دیپلماسی ورزشی به سبک بن سلمان
هفته قبل اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه یک شرکت سرمایه‌گذاری که مورد حمایت محمد بن سلمان ولیعهد عربستان است، قصد دارد باشگاه فوتبال نیوکاسل را با رقم پیشنهادی ۳۰۰ میلیون پوند خریداری کند. هرچند گفته می‌شود که طرفین مذاکره به شدت نسبت به انتشار اخبار این معامله احتیاط به خرج داده و هنوز موافقت نهایی برای خرید این باشگاه توسط محمد بن سلمان صورت نگرفته، اما برخی از ناظران چنین اقدامی از سوی سعودی‌ها به خصوص در اوج رکود اقتصادی ناشی از همه‌گیری کرونا را بسیار تامل برانگیز توصیف می‌کنند.
عربستان سعودی از زمان روی کار آمدن بن سلمان به عنوان ولیعهد سعی کرده چهرهای متفاوت‌تر از گذشته به نمایش بگذارد. برخی از اصلاحات اجتماعی نظیر دادن حق رانندگی به زنان، برگزاری کنسرت‌های مختلف، تلاش برای جذب سرمایه‌های بین‌المللی در جهت افق ۲۰۳۰ که با تبلیغات وسیع رسانه‌ای همراه بوده، تنها بخشی از اقدامات بن سلمان برای به نمایش گذاشتن چهره مدرن از خود تفسیر می‌شود. در این میان سعودی‌ها در اوج رکود اقتصادی ناشی از کرونا و در حالی که بازار جهانی نفت با بحرانی جدی روبهرو است، با الهام گرفتن از امارات و قطر که هرکدام اکنون صاحبان باشگاه‌هایی نظیر منچسترسیتی و پاری‌سن‌ژرمن هستند به سمت خرید تیم لیگ برتری نیوکاسل انگلستان رفته‌اند.
طبق گزارشی که بی‌بی‌سی در این مورد منتشر کرده، شرکتی که قرار است باشگاه نیوکاسل را خریداری کند، در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهان است که ثروت آن حدود ۳۲۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. به گفته کارشناسان، این موضوع بخشی از پروژه بن سلمان برای دگردیسی اقتصادی عربستان است که تحت نام چشمانداز ۲۰۳۰ معرفی شده است. بنابر گزارش بی‌بی‌سی بخشی از این پروژه، میزبانی از رویداد‌های ورزشی است تا به دنیا نشان دهد که عربستان آماده استقبال از تجارت و سرمایه‌گذاری خارجی است. از رویداد‌های مهم ورزشی که در عربستان برگزار شده می‌توان به سوپرجام فوتبال اسپانیا، تورنمنت‌های تنیس، گلف، کشتی و دومین مسابقه بوکس آنتونی جاشوا و اندی روئیز اشاره کرد و همین طور یکی از مسابقات فرمول یک که قرار است در سال ۲۰۲۳ برگزار شود.
تلاش سعودی‌ها برای منحرف کردن افکار عمومی
هرچند برخی از ناظران این سیاست‌های بن سلمان را در راستای ارتقای دیپلماسی بین‌المللی عربستان تلقی کرده و از آن تحت عنوان دیپلماسی فوتبالی به عنوان یکی از اهرم‌های قوی رسانه‌ای و مالی یاد می‌کنند، اما انتقاداتی وسیع نیز همزمان با انتشار خبر خرید نیوکاسل توسط ولیعهد عربستان از سوی آن‌ها مطرح می‌شود. در نخستین واکنش‌ها دیده‌بان حقوق بشر گزارش داده که ریاض تلاش میکند تا از ورزش به عنوان ابزار روابط عمومی برای منحرف کردن توجهات از کارنامه سیاه حقوق بشری خود استفاده کند.
در این راستا، اقدامات سیاسی عربستان زیر سایه ورزش سال‌هاست برای جامعه جهانی مشهود است. کمتر کسی از یاد می‌برد که تا سالیان طولانی سعودی‌ها به خصوص در فوتبال برای خرید داوران در مسابقات آسیایی دست به هر اقدامی می‌زدند. آخرین نمونه سیاسی‌کاری آن‌ها نیز به بحث میزبانی رقابت‌های ورزشی در ایران بازمیگردد که ریاض و متحدان منطقه‌ای این کشور تلاش‌های قابل ملاحظه‌ای را درخصوص گرفتن امتیاز میزبانی مسابقات فوتبال از ایران صورت داده و حتی در آخرین نمونه در جام باشگاه‌های آسیا، کنفدراسیون فوتبال آسیا را در روندی غیر معمول متقاعد به عدم برگزاری مسابقات دور رفت در ایران کردند.
