سکوت آزاردهنده در برابر بحران کاغذ مطبوعات
روزنامه‌های پرتیراژ کشور یک گام تا تعطیلی! هشداری است که طی یکی دو روز گذشته مدام از سوی اهالی مطبوعات به گوش می‌رسد. بحران کاغذ از پاییز96 به‌دنبال افزایش تعرفه واردات و حذف کاغذ از شمول دریافت ارز مبادله‌ای که به افزایش 20درصدی بهای آن انجامید، آغاز شد و اکنون به مرحله وقوع یک فاجعه بزرگ نزدیک شده است.
سایه بحران کاغذ بر نمایشگاه کتاب امسال نیز به‌شدت سنگینی می‌کرد و با آغاز این نمایشگاه، بار دیگر توجهات به سمت این موضوع جلب شد. در همین بحبوحه بود که سیدحسین میرباقری رئیس اتحادیه صنف فروشندگان کاغذ و مقوا از افزایش 100هزار تومانی قیمت هر بند کاغذ در بازار آزاد طی 48 ساعت خبر داد و گفت: «قیمت کاغذ از 450هزار تومان در بازار آزاد به 550هزار تومان رسیده است.»
خبری که با واکنش‌ها و انتقادات زیادی روبه‌رو شد. دلایل مختلفی برای افزایش 9برابری قیمت کاغذ طی یک‌سال اخیر برشمرده شده که از افزایش قیمت این کالا در بازارهای جهانی تا تحریم‌ها را شامل می‌شود. البته نباید از نقش ویژه محتکران و سودجویان در این قضیه غافل ماند، به‌گونه‌ای که سرانجام 184هزار تن کاغذ که چندی پیش رسانه‌های کشور به آن اشاره داشتند، همچنان نامعلوم است! اخیرا یک عضو اتاق بازرگانی تهران نیز به موضوع جالبی در این خصوص اشاره کرده است.
علی شریعتی بر این باور است که سودجویان کاغذ را برای انتخابات مجلس احتکار کرده‌اند. او به ایلنا در توضیح این ادعای خود گفت: «در بحث واردات کاغذ، با توجه به نزدیکی انتخابات مجلس از همین الان برخی افراد فعال در این حوزه شروع به دپو و احتکار این کالا کرده‌اند و هر روز قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند. نکته جالب اینجاست که تورم جهانی این کالا در سال گذشته 30درصد بوده و با احتساب حمل‌و‌نقل و تحریم‌ها که باعث بالارفتن هزینه واردات می‌شود نهایتا باید در کشور نسبت به سال قبل 50درصد افزایش پیدا کند اما در کشور ما 300درصد افزایش قیمت داشته است. متولی این کالا وزارت ارشاد است اما باز هم شاهد افزایش غیرطبیعی قیمت هستیم. این امر نشان‌دهنده این است که ارز 4200 تومانی در هر عرصه فساد می‌آورد.»
ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا با رد این اظهارنظر در گفت‌وگو با «آرمان» گفته بود: «از لحاظ اقتصادی و بازرگانی نمی‌توان چنین صحبتی را پذیرفت. همه کنشگران بازار می‌دانند که نمی‌توان از حالا برای 10ماه دیگر برنامه‌ریزی کرد. منطق اقتصادی قبول نمی‌کند که فعالان اقتصادی به امید یک اتفاق ماه‌ها فعالیت خود را متوقف کنند، چراکه بعید نیست قیمت‌ها در نیمه دوم سال کاهش یابد.»
با ادامه بحران کاغذ، وزرای صمت و ارشاد در حاشیه سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشستی را به منظور بررسی مشکلات چاپ و نشر برگزار کردند که رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت در این نشست عنوان کرد که «قیمت کتاب در سال جدید افزایش یافت که دلیل آن بالارفتن قیمت کاغذ است و در این رابطه با وزیر فرهنگ و ارشاد مذاکراتی داشتیم تا این مشکل حل شود.»
