آیا تنش کنونی در روابط ترکیه و آمریکا بی سابقه است؟

کیت جانسون در فارین پالیسی نوشت: در صورتی که نگاهی به روابط پر فراز و نشیب بین دو متحد درازمدت ناتو یعنی آمریکا و ترکیه داشته باشیم، متوجه می‌شویم که عدم اعتماد و سوء ظن یکی از مشخصه‌های اصلی تعاملات دوجانبه بین دو کشور بوده است. روابط بین دو کشور از زمان فروپاشی دشمن مشترکشان یعنی شوروی رو به وخامت گذاشت. اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند که هر دو کشور در شکل گیری بحران دیپلماتیک کنونی نقش داشته اند.

در ادامه این مطلب آمده است: مناقشه بین واشنگتن و آنکارا در طول دهه گذشته بر سر سیستم‌های دفاعی ترکیه به بهترین شکل اختلافات بنیادی بین دو کشور را به نمایش گذاشته است. تنش بین دو کشور زمانی آغاز شد که دولت آمریکا از اشتراک گذاری فن آوری موشکی حساس در ارتباط با سامانه دفاع هوایی پاتریوت امتناع کرد. ترکیه در نهایت برای کمک گرفتن به روسیه روی آورد و این موضوع باعث تشدید بی اعتمادی بین واشنگتن و آنکارا شد.

ماه گذشته دولت ترکیه با وجود تهدیدات آمریکا تصمیم گرفت که سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ را از مسکو خریداری کند. این اقدام آنکارا باعث شد که بسیاری از سیاست مداران آمریکایی اتحاد بین دو کشور را زیر سوال ببرند. واشنگتن و آنکارا به عنوان اعضای رسمی ناتو متحد یکدیگر محسوب می‌شوند. اما اخیرا سوالات زیادی در مورد ماهیت روابط بین دو کشور مطرح شده است.

خانم آماندا اسلات، کارشناس سیاسی موسسه بروکینگز در این ارتباط گفت: «اعتماد بین دو کشور کاملا از بین رفته است. مناقشه بین دو دولت ترامپ و اردوغان برسر خرید تسلیحات ساخت روسیه باعث شد که دو کشور بیشتر از یکدیگر فاصله بگیرند. به طور خلاصه، دولت اردوغان تصور میکند که واشنگتن اهمیتی برای نیاز‌های امنیتی این کشور قائل نیست. دولت ترامپ نیز معتقد است که نمی‌تواند بر روی ترکیه به عنوان یک متحد منطقه‌ای حساب باز کند».

این اقدام آنکارا باعث شد که از دسترسی به جنگنده‌های اف-۳۵ آمریکا محروم شود و برخی نمایندگان کنگره خواستار اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور شوند. ترکیه از اولین روز‌های شروع جنگ سرد در ائتلاف غربی تحت رهبری آمریکا حضور داشت. اما اکنون در حال تجدید نظر در مورد اولویت‌های خود است. بسیاری از تحلیلگران نگران تقویت روابط بین آنکارا و مسکو هستند. بعد از آنکه دولت آمریکا به طور رسمی فروش جنگده‌های اف-۳۵ خود به ترکیه را منتفی اعلام کرد، مقامات روسی پیشنهاد فروش جنگنده پیشرفته خود یعنی سوخو-۳۵ را مطرح کردند.

استیون کوک، کارشناس مسائل خاورمیانه در شورای روابط خارجی در این ارتباط گفت:: «البته شایعات و حرف‌های نادرستی در مورد تضعیف روابط بین دو کشور از سال ۱۹۵۲ گفته شده است. اما بدون شک تنش‌های کنونی بی سابقه هستند و به نظر می‌رسد که ترک‌ها بیشتر به مسکو نزدیک شده اند».

ترکیه و آمریکا اهداف مشترکی در سوریه ندارند. آنکارا هنوز روابط سردی با اسرائیل دارد. همچنین دولت ترکیه با وجود هشدار‌های واشنگتن و اتحادیه اروپا همچنان فعالیت‌های خود برای استخراج نفت و گاز در نزیکی آب‌های قبرس را ادامه می‌دهد. دولت اردوغان برخلاف نظر واشنگتن به پوتین اجازه داد که از طریق خاک ترکیه گاز خود را به اروپا صادر کند. به همین خاطر سیاست مداران آمریکایی اتحاد بین آنکارا و واشنگتن را زیر سوال برده اند.

