چرا در بحران کرونا دانشگاه ها رفوزه و به دردسری مضاعف تبدیل شدند؟

رسالت دانشگاه چیست و چه زمانی باید به داد جامعه برسد؟ آیا دانشگاه فقط برای آموزش و صدور مدرک ساخته شده است؟ یا خیر، دانشگاه رسالت های بزرگ تری نیز در جامعه دارد و باید در شرایط وقوع یک بحران بزرگ پیش قدم شده و در فرایند حل مشکلات به کمک مردم و مسئولان بیاید؟ این تنها بخشی از سئوال و ابهام هایی است که در مورد دانشگاه های کشور به ویژه دانشگاه تهران در شرایط کرونایی فعلی می توان مورد اشاره و بررسی قرار داد.

به گزارش «بازتاب»؛ چند ماهی از شیوع ویروس کرونا در کشور می گذرد و در این دوران سخت کشور ما همانند بسیاری از کشورهای دیگر جهان مشکلات و مصائب بزرگی را تجربه کرده است؛ مشکلاتی که اگر نگوییم در طول تاریخ معاصر بی نظیر بوده است، حداقل یکی از سخت ترین شرایط ممکن را برای بسیاری از مردم و نیز مسئولان رقم زد.

در این شرایط که ویروس کرونا بدون امکان بازدارندگی موثر رشد شتابانی یافت و مرزها در نوردید، مردم و مسئولان ناگزیر شدند تا تجربه های جدیدی را در رابطه با نوع مدیریت و سبک زندگی به کار بگیرند و در همین رابطه بسیاری از مشاغل و حرفه ها از شرایط پیش آمده متحمل آسیب های شدیدی شدند.

خسارت ها به حوزه بهداشت و درمان و مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید 19 و یا اشباع ظرفیت بیمارستان ها محدود نشد و تمام شئون زندگی شهروندان و آداب و رسوم پیشین آنها اعم از عزا و عروسی و حتی دید و بازدیدهای سالانه آنها و تفریحشان نیز تحت تأثیر قرار گرفت.

این وضعیت عجیب به قدری وسعت یافت که بعضاً برخی عادات و رویه های مرسوم سال و قرن های متمادی نظیر مصافحه شهروندان با یکدیگر نیز به حاشیه رفت و قانون جدیدی به نام فاصله فیزیکی و یا اجتماعی به یک اصل اجتناب ناپذیر تبدیل شد.

شرایط سخت و طاقت فرسایی که در مراسم های ختم و عزای قربانیان بیماری کووید 19 و نیز دیگر جانباختگان بیش از پیش نمود و بروز یافت و بازماندگان افراد تازه گذشته علاوه بر مصیبت وارده امکان تسلی خاطر، دید و بازدید با آشنایان و حتی سوگواری مناسب را نیز از دست دادند.

این فعل و انفعالات عجیب و غریب تقرییاً تمام ابعاد زندگی شهروندان اعم از اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، روانی و… را به چالش کشید و چگونگی زندگی را برای بسیاری به یک معمای حل نشده تبدیل کرد.

بحرانی بزرگ که گسترش وحشتناک آن ایجاب می کرد نهادها و سازمان های مختلف در چنین روزهایی باید به داد جامعه برسند وارد میدان شوند و راه حل درست و منطقی استمرار زندگی را استخراج و به جامعه نشان دهند.

دانشگاه و مراکز آموزش عالی زیر مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان یکی از مجموعه های عریض و طویل کشوری که سالانه بخش قابل توجهی از بودجه های ملی را به خو اختصاص داده اند، از جمله نهادهایی بودند که در این شرایط انتظار می رفت وارد میدان شده و در مقام چاره جویی برای مشکلات برآیند.

بر اساس اسناد بالادستی که در توسط وزارت علوم و یا بعضا هیات امنای دانشگاه ها به تصویب رسیده است این مجموعه موظف هستند در قالب مسئولیت پذیری اجتماعی در بحران ها ورود کرده و یاور جامعه باشند.

اگر این نبود دانشگاه تهران در حادثه پلاسکو ورود نمی کرد و طرح ارائه خدمات مشاوره ای و روان درمانی را به خانواده قربانیان ارائه نمی کرد.

همچنین در زلزله کرمانشاه دیدیم که دانشگاه هایی چون دانشگاه تهران به بحران ورود کردند و حتی در برخی موارد طرح مشاوره مهندسی در ساخت و سازها را بر عهده گرفتند

یا درست مثل سیلاب های گسترده سال قبل که دانشگاه تهران و تعدادی دیگر از دانشگاه ها را البته پس از دستور مقام ریاست جمهوری ملزم کرد به آسیب شناسی و چاره جویی در مورد سیلاب برآیند؛ اتفاقی که پیشتر دیدیم منجر به تدوین یک گزارش جامعه در مورد سیلاب ها شد.

با این همه دانشگاه ها و به ویژه دانشگاه تهران در این دوران بحرانی نه تنها آنچنان که باید و شاید در مقام عمل به رسالت های اجتماعی خود ظاهر نشدند، بلکه خود به یک بحران مضاعف تبدیل شدند.
توضیح اینکه پس از شیوع ویروس کرونا به جای اینکه امیدها برای چاره جویی در این رابطه متوجه دانشگاه شود، اتفاقاً نگرانی هایی جدی متوجه این مجموعه ها شد و به همین دلیل به سرعت خوابگاه های دانشجویی و نیز کلاس های درس تعطیل شدند.

دانشگاه ها تعطیل شدند و اساتید و دانشجویان راهی خانه هایشان شدند و فضا برای آسیب شناسی ابعاد مختلف این بحران و مطالعه دقیق ابعاد مختلف پیامدهای آن بسته شد.
در این دوران دیدیم که دانشگاه ها و مدیران دانشگاهی به جای اینکه دغدغه عمل به رسالت های اجتماعی خود را در شرایط وقوع بحران کرونا داشته باشند، دغدغه چگونگی برگزاری کلاس های آنلاین و برگزاری امتحانات پایان ترم را داشتند و حتی دانشگاه تهران در همین زمینه اقدام به راه اندازی سامانه پیشرفته تقلب یاب کرد؛ واقعیت هایی که به خوبی نشان داد دانشگاه ها در این شرایط خاص تا چه میزان از اصل بحران رخ داده فاصله دارند.

اکنون نیز علی رغم گذشت بیش از 6 ماه از وقوع بحران کرونا، نه تنها دانشگاه هایی چون تهران به این مسئله مهم و پیامدهای ویرانگر روانی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… آن ورود موثر و علمی نکرده اند، بلکه هنوز تمام هم و غم خود را روی چگونگی برگزاری آزمون های پایان ترم، کلاس های مجازی، بازگشایی نوبتی خوابگاه ها و… گذاشته اند.

شرایطی که نه تنها به ما اجازه نمی دهد به دانشگاه ها در عمل به رسالت های اجتماعی شان در قبال شرایط ویژه فعلی نمره قبولی بدهیم، بلکه نشان می دهد این مجموعه ها در آزمون فعلی رفوزه شده اند و باید هر چه سریعتر تغییر رویه بدهند.