هیچ بچه‌ای نباید نگران باشد که برای کنسرت و تئاتر پول ندارد
لوریس چکناواریان می‌گوید، «دولت باید مشخص کند که ایرانِ بافرهنگ می‌خواهد یا ایران تجاری» و ادامه می‌دهد: «هیچ بچه‌ای نباید نگران این باشد که برای کنسرت و تئاتر پول ندارد.»
سومین برنامه از فصل دوم «شوکران» با حضور لوریس چکناواریان ـ آهنگساز و موسیقیدان ۸۲ ساله ـ شب گذشته (دوشنبه ۱۱ آذر) از شبکه چهار سیما روی آنتن رفت.
چکناواریان در این برنامه از موسیقی به عنوان معجزه‌ای بزرگ یاد کرد که می‌تواند جهان را زیباتر کند و ادامه داد: موسیقی درمان بسیاری از دردهاست و قدرت بازسازی فرهنگ را دارد. موسیقی زبان خداست و آنقدر بزرگ است که تمام آفریده‌های خدا صدا دارد و بدون صدا زندگی دیوانه‌کننده است.
او با ذکر مثالی از کتاب مقدس، موسیقی را زبان مشترک آدمیان دانست و گفت: این زبان به راحتی احساس را بیان می‌کند و قدرت یک ارتش را دارد، می‌تواند آباد کند یا ویران سازد. مثلا فنلاند را موسیقی مجددا سرپا کرد، یا در آلمان بعد از جنگ جهانی، ساخت اپراها و مدارس موسیقی رونق گرفت تا فرهنگسازی شود و خشونت ناشی از جنگ کم شود. آمریکا آن زمان از مسائل فرهنگی دور بود و ضرورت این موضوع را درک نمی‌کرد.
این آهنگساز در پاسخ به پرسشی درباره نقش موسیقی در بازسازی فرهنگ و اشاره به زلزله دهه ۱۹۸۰ ارمنستان گفت: چون پدرم از زندان استالین فرار کرده بود و در ارمنستان پدرم را کشته بودند، همیشه دوست داشتم آنجا خدمتی کنم. در یک کنفرانس گفتم به جای ساخت خیابان و … اول باید فرهنگ را ساخت. معادل ۲۵ میلیون دلار کمک مردمی جمع کردم، مدرسه هنر، ارکستر سمفونیک، اپرا، کر و باله را ساختیم و روح مردم بازسازی شد. با اینکه هنوز بعد از بیست و اندی سال برخی ساختمان‌ها کامل بازسازی نشده‌اند.
خالق سمفونی پرسپولیس گفت: ارامنه اصالت ایرانی دارند اما لنین مرزهای ارمنستان را از ایران دور کرد. ۴۸ ساعت قبل از رأی‌گیری برای استقلال، با ارکستر در شهرهای مختلف رفتم و کنسرت گذاشتم، نتیجه این شد که ۹۶ درصد رأی دادند؛ در حالی که قبل از آن فقط ۳۰ درصد قصد مشارکت مثبت در رفراندوم را داشتند.
چکناواریان که اصالتا اهل بروجرد است، افزود: البته برخی از موسیقی سوءاستفاده می‌کنند و افرادی هستند که می‌خواهند جوانان را منحرف کنند. اینجا وزارت ارشاد باید کمک کند، باید بیشترین بودجه را داشته باشد، چون از فرهنگ مردم حراست می‌کند. من همیشه ناراحتم که چرا مردم دنیا فکر می‌کنند مولانا ترکیه‌ای است، می‌گویم کتاب‌ها چاپ کنید و کنفرانس‌ها برگزار کنید تا مولانا را به عنوان یک ایرانی بشناسند اما ارشاد می‌گوید بودجه نداریم. چرا نباید بودجه داشته باشد؟
این رهبر ارکستر گفت: ۹۹ درصد موسیقی علم و هنر است و یک درصد آن روح. اما این ۹۹ درصد را ساخته‌اند که آن پرنده زیبای روح در آن سکونت کند. هیچ آهنگساز، نقاش و شاعری نمی‌تواند خلق کند، خلق مخصوص خداست. مانند بچه‌ای که می‌گرید تا مادر به او شیر بدهد، آن هنرمند وقتی خیلی گریه می‌کند، خدا به او می‌بخشد و الهام می‌کند؛ البته همه هنرها آسمانی نیست، هنر زمینی هم داریم، مثلا در موسیقی، موسیقی پاپ زمینی است.
چکناواریان در واکنش به اشاره مجری برنامه به نظریه کپلر فیزیکدان که معتقد بود خداوند با موسیقی زمین را خلق کرده است، ادامه داد: حتی کلیسا هم ضرورت موسیقی را درک کرد و آن را به کلیسا افزود. موسیقی آدم‌ها را به هم نزدیک می‌کند اما حرف زدن این اثر را الزاماً ندارد. موسیقی را اگر از یک ملت برداریم، برابر با خودکشی است.