بسیاری از تحلیلگران در شرایط کنونی نمی‌توانند روابط بین دو کشور را به طور دقیق توصیف کنند. کوک در این ارتباط گفت: «نباید ترکیه را در شرایط کنونی متحد یا دشمن آمریکا بدانیم. آن‌ها بیشتر یک رقیب منطقه‌ای برای واشنگتن هستند».

در شرایط کنونی نمی‌توان پیش بینی کرد که واشنگتن چه واکنشی نسبت به خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه نشان خواهد داد. وزارت دفاع آمریکا به طور صریح اعلام کرده است که جنگنده‌های اف-۳۵ نمی‌توانند در کنار تجهیزات پیشرفته روسی مورد استفاده قرار گیرند، زیرا ممکن است مسکو به اطلاعات محرمانه در مورد این جنگنده رادار گریز دست پیدا کند. مطابق با قوانین آمریکا، کشور‌هایی که تسلیحات ساخت روسیه را خریداری می‌کنند تحت تحریم‌های اقتصادی قرار خواهند گرفت. اما ترامپ می‌تواند برای آنکارا انعطاف پذیری نمایش دهد.

ترکیه از زمان شروع جنگ سرد یکی از ستون‌های اصلی معماری امنیتی آمریکا در منطقه بوده است. هری ترومن، رئیس جمهور سابق آمریکا بعد از پایان جنگ جهانی دوم تلاش کرد که از یونان و ترکیه در مقابل تهدیدات شوروی دفاع کند. آنکارا برای مقابله با برنامه‌های سلطه جویانه شوروی به سازمان ناتو ملحق شد. اما بسیاری از سیاست مداران آمریکایی حتی بعد از فروپاشی شوروی معتقد بودند که ترکیه یک شریک استراتژیک و مهم برای واشنگتن خواهد بود.

هاوارد آیسن استات، کارشناس مسائل ترکیه در دانشگاه لاورنس در این ارتباط گفت: «آمریکا تمام تلاش خود را برای حفظ روابط خوب با آنکارا انجام داده است. اما دولت اردوغان با خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ روسیه از خط قرمز واشنگتن عبور کرد».

بسیاری از سیاست مداران آمریکایی در سال‌های گذشته زوال تدریجی دموکراسی در ترکیه و نقش مخرب این کشور در منطقه را به خاطر حفظ کردن روابط دوجانبه بین دو کشور نادیده گرفته بودند. اما در شرایط کنونی واشنگتن در حال تجدید نظر در مورد سیاست‌های خود است. اما تحلیلگران معتقدند که اقدامات تلافی جویانه دولت آمریکا می‌تواند برای همیشه اتحاد بین دو کشور را نابود کند. این سناریو به تضعیف جایگاه منطقه‌ای آمریکا و ناتو منجر خواهد شد. واشنگتن شاید تلاش کند که هزینه عبور از خط قرمز‌های خود را به آنکارا نمایش دهد، اما این سیاست می‌تواند در نهایت نتیجه معکوسی به همراه داشته باشد.

اما در شرایط کنونی به نظر نمی‌رسد که آمریکا یا اعضای دیگر ناتو تمایلی به اخراج آنکارا از این پیمان دفاعی داشته باشند. آن‌ها از اهمیت تاریخی و ژئوپلیتیکی ترکیه در منطقه آگاه هستند. جنس سولتنبرگ، دبیر کل سازمان ناتو در یکی از کنفرانس‌های امنیتی اخیر در ارتباط با نقش ترکیه گفته بود: «ترکیه یکی از اعضای مهم ناتو است و هیچ کس خواستار خروج آن‌ها نیست. خرید سامانه موشکی اس-۴۰۰ نمی‌تواند اهمیت این کشور برای منطقه را زیر سوال ببرد»