زمانی برای خداحافظی صفرها/ مزایا و معایب حذف صفر از پول ملی چیست؟
۱۵ اردیبهشت ماه مجلس شورای اسلامی لایحه پیشنهادی دولت، مبنی بر حذف چهار صفر از پول ملی و تعیین «تومان» به عنوان واحد پول ملی، که توسط بانک مرکزی ارائه شده بود، تصویب کرد. براساس ماده واحده مصوب مجلس، بعد از اقدامات اجرایی مربوطه، واحد‌پول ملی جدید «تومان» می‌شود که معادل 10.000 «ریال» کنونی است و هر یک «تومان» هم معادل 100 «قران» خواهد شد.
سیاست حذف ۴ صفر و خداحافظی با ریال موافقان و مخالفانی دارد که برای آن مزایا و معایبی بیان کرده‌اند.
مزایای حذف صفر از پول ملی چیست؟
موافقان از جمله رئیس کل بانک مرکزی به عنوان متولی اصلی اجرای این قانون معتقدند حذف ۴صفر یکی از زیرشاخه‌های سیاست اصلاح پولی است که آثار مثبتی از جمله آسان سازی تسویه مبادلات و حساب‌رسی‌ها، تسهیل در حمل و نقل پول، کاهش نیاز به استفاده از چک‌های بانکی، افزایش ارزش اسمی پول برابر ارزهای خارجی، کاهش توهم پولی و به دنبال آن کاهش انتظارات تورمی و از همه مهم‌تر کاهش سرانه اسکناس و صرفه جویی در هزینه‌های چاپ اسکناس دارد.
سرانه اسکناس در ایران بسیار بالا و بیش از ۱۰ برابر کشورهای پیشرفته است.
به گزارش برنا، به گفته عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی، هم اکنون 8 میلیارد اسکناس در سطح کشور وجود دارد که 5 میلیارد آن کمتر از 2 هزار تومان است و با این تغییر سکه‌های 2 تومانی به 2 هزار قبل و یک تومانی به هزار قبل تغییر پیدا می کند و می توانیم به این روش وارد صحنه شده و پول ملی را به جریان بیاندازیم.
«معصومه آقاپور علیشاهی»، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز در این خصوص به برنا گفت: سالانه ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه امحای اسکناس می‌دهیم که رقم زیادی است.
او همچنین با اشاره به سرانه بالای مصرف اسکناس در ایران نسبت به دنیا اظهار کرد: سرانه مصرف اسکناس و مسکوکات در ایران برخلاف سرانه مصرف دنیاست و در حالی که سرانه مصرف مسکوکات در سایر کشورهای دنیا عددی سه رقمی بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ و سرانه مصرف اسکناس آنها دو رقمی است، در ایران این رقم برای اسکناس ۱۰۲ و برای مسکوکات ۲۶ است.
آقاپور افزایش ۱۰۰ پله‌ای شاخص پول ملی در دنیا را دیگر مزیت مهم قانون حذف ۴ صفر دانست.
به گفته این نماینده مجلس دولت ۳ سال فرصت دارد تا اسکناس‌های موجود را از سطح کشور جمع‌آوری کرده و اسکناس‌های جدید را جایگزین کند.
مخالفان حذف صفر چه می‌گویند؟
حذف ۴ صفر مخالفانی هم دارد ولی به نظر می‌رسد آثار منفی مورد اشاره آنها موقتی است.
بیش‌ترین پیامد منفی ذکر شده از سوی مخالفان هزینه جایگزینی اسکناس‌های جدید است.
مشکلات تطابق صورت‌های مالی و به‌روزرسانی بانک‌های اطلاعاتی از دیگر موارد مطرح شده از سوی آن‌هاست.
همچنین افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و تورم مهم‌ترین دغدغه مطرح شده از سوی مخالفان این طرح است.
اما پاسخ رئیس کل بانک مرکزی در خصوص آثار تورمی حذف ۴ صفر این است که حذف صفر از پول ملی هیچ تاثیری در تورم ندارد چرا که تورم در اینجا علت بوده نه معلول در حالی که تغییر در این زمینه معلول است.
علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در واکنش به برخی مخالفت‌ها درباره حذف ۴ صفر از پول ملی گفت که این طرح، همواره موافق و مخالف داشته و در دولت‌های قبل هم این ایده مطرح بوده است.
به گفته ربیعی هدف اصلی از اجرای این طرح انطباق با واقعیت‌های جامعه است.
ربیعی می‌گوید اگر به املاکی‌ها بروید، یک تومان آنها چیز دیگری است، اما واقعیت آن است که در جامعه کسی «ریال» را به‌کار نمی‌برد.
ربیعی آسانی در بیان و نوشتن پول ملی، صرفه‌جویی در هزینه چاپ پول در دراز مدت و کاهش ذخیره ارزهای خارجی را از کمک‌های این طرح می‌داند و می‌گوید البته اگر ملاحظاتی نباشد، آثار منفی خواهد داشت و ربطی به کاهش و افزایش تورم ندارد.
سابقه حذف صفر در دنیا
حدود ۵۰ کشور دنیا در زمان‌های مختلف نسبت به حذف صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند. این سیاست پس از جنگ جهانی دوم و ایجاد بحران بدهی برای بسیاری از کشورها شایع شد.
آلمان، روسیه، ترکیه، اتریش، مجارستان، فرانسه، کره‌جنوبی، آرژانتین، اسرائیل، شیلی، برزیل، آذربایجان، ترکمنستان، ونزوئلا و زیمباوه از جمله این کشورها هستند و از آلمان به عنوان نمونه موفق در اجرای این سیاست یاد می‌شود.
در مجموع قانون حذف صفر از پول ملی و به طور کلی سیاست اصلاح پولی مانند هر تغییر دیگری در آغاز کار با سختی‌ها و مقاومت‌هایی همراه است که در درجه اول نیاز به بسترسازی برای اجرا دارد و نظارت بر تغییرات قیمت‌ها و انضباط پولی در درجه دوم از دیگر ضروریات اجرای این سیاست است.