او با اشاره به اختصاص ارز 4200 تومانی به کاغذ در سال 97 افزود: «امسال هم تلاش می‌کنیم با اجرای اقداماتی از افزایش قیمت کاغذ و در نتیجه کتاب، جلوگیری کرده و به بازار نشر کتاب کمک کنیم.» با وجود این اظهارات، نابسامانی‌های بازار کاغذ کماکان ادامه دارد تا جایی که طبق اطلاعات منتشرشده، قیمت هر کیلوگرم کاغذ در نخستین روز هفته جاری به 15هزار تومان رسید. خبری که نگرانی‌های زیادی را بین اهالی مطبوعات ایجاد کرده است و حال به‌نظر می‌رسد نفس روزنامه‌ها به شماره افتاده است.
**بحران در روزنامه‌ها
طی روزها و ماه‌های گذشته، بارها اهالی مطبوعات خواهان رسیدگی مسئولان به وضع نابسامان بازار کاغذ شده‌اند. در این میان، روش‌های مختلفی از قبیل کاهش تعداد صفحات، چاپ سیاه و سفید، پولی‌شدن نسخه آنلاین و… از سوی آنها به‌کار گرفته شده است اما کارساز نبوده و رسانه‌های مکتوب کشور کماکان گرفتار بحران کاغذ هستند و حال هشدار داده می‌شود که تعدادی از روزنامه‌ها تنها برای یکی دو شب کاغذ دارند.
بحران کاغذ که پیش از این روزنامه‌های خصوصی کشور را دچار مشکلات عدیده‌ای کرده بود، حال گریبان‌گیر روزنامه‌های دولتی نیز شده است. تلاش‌های زیادی از سوی مدیران این روزنامه‌ها طی روزهای گذشته صورت گرفته تا شاید بتوانند به سلامت از این معرکه خارج شوند. اخیرا، «جهان صنعت» در اعتراض به گرانی کاغذ روزنامه، نیم‌تای صفحه اول خود را به این موضوع اختصاص داد و تیتر زد: «کاغذ نداریم.» اظهارات و انتقادات مدیران و روزنامه‌نگاران نیز طی روزهای اخیر بارها در فضای مجازی دست‌به‌دست شده و با واکنش‌های زیادی همراه بوده است.
آزاده محمدحسین سردبیر «همشهری محله» در همین زمینه عنوان کرده است که «یک ماهی است که همشهری محله، استان‌ها و دوچرخه به‌دلیل نبود کاغذ چاپ نمی‌شوند. حالا بحران کاغذ به جایی رسیده که همشهری و روزنامه ایران مجبور شدند صفحه کم کنند و روزنامه‌های دیگر هم در معرض توقف انتشارند. مرثیه روزنامه‌نگاری سوزناک‌تر از همیشه به گوش می‌رسد.» نیلوفر قدیری عضو شورای سردبیری روزنامه «همشهری» نیز خبر داد: «روزنامه همشهری تا اطلاع ثانوی در 16 صفحه منتشر می‌شود. بحران کاغذ آتش به جان مطبوعات زده است.»
تعداد صفحات روزنامه همشهری از روز یکشنبه کاهش پیدا کرد، این روزنامه پیش از این در 24صفحه منتشر می‌شد. همچنین اخبار منتشرشده نشان می‌دهد که ظاهرا روزنامه ایران نیز از این بحران در امان نمانده و هشت صفحه از صفحات این روزنامه 24صفحه‌ای کاهش پیدا کرده است.
جواد دلیری سردبیر روزنامه ایران نیز در توضیح این اخبار گفته است: «به‌دلیل بحران جدی کاغذ، از یکشنبه و تا اطلاع ثانوی هشت صفحه از صفحات روزنامه ایران را کاهش دادیم! » مشکل کاغذ این روزها تنها به یک یا دو روزنامه محدود نمی‌شود و امروز تمام مطبوعات با آن دست به گریبان شده‌اند. به‌نظر می‌رسد با توجه به نقش غیرقابل انکار مطبوعات در شرایط حساس کنونی و لزوم مقابله با تبلیغات و تحریم‌های دشمن باید هرچه زودتر راهکار مناسبی از سوی مسئولان امر برای خروج از این بحران اندیشیده شود.
