ارائه خدمات الکترونیک تامین اجتماعی حلقه مفقوده تصمیم گیری

علی رغم آنکه ایجاد نظام حمایت اجتماعی یکی از وعده های مهم رئیس جمهور در برنامه ارائه شده برای دولت دوازدهم بود ، همچنان این مهم مغفول مانده و نیمی از جمعیت کشور در سردرگمی خدمات بیمه ای خود قرار دارند .

نزدیک به 30 ماده در برنامه ششم توسعه به طور مشخص به تسهیل گری در ارائه خدمات سازمان تامین اجتماعی پرداخته است و این موادی است که در پنج برنامه قبلی توسعه ای کشور نیز تکرار شده بود ، ولیکن آنچه اکنون وجود دارد احساس نارضایتی بیمه شدگان و مستمری بگیرانی است که نتوانسته اند به یک انسجام برنامه ای برای اطلاع و دریافت خدماتی که سالها هزینه ان را پرداخت کرده اند دست یابند ، این در حالی است که مدتهاست برنامه الکترونیک شدن خدمات تامین اجتماعی تدوین شده است.
البته در سالهای گذشته اقداماتی از جمله افزایش حقوق کارمندان ، پرداخت به موقع مستمری بگیران ، تسهیل گری خدمات درمانی و موارد دیگر با تخصیص مبالغ معینی از بودجه کشور صورت پذیرفته ولی آیا این اقدامات ما را به استاندارهای بین المللی در حوزه تامین اجتماعی رسانده است ؟

اجرای نظام رفاه و تامین اجتماعی در ایران قدمتی مطلوب دارد ؛ وزارت رفاه اجتماعی در سال 1353 با الگوگیری از کشورهای صنعتی دنیا تشکیل شد و این حق اجتماعی در چارچوب اصل 29 قانون اساسی، قانون ساختار سازمانی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی و همچنین سایر قوانین و مقررات جاری کشور از جمله قانون تامین اجتماعی مصوب تیرماه سال 1354 به طور شفاف تصریح شده است . بدنبال این تحولات شکل گیری سازمان تأمین اجتماعی فعلی نقطه عطف جدیدی در فرایند تکوین نظام رفاه و تأمین اجتماعی در کشور به وجود آورد و این سازمان عمومی و غیردولتی وظیفه پوشش اجباری بیمه کارگران مزد، حقوق‌بگیر و پوشش اختیاری صاحبان حرفه و شغل‌های آزاد را برعهده دارد که البته قابل ارزیابی است . طبق تعریف سازمان بین المللی کار و سازمان بین المللی تامین اجتماعی تخصیص مستمری بازنشستگی، از کار افتادگی و بازماندگان، مقرری بیمه بیکاری، غرامت دستمزد ایام بیماری و ایام بارداری، پرداخت هزینه وسایل کمک پزشکی، کمک هزینه ازدواج و کمک هزینه کفن و دفن تعهدات و خدمات مهم این سازمان برابر استانداردهای تعیین شده محسوب می شود ، هنوز ما نتوانسته ایم به طور کامل به ارائه این خدمات بپردازیم .
بیمه‌های اجتماعی در اروپا بجز آلمان الزاما دولتی نبود، بیمه‌هایی که در انگلستان و فرانسه است همزمان با انقلاب صنعتی به صورت قطبی پدیدار شد که شامل انواع بیمه‌ها بود از جمله بیمه بیماری، از کار افتادگی، صدمه که چه کار‌فرما یا کارگران می‌دیدند و یا حتی بیمه بازنشستگی. اما بعد از دهه ۱۹۳۰ که‌ بحران اقتصادی در اروپا شروع شد ایده بیمه تأمین اجتماعی متمرکز دولتی در دنیا مطرح می‌شود در ایران هم قانون تأمین اجتماعی متمرکز دولتی در سال 54 پی‌ریزی شد اما پیش از آن هم به صورت پراکنده صندوق‌های مختلفی وجود داشته است .

