگرانی ایالات متحده از امنیت منافع خود و متحدانش در منطقه شده و با نزدیک شدن بیش‌تر به ترور فرودگاه بغداد، این نگرانی‌ها افزایش یافته است؛ به علاوه که ترور محسن فخری‌زاده و مسئول دانستن تل‌آویو از سوی تهران، اسرائیل را نیز در نگرانی‌های آمریکا شریک کرده است.

پیش‌تر، ژنرال «کنت مکنزی»، فرمانده سنتکام، از آمادگی نیروهای تحت فرمانش برای پاسخ‌گویی به اقدامات احتمالی ایران در آستانه سوم ژانویه خبر داده بود. این در حالی بود «مایک پمپئو»، پس از حملات راکتی اخیر به سفارت آمریکا در بغداد، نسبت به اقدام علیه منافع آمریکا، به ایران هشدار داده بود؛ این در حالی است که گروه‌های مقاومت در عراق، ضمن تأکید بر اینکه مبارزه با نیروهای آمریکا را را به عنوان اشغال‌گر حق خود می‌دانند، به این نکته اشاره کرده بودند که حمله به سفارت آمریکا در دستور کار این نیروها قرار ندارد.

هفته گذشته، «آویو کوخاوی»، رییس ستاد ارتش اسرائیل در دیدار با ژنرال «مارک میلی» رئیس ستاد نیروهای مسلح آمریکا، ضمن تاکید بر آمادگی نیروهای نظامی اسرائیل برای برخورد با ایران، نسبت به اقدام احتمالی ایران و گروه‌های متحد آن علیه اسرائیل هشدار دارد.

اعزام زیردریایی هسته‌ای «یو اس اس جورجیا» به خلیج فارس

هم‌زمان با این مواضع، در روزهای اخیر خبر اعزام زیردریایی هسته‌ای «یو اس اس جورجیا» و ناوهای جنگی «یو اس اس پورت رویال» و «یو اس اس فیلیپین سی» به خلیج فارس منتشر شده است. از سوی دیگر روزنامه «جروزالم پست»، از عبور یک زیردریایی ارتش اسرائیل از کانال سوئر و حرکت به سمت خایج فارس خبر داد.

به علاوه، رسانه‌های عراقی طی روزهای اخیر خبر چندین حمله کوچک به کاروان‌های نظامی ایالات متحده در این کشور را منتشر کرده‌اند.

هم‌زمان از عراق خبر می‌رسد که ایالات متحده سامانه پدافندی جدیدی را منطقه سبز بغداد فعال کرده است. همچنین در روزهای اخیر، شمار نیروهای امنیتی و نظامی در این منطقه، در اطراف مراکز دولتی عراق، برخی سازمان‌های بین‌المللی و سفارت آمریکا به شدت افزایش یافته است.

اعزام دو فروند بمب‌افکن بی 52 به منطقه

آمریکا در اقدامی دیگر، روز پنجشنبه دو فروند بمب‌افکن بی 52 را از پایگاه هوایی لوئیزینا به خاورمیانه اعزام کرد. سنتکام با صدور بیانیه‌ای مدعی شده است که اعزام این دو بمب‌افکن، در راستای ایجاد بازدارندگی در برابر «اقدامات تهاجمی ایران» انجام شده است.

این خبر با واکنش وزیر خارجه ایران روبه‌رو شد؛ ظریف در توئیتی گفت «اطلاعات به دست آمده از عراق حاکی از توطئه‌ای بزرگ برای ساختن بهانه‌ای برای جنگ است»؛ او با اشاره به این مسئله که ترامپ، به جای مبارزه با کرونا، میلیاردها دلار صرف اعزام بمب‌افکن به خاورمیانه می‌کنند، نوشت «ایران به دنبال جنگ نیست، اما آشکارا و مستقیم از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد».

