سیروز کبدی را جدی بگیرید

سیروز کبدی یا التهاب شدید کبد از نظر آسیب‌شناسی (پاتولوژی) خصوصیات معینی دارد که با طیفی از نمودهای بالینی مشخص همراه است.

وزن کبد در حالت معمولی در حدود ۵/۱ کیلوگرم و بزرگترین غده ی بدن می ‏باشد. کبد در قسمت ربع فوقانی سمت راست شکم و پشت دنده‏ های تحتانی قرار دارد. چنان چه کبد به دلیل عفونت مزمن فرسوده شود اصطلاحا سیروز کبدی نامیده می ‏شود.

سیروز کبدی یا التهاب شدید کبد از نظر آسیب‌شناسی (پاتولوژی) خصوصیات معینی دارد که با طیفی از نمودهای بالینی مشخص همراه است. پارانشیم کبد یک ضایعه مزمن غیرقابل برگشت را نشان می‌دهد. این ضایعات ناشی از بافت‌مردگی (نکروز) سلول‌های کبدی، کلاپس شبکه حمایتی رتیکولی و بنابر این رسوب بافت همبند، تغییر شکل بستر رگ‌ها و بازسازی ندولی پارانشیم باقی‌مانده کبد هستند. این روند پاتولوژیک یک مسیر نهایی شایع در انواع بسیاری از آسیب‌های کبدی مزمن می‌باشد. تظاهرات بالینی سیروز بجای اینکه نتیجه علت بیماری کبدی باشند اغلب نشان‌دهنده شدت صدمه کبدی می‌باشند.

انواع سیروز کبدی

انواع سیروز عبارتند از:

۱- الکلی

۲- کریپتوژنیک و متعاقب ویروسی یا پس از نکروز

۳- صفراوی

۴- قلبی

۵- سوخت‌وسازی {ارثی و دارویی}

۶- متفرقه

علل مهم و عمده ی ایجاد سیروز کبدی چیست؟

سیروز کبدی علل زیادی دارد. در ایالات متحده شایع ترین علت آن مصرف مشروبات الکلی است و در کشور ما ابتلا به ویروس های هپاتیت B ،‌ C و D می ‏باشد که البته درصدی از آن ها به دلیل هپاتیت مزمن به سیروز ختم می ‏شوند.

تعداد کمتری نیز به دنبال بیماری های ارثی مانند فیبروزکیستیک، کمبود آنزیمی به نام ۱- آلفا آنتی ‏تریپسین، گالاکتوزومی و بیماری ذخیره ‏ای گلیکوژن به سیروز کبدی مبتلا می ‏شوند.

دو نوع اختلال ارثی نیز می‏ تواند ایجاد سیروز کبدی کند که یکی ویلسون به دلیل ذخیره ی مس و دیگری هموکروماتوز به دلیل ذخیره آهن می ‏باشد. در بیماران ویلسونی مس در انساجی مانند مغز و کلیه ها و قرنیه رسوب می ‏کند. در هموکروماتوز آهن زیادی جذب می‏ شود و در انساجی مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، قلب، غدد داخلی و کبد رسوب می‏ کند.

از علل دیگر سیروز کبدی ، انسداد طولانی مدت مجاری صفراوی به هر دلیل می ‏باشد. در واقع مجاری صفراوی حامل صفرا از کبد به روده‏ ها جهت هضم چربی ها می ‏باشند.

در اطفال، علت سیروز کبدی ، انسداد مادرزادی این مجاری است که به اترزی مجاری مشهور است. دراین حالت باعث برگشت صفرا به کبد و آسیب کبدی می ‏گردد. البته به وسیله ی جراحی می ‏توان این مجاری را باز کرد و به بیماران کمک کرد.

در بزرگسالان مجاری صفراوی ممکن است به دلایلی ملتهب و دچار انسداد شوند از جمله ی این دلایل بیماری سیروز صفراوی اولیه است.

از علل غیر شایع دیگر واکنش شدید به بعضی داروها و یا مصرف طولانی مدت بعضی داروها و سموم محیطی و نیز نارسائی احتقانی قلب است که باعث احتقان کبد و در نهایت سیروز می ‏گردد.

علامت های سیروز کبدی

خونریزی واریس‌های مری

بله مری نیز واریس می‌گیرد. واریس مری، رگ‌های واریسی متورمی است در قسمت پایینی مری که در نتیجه آسیب کبدی ایجاد می‌شود. این مشکل جزو اولین علایم بالینی شروع سیروز کبدی است که در ابتدا هیچ علایمی بروز نمی‌دهد. واریس‌های مری در نتیجه فشار زیاد، یعنی در نتیجه افزایش فشار خون در وریدها، به‌وجود می‌آید که به کبد می‌رود. در پی آن وریدها متورم می‌شوند و به واریس‌هایی تبدیل می‌شوند که شروع به خونریزی می‌کنند.

