19 توصیه پیشگیرانه از بیماری‌های کلیوی
عملکرد کلیه‌ها در بدن دامنه‌ی بسیار وسیعی دارد؛ از تصفیه خون و دفع مواد زائد و سمی گرفته تا تنظیم فشارخون و …. پس برای حفظ سلامت آن و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های کلیوی باید دقت زیادی داشت. در ادامه برخی از توصیه‌های پیشگیرانه از مشکلات کلیوی آورده شده است، با ما همراه باشید.
۱. از مصرف زیاد نمک بپرهیزید. بدن برای عملکرد طبیعی و درست به نمک یا سدیم نیاز دارد. با این حال، مصرف بیش از حد نمک می‌تواند زمینه افزایش فشارخون را تسریع کند که این مسئله فشار مضاعفی بر عملکرد کلیه‌ها وارد می‌کند. درواقع چنین شرایطی موجب می‌شود کلیه‌ها انرژی اضافی و زمان بیشتری برای دفع مقدار سدیم مضاعف به کار بگیرند که منجر به بروز بیماری‌های کلیوی می‌شود. از این رو، متخصصان همواره توصیه می‌کنند مقدار نمک مصرفی در طول روز بیش از ۵ گرم نباشد.
۲. آب فراوان بنوشید. نخستین عملکرد کلیه‌ها تصفیه خون و دفع مواد زائد و سمی از بدن است. زمانی که بدن دچار کمبود آب می‌شود، کلیه‌ها قربانی این کاهش رطوبت می‌شوند که به کاهش جریان خون در عروق کلیه می‌انجامد. همچنین مواد سمی و زائد در کلیه‌ها جمع می‌شوند که عوارض منفی دیگری نیز بر سلامت بدن خواهد داشت. در کل، برای حفظ سلامت کلیه‌ها باید حداقل روزانه ۵/۱ تا ۲ لیتر (حدود ۱۰ تا ۱۲ لیوان) آب نوشید که البته می‌توان دم‌نوش‌های طبیعی، آبمیوه طبیعی و سوپ را نیز برای کمک به تأمین آب بدن میل کرد. نکته مهم دیگر اینکه نوشیدن مایعات در طول روز باید منظم باشد تا سطح مایعات بدن تنظیم شود و مواد زائد به‌سرعت دفع شوند.
۳. شکر را در برنامه غذایی‌تان به حداقل برسانید. افرادی که بیش از دو نوشیدنی شیرین در طول روز مصرف می‌کنند بیش از دیگران در معرض دفع پروتئین از ادرار هستند که چنین حالتی نشان‌دهنده این است که کلیه‌ها عملکرد درست و طبیعی ندارند. به‌علاوه، شکر مانع جذب کلسیم و منیزیم در بدن درنتیجه تشکیل سنگ‌های کلیه می‌شود. در کل، تعادل در مصرف شکر، شکلات، نان، کیک، پاستا و نوشیدنی‌های شیرین کنار کنترل قندخون از بروز بیماری‌های مزمن و جدی مانند دیابت و همچنین نارسایی کلیوی پیشگیری می‌کند.
۴. بیش از حد قهوه ننوشید. اگر کافئین در حد متعادل مصرف شود هیچ خطری برای سلامت نخواهد داشت، اما باید توجه داشت دریافت مقدار بالای کافئین ناشی از مصرف قهوه، چای و نوشابه‌های گازدار می‌تواند زمینه‌ساز پرفشاری خون و درنتیجه عملکرد بیشتر کلیه‌ها شود که به‌تدریج باعث بروز بیماری‌های کلیوی خواهد شد. اگر دوست دارید کلیه‌های سالمی داشته باشید، مصرف چای و قهوه را در حد متعادل در برنامه خود بگنجانید و حتی‌الامکان از نوشیدنی‌های گازدار و انرژی‌زا اجتناب کنید.
۵. هیچ‌وقت از دستشویی رفتن خجالت نکشید. بسیاری از افراد در طول روز ساعت‌های طولانی رفتن به دستشویی را به دلایل گوناگون مانند مشغله‌های کاری، احساس شرم از ترک جلسات مختلف، عدم تمایل به استفاده از سرویس بهداشتی عمومی، خرید و… به تأخیر می‌اندازند. این عادت برای سلامت کلیه‌ها بسیار آسیب‌زاست زیرا افزایش فشار ادرار به بخش‌های مختلف کلیه زمینه‌ساز نارسایی کلیوی، تشکیل سنگ و بی‌اختیاری ادرار می‌شود.