با بررسی کلی 193 کشور جهان در مجموع 81 کشور از لایه صفر سیستم بازنشستگی، 151 کشور از لایه اول بازنشستگی تحت مدیریت دولت برای حمایت از نیروی انسانی و جامعه استفاده می‌کنند، همچنین در 32 کشور جهان مدیریت خدمات بازنشستگی به بخش خصوصی سپرده شده که عضویت در آن‌ها اجباری است.

در بیش از 80 کشور توسعه یافته و رو به پیشرفت دنیا بخش دولتی اقدام به ارائه حداقل پوشش و تضمین مستمری بازنشستگی برای شاغلین رسمی و غیررسمی و قشرهای آسیب پذیر و کم درآمد از محل بودجه دولتی و مالیات‌ها می‌کند و در بیش از 150 کشور مدیریت سیستم تأمین اجتماعی مستقیم توسط دولت انجام گرفته و مزایای مشخصی بر حسب درآمد، مشارکت، طبقات شغلی و سایر موارد در نظر گرفته می‌شود.

اما در مقایسه ای میان آنچه در ایران و جهان ارائه می شود باید گفت وضعیت کلان بیمه تأمین اجتماعی ایران بر اساس آمارهای رسمی و معتبر رتبه و جایگاه مناسبی ندارد و رده‌های آخر را از آن خود کرده است ، این در حالی است که علاوه بر کشورهای توسعه یافته اکنون اکثر کشورهای درحال توسعه نیز جایگاه مناسبی را در استاندارد سازی خدمات بیمه ای خود دارند ، در حالی که نظام تامین اجتماعی در ایران از لحاظ استاندارد تمامی عناوین را حفظ کرده است ولی در محتوا فاصله بسیار با سایر دنیا داریم .

شاخصه‌ها و مؤلفه‌های مهمی برای رسیدن به جایگاه واقعی و استاندارد نظام بیمه‌ای ایران در دنیا وجود دارد که در وهله اول تسهیل سازی دریافت خدمات دارای اهمیت است ، ولی آیا اگر به یکی از مراکز بیمه تامین اجتماعی مراجعه کنید آثار رضایت نسبی مردم را مشاهد می کنیم ؟

به گزارش فارس ،در دنیایی که به سمت هوشمندی حرکت می کند اولین گام برای خدمت به مردم بهره گیری از فناوری های نوین و ایجاد خدمات الکترونیک است که البته قدم هایی برای آن در حوزه های دیگر برداشته شده است ولی در نظام تامین اجتماعی از آن بی بهره هستیم . پرسش اصلی این است که برای رفع این خلاء بزرگ حدود 8 سال قبل سازمان تامین اجتماعی برای گردش ظرفیت ها درون سازمانی اپراتوری به نام رایتل را راه اندازی می کند ولیکن هنوز هدف اولیه محقق نشده است ؟!

آیا عدم ثبات مدیریتی در سازمان تامین اجتماعی و البته مجموعه رایتل موجب شده تا این هدف مهم به فراموشی سپرده شود و یا اینکه در طول مسیر سیاست های کلی تغییر می کند . این در حالی است که طبق گفته مسئولان رایتل اکنون پلتفرم‌های لازم نظام بیمه تأمین اجتماعی که منشاء خدمات هوشمند به بیمه شدگان و مستمری بگیران شود طراحی گردیده و هزینه بسیاری برای آن صرف شده است ؛ طبق گزارش دریافتی خدمت امضا دیجیتال ، اپلیکیشن نسخه نگار و پلتفرم حذف دفترچه های بیمه آماده دریافت اطلاعات و ارائه خدمات می باشد ولی باید دید چرا سازمان تامین اجتماعی به عنوان سهام دار رایتل که هزینه‌های زیادی را برای این اپراتور پرداخته از آن به نحو شایسته و بایسته بهره نمی‌برد؟