خالق اپرای «رستم و اسفندیار» تصریح کرد: اگر فرهنگ و موسیقی را در مدارس بیاموزند، فرهنگ رانندگی ما اصلاح می‌شود. عشق و میهن‌پرستی هم بدون موسیقی بی‌معنی است.
چکناواریان در پاسخ به این پرسش که آیا هنرهای دیگر را در قبال موسیقی نادیده گرفته است، گفت: هر بقالی جنس خودش را تبلیغ می‌کند؛ البته که هنرهای دیگر از جمله تئاتر، نقاشی و شعر هم فوق‌العاده هستند. اما اگر روی اشعار ماندگار موسیقی بگذاریم، ماندگارتر می‌شود؛ البته از بچگی در سینما بزرگ شدم، چون پدرم سینمادار بود. خودم هم ۴۵ موسیقی فیلم ساخته‌ام اما چون سینما کار یک نفر نیست و تکنیکال است، به همین دلیل نمی‌دانم واقعا هنر است یا صنعت؟
این آهنگساز اضافه کرد: البته بینندگان برنامه باید بر ما ببخشند که صحبت‌های ما چندان علمی نیست. خودمان را با علم و مقررات بند نکنیم، زندگی اینطوری جهنم می‌شود. شاید این را سانسور کنید اما باید بگویم که هر کس باید دیوانه شود تا به جایی برسد، آدم نرمال به جایی نمی‌رسد. نباید از دیوانگی خودتان خجالت بکشید. خوش به حال آدم‌های دیوانه، آدم عاقل که از زندگی لذت نمی‌برد!
چکناواریان اذعان کرد: اپرای مولانا را نوشته‌ام اما متأسفانه اسپانسر ندارم که آن را اجرا کنم. قرار بود کیارستمی کارگردانی اپرا را انجام دهد و فیلمش را بسازد اما فرصت نیافت. با هم دوست بودیم و کسی بود که به او می‌گفتم فیلم‌هایت خودش آهنگین است و نیازی به موسیقی ندارد.
وی گفت: تمام ارکسترها و اپراهای دنیا توسط دولت‌ها حمایت می‌شوند تا بلیت ارزان داشته باشند و مردم بتوانند بروند و ببینند. اما وزارت ارشاد بودجه کافی ندارد. دولت باید مشخص کند که ایرانِ بافرهنگ می‌خواهد یا ایران تجاری؟ مگر مسجد و کلیسا می‌رویم پول می‌خواهد؟ بنابراین هیچ بچه‌ای نباید نگران این باشد که برای کنسرت و تئاتر پول ندارد. زمانی در ارمنستان بود که در شبانه‌روز یکی ـ دو ساعت بیشتر برق نداشتیم اما هر هفته کنسرت داشتیم با نرخ بلیت یک روبل و من هزینه‌ها را از طرق دیگر تأمین می‌کردم، چون لازم بود، چون فرهنگ‌ساز بود.
این هنرمند ۸۲ ساله تأکید کرد: هنر باید در خدمت باشد. وزارت ارشاد باید اینجا مانند ارتش بایستد و روی هنرمندان جوان هزینه کند، چون این‌ها آینده کشور هستند. دولت باید این فکر را بکند، کاری که آلمانی‌ها، اتریشی ها، فرانسوی و آمریکایی ها کردند، چون می‌دانند اگر فرهنگ نباشد، از بین می‌روند.
به گزارش ایسنا، چکناواریان بر نقش محوری زنان در تربیت هنرمندان تأکید کرد و گفت: زنان قدرتمندترین آفریده خدا هستند و به همین دلیل مردان از زنان می‌ترسند. پشت همه انقلاب‌های دنیا، همیشه زنان بوده‌اند، بی‌جهت نیست می‌گویند پشت هر مرد بزرگ، یک زن بزرگ حضور دارد. چرا زن قدرتمند است؟ چون بزرگترین هنرمندان را به دنیا می‌آورد! همه الهامات هنر از وجود زن سرچشمه می‌گیرد؛ اگر زن را از هنر برداریم، هنر از هم می‌پاشد. معتقدم زنان هر چقدر قدرت پیدا کنند، راحت‌تر زندگی می‌کنیم. هر کشوری در مقابل زنان ایستاده است، پیشرفت نمی‌کند.
وی در پایان در پاسخ به این پرسش که آیا حاضر است جام شوکران را برای نیل به آرمان‌ها بنوشد یا نه، گفت: نمی‌توانم پاسخ قاطع دهم، باید در موقعیتش قرار بگیرم و آن موقع مشخص می‌شود.
