بهداشت روانی چیست؟

مطالعه بار بیماری‌ها در ایران و جهان نشان می‌دهد که اختلالات روانپزشکی از دلایل عمده سال‌های از دست رفته عمر به دلیل بیماری و ناتوانی هستند. طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، یک نفر از هر چهار نفر در طول زندگی خود به یکی از اختلالات روانپزشکی مبتلا می‌شود.

سازمان بهداشت جهانی ، بهداشت روانی را اینگونه تعریف می‌کند: “بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت قرار دارد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش‌های روانی و جسمی ، بهداشت به معنای نبود بیماری یا عقب ماندگی نیست.

بهداشت روانی افراد متاثر از عوامل متعددی است، اگر چه این عوامل به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار می‌گیرند ولی در واقع این موضو ع چند وجهی متاثر از یکدیگر است. بدین معنی که افراد به علت شرایط محیطی یا عوامل فردی تعادل و آرامش روحی شان دچار تغییراتی می‌شود و هر چه شدت این عوامل زیادتر باشد، تاثیر و تهدیدش بیشتر خواهد بود. عواملی همچون : “عدم برآورده شدن نیازهای اولیه، ناکامی، استرس، یادگیری، مسائل اجتماعی و رسانه های جمعی و… از عمده ترین تاثیرگذاران بر بهداشت روانی هستند.

اختلالات روان پزشکی صد‌ها میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده اند. غفلت از این اختلالات خسارت‌های جدی در سطح فرد، خانواده و جامعه به دنبال خواهد داشت.

میزان شیوع اختلالات روانی ۲۳.۲۶ درصد گزارش شده است

به گزارش تابناک،در ایران طبق پیمایش ملی سلامت روان در سال ۸۹ و ۹۰ میزان شیوع اختلالات روانی ۲۳.۲۶ درصد گزارش شده است که اختلال‌های افسردگی و اضطراب بیش‌ترین شیوع را داشته است. یافته­های پژوهشی نشان می‌دهد که ۳/۸۴ درصد بیماران روانی در نخستین اقدام برای درمان بیماری خود به پزشکان عمومی مراجعه می‌کنند.

از طرفی فقط %۳۴/۵ بیماران به وسیله‌ی پزشکان عمومی مورد بررسی قرار گرفته اند. نکته مهم آن که میانگین فاصله زمانی میان بروز نخستین نشانه‌های بیماری تامراجعه به نخستین در مانگر ۲/۲+۰۸/۴ سال و میانگین فاصله زمانی میان بروز نخستین نشانه‌های بیماری تا مراجعه به روانپزشک یا مرکز روانپزشکی ۶/۳+۴/۵ سال بوده است.

مراجعه به سرویس‌های خدماتی بهداشت و درمان به دلیل اختلال‌های روانی به دلایلی، بسیار کم‌تر از بیماری‌های جسمانی صورت می‌پذیرد که یکی از این دلایل انگ بیماری و دیگری ماهیت این اختلال ها، باور‌های سنتی و عدم دسترسی به این خدمات می‌باشد در کشور‌های در حال توسعه گاهی تا ۹۰ در صدمبتلایان از درمان محروم می‌مانند.

تنها درصد کمی از افراد نیازمند خدمت ابتدایی ترین درمان ها را دریافت می کنند

هرچند در حال حاضر امکان درمان موفق اختلالات روان پزشکی وجود دارد تنها درصد کمی از افراد نیازمند خدمت، فقط ابتدایی‌ترین درمان‌ها را دریافت می‌کنند. ادغام خدمات سلامت روان در نظام مراقبت‌های سلامت مناسب‌ترین روش جبران شکاف بین خدمات موجود و خدمات مورد نیاز جامعه است.

این ادغام شرایطی را فراهم می‌سازد که افراد بتوانند مراقبت‌هایی را که مورد نیاز آنهاست دریافت کنند. مراقبت‌های اولیه برای سلامت روان مقرون به صرفه است و سرمایه گذاری در این حیطه منافع زیادی را به دنبال خواهد داشت.

تحقیقات گسترده ­ی کشوری نشان می‌دهد با وجود آنکه بخش قابل ملاحظه ­ای از افراد مبتلا به اختلالات روانپزشکی برای دریافت خدمات مشاوره‌ای و درمانی احساس نیاز می­ کنند، اما حدود دو سوم افراد مبتلا از مداخلات سلامت بهره مند نمی‌شوند.

همچنین بررسی شاخص حداقل درمان کافی نشان می‌دهد که فقط ۲۰ درصد از کل این بیماران حداقل درمان کافی را دریافت می‌کنند. از سوی دیگر ساکنین شهر‌ها و اقشار کم درآمد کمترین بهره مندی را از خدمات سلامت روان داشته اند؛ بنابراین برنامه ریزی دقیق و جدی برای افزایش دسترسی افراد نیازمند به این خدمات و بهبود کیفیت خدمات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

جمهوری اسلامی ایران از جمله کشور‌هایی است که از حدود سه دهه پیش خدمات سلامت روان را در نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی ادغام کرده است.

در سطح روستا بهورز در حوزه­ ی سلامت روان مسئولیت ­های تعریف شده­ ای دارد. پزشکان عمومی مراقبت‌های سلامت روان را بعنوان بخشی از وظایف کلی خود ارائه می‌دهند؛ بنابراین در مراکز مراقبت‌های اولیه، بیماران خدمات سلامت روان را به صورت یکپارچه و ادغام یافته با سایر خدمات دریافت می‌کنند. در مواردی که مشکلات بیماران پیچیده باشد پزشکان عمومی بیماران را به سطح بالاتر ارائه خدمت، که توسط متخصصین سلامت روان (روانپزشکان و روان شناسان) حمایت می­شود، ارجاع می‌دهند. وجه غالب و مهم ادغام سلامت روان در ایران اجرای آن در مقیاس کشوری است.