آلودگی‌هایی که دست از سر خلیج‌فارس برنمی‌دارند…
آلودگی‌های مختلف همواره تهدید خطرناکی برای خلیج فارس و محیط زیست دریا محسوب می شوند، اما طی دهه های اخیر نشت لوله ها و خطوط نفتی و حمله لکه های نفت در این میان به شکل یک بحران و در فواصل زمانی کوتاه دست از سر خلیج‌فارس برنداشته است…
دریاها و اقیانوس ها علاوه بر اینکه تامین کننده بخشی از زنجیره غذایی در دنیا هستند، نزدیک به ۹۰ درصد اکسیژن کره زمین را تامین می کنند، به همین خاطر آلوده کردن دریاها یعنی صدمه زدن به زمین، هوا و ساکنان آن!
مریم قائمی، رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس در این خصوص عنوان کرد: در منطقه ای که ما زندگی می کنیم، -یعنی خلیج فارس- به دلیل حساسیت و استراتژیک بودن آن که ناشی از داشتن هزاران هکتار پهنه های بین جزرومدی، ارزش شیلاتی و تنوع آبزیان منطقه، وجود اکوسیستم های حساس و منایع عظیم انرژی -نفت و گاز- است اهمیت بسیار بالایی دارد.
وی ادامه داد: مهم ترین منابعی که به عنوان منابع آلاینده خلیج فارس به حساب می آیند، آلودگی های نفتی هستند که به روش های مختلف در خلیج فارس به وجود می آیند. یکی از اینها تصادفاتی است که میان کشتی های نفتکش اتفاق می افتد، و دیگر عوامل نیز برخورد لنگر کشتی ها با خطوط لوله دریایی؛ بهره برداری از چاه های نفت و نشتی که از آن ها رخ می دهد، و همینطور نشت مواد نفتی از اتصالات و خطوط لوله انتقال نفت است که اینها از موارد مهم و عوامل ایجاد آلودگی در خلیج فارس هستند.
آلودگی خلیج فارس یک مسئله جدید نیست
این مسئول خاطرنشان کرد: آلودگی در خلیج فارس یک مسئله جدید نیست و به صورت دوره ای و تناوبی اتفاق می افتد و متاسفانه گاها فاصله بروز این آلودگی ها هم خیلی کم است، هنگامی که این آلودگی ها اتفاق می افتد محیط زیست، اکوسیستم های حساس و آبزیان خلیج فارس با تهدید روبرو می شوند همانطور که تا الان نیز با آن درگیر بوده اند.
قائمی تاکید کرد: مهمترین اکوسیستم های خلیج فارس آبسنگ های مرجانی و جنگل های حرا هستند که همه اینها تحت تاثیر آلودگی ها به ویژه آلودگی های نفتی قرار دارند.
رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس با اشاره به روش های مقابله با بروز آلودگی های نفتی گفت: در مورد راهکارهای مقابله با آلودگی باید بگویم که در واقع آلودگی نفتی یک مسئله پیچیده با ابعاد گسترده است که ما نمی توانیم با راهکارهای محدود یا ملّی با آن مقابله نماییم و به دلیل حساسیت این مسئله (مقابله با آلودگی های نفتی که یک موضوع بین المللی است) چندین کنوانسیون و قوانین مختلفی در سطح ملی و بین المللی وجود دارد.
وی افزود: از جمله کنوانسیون های بین المللی که در این زمینه داریم، کنوانسیون بین المللی مسئولیت مدنی برای آلودگی نفتی است که در سال ۱۸۶۹ تصویب شده؛ همچنین کنوانسیون بین المللی صندوق جبران خسارات ناشی از آلودگی نفتی تصویب سال ۱۹۹۲؛ کنوانسیون مارپُل و همینطور کنوانسیون حقوق دریاها و کنوانسیون کویت در سطح منطقه ای که یک سند قانونی است و در آن کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان شامل جمهوری اسلامی ایران، بحرین، عراق، قطر، عربستان و امارات متحد شده اند که تلاش هایشان را برای حفاظت از محیط زیست دریایی به کار بگیرند؛ اینها از جمله کنوانسیون های بین المللی است.