احساس خواب‌آلودگی در طول روز و بی‌خوابی در طول شب

در صورت ابتلا به بیماری سیروز کبدی ، کبد نمی‌تواند بدرستی به وظایف خود عمل کند و در نتیجه توکسین‌ها یا همان سموم از بدن دفع نمی‌شود و سموم خون افزایش می‌یابد. به این وضعیت نارسایی کبدی می‌گویند که چرخه خواب را به هم می‌زند. در نتیجه بیمار در طول روز خواب‌آلوده می‌شود و در طول شب از اختلالات خواب و بی‌خوابی رنج می‌برد.

تجمع آب در شکم و پاها

یکی از علایم نشان‌دهنده بیماری سیروز کبدی ورم یا تجمع آب در شکم است. اختلال در عملکرد کبد مساوی است با عدم تصفیه خون و ‌دفع‌نشدن سموم بدن. در این صورت، این سموم در اعضای بدن تجمع می‌کنند. در ابتدا بدن دچار ضعف می‌شود و به مرور آسیت تولید می‌کند. آسیت مایعی است که در فضای بین دیواره شکم و اندام‌های شکم تجمع می‌کنند و سپس به پاها می‌رسد. در نتیجه این اندام‌ها دچار افزایش حجم می‌شوند و به طور چشمگیری بزرگ و چاق به نظر می‌رسند.

اسهال خونی و مدفوع قیری‌رنگ

در برخی افراد مبتلا به سیروز کبدی افزایش فشار خون در ورید پورت یا سیاهرگ حامل (که خون را به کبد می‌برد) مشاهده می‌شود. در نتیجه واریس‌های مری ایجاد می‌شوند. اگر وضعیت این واریس‌ها وخیم شود ممکن است به خونریزی دستگاه گوارش منجر شود. در نتیجه علایمی مانند استفراغ خونی، اسهال خونی و مدفوع قیری‌شکل بروز می‌کند.

تب خفیف

بیمار مبتلا به سیروز کبدی ممکن است دچار تب خفیفی بین ۳۸ تا ۳۸.۵ درجه سلسیوس باشد. اختلال در عملکرد کبد باعث می‌شود بدن در احاطه توکسین‌ها قرار بگیرد و در برابر عفونت‌ها و بیماری‌هایی مانند خونریزی دستگاه گوارش آسیب‌پذیرتر شود. در نتیجه بدن برای نشان دادن عکس‌العمل در برابر این وضع، دمای خود را بالا می‌برد.

پوست و چشم‌ها زرد می‌شوند

اگر سیروز کبدی به مرحله جدی و پیشرفته برسد چشم‌ها و پوست بیمار زرد می‌شود. این تغییر رنگ در نتیجه افزایش غلظت بیلی‌روبین در خون است.

بیلی‌روبین یکی از رنگدانه‌های صفراست و به نوعی در کبد تولید و در کلیه‌ها تصفیه می‌شود. اما وقتی عملکرد کبد دچار اختلال شده باشد، بیلی‌روبین به‌طور مستقیم وارد خون می‌شود و گلبول‌های قرمز را تخریب می‌کند. افزایش غلظت این مایع در خون باعث می‌شود که رنگ پوست و همچنین سفیدی داخل چشم به زردی بزند.

خون‌ریزی بینی و لثه‌ها

نارسایی کبدی یا فشار خون بالای ناشی از سیروز کبدی باعث کاهش پلاکت‌ها می‌شود. در نتیجه در سطح انعقاد خون اختلالاتی پدید می‌آید و یکی دیگر از علایم نشان‌دهنده سیروز کبدی یعنی خونریزی در بینی یا لثه‌ها نیز بروز می‌کند.

متخصصان دستگاه گوارش توصیه می‌کنند با مشاهده هر کدام از علایم اشاره‌شده به پزشک مراجعه کنید و آزمایش بدهید. بی‌شک هر نوع اختلالی در کار کبد، تمام عملکردهای طبیعی بدن را دچار اختلال و ادامه حیات را با مشکل جدی مواجه می‌کند.

تشخیص سیروز کبدی

پزشک اغلب از روی علائم بیمار و آزمایش به این بیماری پی می‌برد. پزشک در معاینات بالینی ممکن است در وهله اول متوجه بزرگ شدن اولیه کبد شود و یک آزمایش خون از بیمار انجام خواهد داد و این آزمایش‌ها نشان دهنده بیماری کبد خواهد بود و گاه پزشک ممکن است از بیمار سونوگرافی، سی‌تی اسکن و یا اسکن ایزوتوپ از کبد و طحال بعمل آورد.

گاه پزشک جهت تأیید تشخیص تصمیم به بیوپسی کبد از راه پوست می‌گیرد؛ که طی این عمل با کمک یک سوزن از طریق پوست وارد کبد شده و نمونه‌ای از نسج کبد گرفته می‌شود و جهت آسیب‌شناسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

گاه بطور اتفاقی در حین جراحی و یا انجام لاپاراسکوپی که طی آن از طریق یک لوله دوربین داخل شکم دیده می‌شود، متوجه کبد فرسوده و چروکیده فرد سیروتیک می‌شوند.