در این رابطه اوایل سال جاری میلادی نشریه تایلندی بانکوک پست در گزارشی با اشاره به برگزاری مسابقات رالی داکار در عربستان نوشت: رالی داکار تازه‌ترین رویداد ورزشی بین‌المللی است که عربستان سعی دارد از آن به عنوان ترمیم بخشی از اعتبار بین‌المللی مخدوش شده خود استفاده کند. این کشور با وجود کارنامه ضد حقوق بشری خود در ماه‌های اخیر سرمایه‌گذاری در ورزش را در دستور کار خود قرار داده است. این امر نشان می‌دهد چنین سیاستی یک استراتژی معمول از سوی کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس مانند قطر و امارات است تا به بسط قدرت نرم آن‌ها کمک کند. به همین دلیل است که سعودی‌ها با استفاده از این راهکار سعی می‌کنند ضمن ارائه تصویری معتدل‌تر به جهان، اذهان عمومی را نسبت به صادرات ایدئولوژی جهادی به سایر مناطق منحرف کنند. حتی در سال گذشته میلادی آن‌ها میزبان برخی از مسابقات مهم ورزشی بودند که برخی از آن‌ها مانند برگزاری مسابقات کشتی زنان، امری بسیار تعجب برانگیز در این کشور شدیداً محافظه کار بود.
این در حالی است که ناظران معتقدند بخشی از این اقدامات علاوه بر ترمیم چهره جهانی، سیاستی از سوی ریاض جهت کاهش وابستگی به اقتصاد متکی به نفت این کشور است. با این حال همزمان با اتخاذ چنین سیاستی، جنگ یمن، نقض گسترده حقوق بشر، محدودیت آزادی‌های اجتماعی و قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد سعودی به شدت به اعتبار بین‌المللی خاندان سلطنتی لطمه زده است. در این رابطه کارول گومز، پژوهشگر موسسه روابط بینالملل و استراتژیک به خبرگزاری فرانسه می‌گوید: یک سیاست بسیار توهینآمیز برای میزبانی از رویداد‌های مهم ورزشی در جهت پخش تصویری متفاوت از عربستان سعودی وجود دارد.
مخاطرات دیپلماسی ورزشی بی محابا
از سوی دیگر سایت گلوبالیست نیز با اشاره به قصد بن سلمان برای خرید باشگاه نیوکاسل گزارش می‌دهد: خرید یک باشگاه لیگ برتری و کسب موفقیت‌های ورزشی به سعودی‌ها امکان می‌دهد در فضایی متفاوت و با افزایش قدرت نرم خود، سیاست‌هایشان را پیگیری کنند، زیرا در شرایط رکود اقتصادی کنونی مطمئناً این اقدام در جهت منافع مالی صرف صورت نمی‌گیرد. آن‌ها اکنون با افت قیمت نفت به دنبال فروش ۷ میلیارد دلار اوراق قرضه جهت جبران کاهش درآمد‌های نفتی هستند و نیز قصد دارند برای تامین اعتبار سهام شرکت صنایع بنیادی سعودی از بانک‌ها ۱۰ میلیارد دلار وام بگیرند.
درواقع شاید خرید باشگاه نیوکاسل توسط بن سلمان، تقلیدی از قطری‌ها برای جذب نیمار به تیم پارسی‌سن‌ژرمن با مبلغ ۲۷۷ میلیون دلار جهت نشان دادن عدم تاثیر تحریم‌های عربستان بر دوحه باشد، اما این موضوع برای شاهزاده سعودی خالی از مخاطره نیز نخواهد بود. رد شدن درخواست بن سلمان توسط باشگاه نیوکاسل که تحت فشار فعالان حقوق بشر و جامعه مدنی نیز قرار گرفته، می‌تواند به شدت به اعتبار وی لطمه بزند. همچنین مانور گسترده بر روی رویداد‌های مهم ورزشی و جلب جوانان به این سمت، در داخل کشور می‌تواند تلاشی جهت دور کردن آن‌ها از دین نیز تلقی شود. همچنین طبق قوانین لیگ برتر انگلستان، صاحبان باشگاه‌ها باید دارای عدم سوءسابقه بین‌المللی باشند. به همین دلیل موافقت با درخواست بن سلمان می‌تواند چالشی قضایی را نیز برای مقامات لندنی فراهم سازد، زیرا ممکن است آن‌ها را متهم به نادیده گرفتن رفتار‌های ضد حقوق بشری بن سلمان در داخل و خارج از عربستان کند.
با این حال برخی کارشناسان معتقدند هرچند تمامی این اقدامات جهت سرپوش گذاشتن به رفتار ضد بشری حاکمان سعودی و منحرف کردن افکار عمومی از مشکلات اقتصادی این کشور تلقی شود، تجربه باشگاه منچستر سیتی که حدود یک دهه قبل توسط اماراتی‌ها خریداری شد، نشان می‌دهد که هواداران این باشگاه توجه چندانی به سابقه حقوق بشری اماراتی‌ها ندارند و تنها تزریق مالی و بیرون بردن باشگاه از مشکلات مالی و مدیریتی می‌تواند انگیزه مناسبی برای هواداران و مسئولان انگلیسی برای کنار آمدن با بن سلمان را فراهم کند؛ امری که نشان می‌دهد به راحتی می‌توان تمامی انتقادات سازمان‌های حقوق بشری جهت اعلام خطر تحریف افکار عمومی با دیپلماسی ورزشی سعودی را نادیده گرفت.
منبع: روزنامه ابتکار