همچنین، ظریف در گفتگو با همتای کویتی خود، اعلام کرد که مسئولیت هر گونه ماجراجویی احتمالی در منطقه، بر عهده ایالات متحده است. گفتگوی ظریف با «احمد ناصر المحمد الصباح» در حالی صورت گرفت که رسانه‌های از کشف جسمی مشکوک بر بدنه یک نفت‌کش در آب‌های عراق خبر دادند.

از سوی دیگر، نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت و دبیر کل سازمان، ضمن اشاره به تحرکات نظامی آمریکا در خلیج فارس و دریای عمان و مواضع مقام‌های این کشور، ضمن تأکید بر آمادگی ایران برای دفاع از منافع خود، اقدامات آمریکا را به سبب افزایش تنش و بی‌ثباتی در تضاد با منشور ملل متحد عنوان کرد و از سورای امنیت خواست به این اقدامات آمریکا را وادار به توقف این فعالیت‌ها کند.

به جریان افتادن تلاش های دیپلماتیک برای کنترل سطح تنش

هم زمان با این تحولات، به نظر می‌رسد تلاش‌های دیپلماتیک برای کنترل سطح تنش در جریان است. دوشنبه گذشته، «مایک پمپئو» ، هم‌زمان با اتخاذ مواضع تهدیدآمیز در مورد ایران، به صورت تلفنی با «محمد عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر گفتگو کرد؛ پیرو این تماس، وزیر خارجه قطر گفتگویی تلفنی با محمد جواد ظریف داشت و در نهایت، سید عباس عراقچی در دیداری به دوحه با محمد عبدالرحمن دیدار و رایزنی کرد. تسلسل این تماس‌ها، گمانه‌ها در مورد میانجی‌گری قطر برای کنترل سطح تنش میان ایران و آمریکا را تقویت کرده است.

هم‌زمان با این تحولات، روز پنجشبه خبر خروج ناو هواپیمابر «یو اس اس نیمیتز» از خاورمیانه منتشر شد؛ اقدامی که به باور برخی تحلیل‌گران، سبب کاهش سطح تنش با ایران خواهد شد.

با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد، نگرانی مقام‌های آمریکایی از عملیات انتقامی ایران در سالگرد ترور فرماندهان مقاومت، اصلی‌ترین دلیل افزایش سطح تنش در روزهای اخیر بوده است.

با این وجود به نظر نمی‌رسد با گذر از سوم ژانویه، این تنش‌ها پایان یابد -اگرچه احتمال فروکش آن زیاد است- بلکه احتمالا تا روز پایانی دولت ترامپ، فضای سنگین نگرانی از درگیری، در سطح منطقه ادامه خواهد داشت.

بررسی ها نشان می دهد، ایران در شرایط کنونی، با توجه به امیدواری نسبت به بازگشت کابینه جو بایدن به برجام و لغو تحریم‌های آمریکا علیه تهران، تمایلی به افزایش سطح تنش و درگیری احتمالی ندارد.

از سوی دیگر، با مشخص شدن نتایج انتخابات امریکا، تیم ترامپ در دو ماه گذشته تمام تلاش خود را برای افزایش فشار بر ایران، ناهموار کردن مسیر دولت بعدی برای هر گونه توافق احتمالی با ایران و تثبیت مسیر آینده روابط تهران و واشنگتن انجام داده است؛ به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، تهران برای به شکست کشاندن این استراتژی تیم ترامپ، خویشتنداری را دستور کار قرار داده است.

علیرغم این ملاحظات تهران، این گمانه نیز وجود دارد که ایران با تأکید مداوم بر قطعی بودن عملیات انتقامی و اشاره این نکته که زمان و مکان این عملیات توسط نیروهای مقاومت تعیین خواهد شد، توانایی خود برای ایجاد هراس در آمریکا و در میان متحدان منطقه‌ای این کشور را نشان دهد. به نظر مناسبات خاورمیانه را باید در قالب موازنه وحشت تفسیر کرد.