مریم قائمی بیان کرد: در سطح ملی مهمترین کنوانسیون و قانونی که در خصوص بحث آلودگی نفتی داریم قانون حفاظت از دریاها و رودخانه های قابل کشتیرانی در مقابل آلودگی مواد نفتی است که در سال ۱۳۸۹ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید.
باید به نظام مسئولیت کیفری توجه و تمرکز شود
این کارشناس تاکید کرد: در خصوص راهکارها باید بگویم که به عقیده من این کنوانسیون ها چه بین المللی و چه قوانین ملی تا الان توانسته اند تا حدودی تاثیرگذار باشند و در حقیقت کارآیی موردانتظار را نداشته اند و من فکر می کنم که علاوه بر مسئولیت مدنی در خصوص وارد کردن این خسارت ها که معمولا غیرقابل جبران هستند و تاثیرات سوء اقتصادی که این آلودگی های نفتی بر دریا دارند باید به نظام مسئولیت کیفری توجه و تمرکز شود. به این معنی که علاوه بر بحث مسئولیت مدنی باید مجازات های کیفری سنگینی در قوانین زیست محیطی اعمال شود که نقش بازدارنده داشته باشد تا شاید بتوانند محیط زیست دریا و مقوله حفاظت از آن را در یک چارچوب مناسب قرار دهند.
رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس بوشهر اظهار کرد: بنابراین هم نظام مسئولیت مدنی و هم مسئولیت کیفری باید توامان با هم مورد توجه قرار گرفته و ما به دو حوزه کاهش خطر و جبران خسارت با اولویت بخشی به رویکرد پیشگیری تمرکز داشته باشیم نه فقط مقابله با گسترش آلودگی و جبران خسارت. زیرا وقتی آلودگی اتفاق افتاد خسارتی که به محیط زیست دریایی وارد می شود غیرقابل جبران است، بنابراین باید تمرکز ما بر پیشگیری باشد.
وزارت نفت ملزم به نوسازی خطوط لوله های انتقال نفت شود
یک دادستان سابق در آمریکا در مورد بحث آلودگی نفتی گفته است آلوده ساز مجرمی است که قداست حقوق بزرگ ترین موجود زنده جهان، یعنی محیط زیست کره زمین را نادیده گرفته و آن را نقض کرده است بنابراین به عنوان یک مجرم در نظر گرفته شده و مجازات های کیفری برای او تعیین می شود.
در بین کنوانسیون های گفته شده کنوانسیون مارپُل تنها کنوانسیون بین المللی است که به نظام مسئولیت کیفری با هدف مقابله با آلودگی نفتی دریایی و پیشگیری از آن اشاره کرده است. اما یکی از ایرادات همین کنوانسیون هم اینکه فقط موارد آلودگی دریایی با منشا کشتی را جرم تلقی کرده و بخش مهمی از منابع آلاینده یعنی سکوها و سازه های فراساحلی را نادیده گرفته است، بنابراین نیاز است که توجه بیشتری به پیشگیری از وقوع آلودگی های نفتی شود و یکی از این بحث هایی که می تواند در این زمینه کمک کند اینکه علاوه بر در نظر گرفتن مجازات های سنگین؛ وزارت نفت ملزم به نوسازی خطوط لوله های انتقال نفت شود تا از نشت و بروز آلودگی جلوگیری شود.
به گزارش ایسنا، در نیمه اول آذرماه برای چندمین بار آلودگی های نفتی در سواحل خارگ با گستره ۱۵ مایلی مشاهده شد که بنا بر اظهارات مسئولین و پایش های انجام شده پاکسازی شده است اما آیا این آلودگی و این پاکسازی و عملیات ها پایان ماجرای تکراری آلودگی ها است یا طبق قراری نانوشته هر بار باید منتظر سایه انداختن لکه های سیاه نفت بر سر دریا و محیط زیست دریا باشیم؟ و موضوع مهم اینکه خلیج فارس تا کی دوام می آورد و هضم این آلودگی های عمیق چه عوارض و آسیب های غیرقابل جبرانی را برای این پهنه ارزشمند ایجاد خواهد کرد. همه اینها سوالات و نقاط ابهامی است که امیدواریم مجموعه نفت و دیگر نهادهای مربوطه نسبت به آن احساس مسئولیت کرده و پاسخگو باشند تا شاهد اقدامات موثر و کاربردی و همچنین ماندگار در عرصه حفاظت از خلیج فارس باشیم.