۶. به اندازه کافی بخوابید. علاوه بر اصول تغذیه درست برای حفظ سلامت باید به خواب مطلوب شبانه نیز توجه داشت. کمبود خواب می‌تواند سبب بروز بیماری‌های مختلفی شود که از جمله برای سلامت کلیه‌ها بسیار مضر است. در زمان استراحت بدن، سلول‌های بافت آسیب‌دیده کلیه‌ها فرصت ترمیم و بازسازی خواهند داشت. از این رو، خواب مطلوب شبانه را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین لازمه‌های سلامت کلیه‌ها در نظر داشته باشید.
۷.مصرف پروتئین حیوانی را به حداقل برسانید. زیاده‌روی در مصرف پروتئین‌های حیوانی به‌خصوص گوشت قرمز فعالیت متابولیکی کلیه‌ها را افزایش می‌دهد زیرا این منابع غذایی حاوی مقدار زیادی چربی هستند. در واقع، هر چه مصرف پروتئین‌های حیوانی بیشتر باشد، کلیه‌ها مجبور به فعالیت بیشتری خواهند بود. این مسئله در طولانی‌مدت به نارسایی و دیگر آسیب‌های کلیوی می‌انجامد زیرا کلیه‌ها دیگر قادر به تصفیه خون نخواهند بود. در صورت امکان بهتر است به جای پروتئین‌های حیوانی، منابع پروتئین گیاهی را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید.
۸. مراقب کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی باشید. تغذیه درست و متعادل حاوی مقدار فراوانی میوه و سبزی‌های تازه باعث حفظ سلامت عمومی بدن می‌شود که در این‌باره سلامت کلیه‌ها نیز مستثنی نیست. بی‌توجهی به چنین اصولی موجب کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن می‌شود که یکی از عوارض آن افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیه و نارسایی کلیوی است. برای پیشگیری از این بیماری‌ها، مصرف کافی منابع غذایی ویتامین‌ها به‌خصوص B۶ و منیزیم توصیه می‌شود.
۹. خودسرانه داروهای مسکن مصرف نکنید. بسیاری از افراد برای تسکین خفیف‌ترین دردهایشان بلافاصله مسکن مصرف می‌کنند. گرچه این ترفند در کوتاه‌مدت خیلی خوب به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت افراط در مصرف این داروها که معمولاً بدون نسخه نیز به فروش می‌رسند به سلامت کلیه‌ها و کبد آسیب می‌رساند و عملکرد مطلوب آن‌ها را مختل می‌کند. در صورتی که تحمل درد برایتان مشکل است توصیه می‌شود حتماً برای انتخاب داروی مناسب با پزشک مشورت کنید و برای بیماری خفیف از روش‌های طبیعی مانند مصرف دم‌نوش‌های گیاهی، آروماتراپی و… کمک بگیرید.
۱۰. الکل ننوشید. نوشیدنی‌های الکلی حاوی مواد سمی هستند که در صورت مصرف فشار زیادی به کبد و کلیه‌ها وارد می‌کنند و مانع عملکرد طبیعی و درست این اندام‌ها می‌شوند. در صورت ابتلا به پرفشاری خون و دیابت باید از مصرف چنین نوشیدنی‌هایی جدا خودداری کنید.
۱۱. درمان هر بیماری را پشت گوش نیندازید. بعضی افراد به درمان بیماری‌های شایعی مانند سرماخوردگی، آنفلوانزا و… توجهی ندارند و بدن مجبور است بدون دریافت داروی ضروری با عوامل بیماری‌زا مقابله کند. اگر شما همچنین رویه‌ای دارید باید بدانید با هر بار بی‌اهمیت دانستن سلامت، کلیه‌ها ضعیف می‌شوند و به‌تدریج عملکرد و قابلیت‌های خود را از دست می‌دهند. مطالعات نشان می‌دهد، عدم درمان درست یک بیماری فرد را بیش از دیگران مستعد ابتلا به بیماری‌های کلیوی می‌کند.
۱۲. سیگار نکشید. سیگار کشیدن نه‌تنها به کلیه‌ها آسیب می‌رساند، بلکه برای سلامت عمومی بدن خطرآفرین خواهد بود. استعمال دخانیات موجب افزایش ضربان قلب و فشارخون و در عین حال کاهش جریان خون به کلیه‌ها به دلیل تنگ شدن عروق این اندام‌ها می‌شود. چنین شرایطی علاوه بر تشدید بیماری‌های کلیوی موجب نارسایی کلیه‌ها نیز می‌شود.
۱۳. تناسب اندامتان را حفظ کنید. افراط در مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها، فست‌فود و خوراکی‌های پرکالری غالباً موجب اضافه وزن و چاقی می‌شود که عوارض جدی برای سلامت دارد. دیابت و پرفشاری خون جزو مهم‌ترین پیامدهای عدم تناسب اندام است که تأثیر جدی در بروز نارسایی کلیوی خواهد داشت. تغذیه متعادل و متنوع شامل مصرف حداقل ۵ سهم میوه و سبزی، غلات سبوس‌دار به جای غلات تصفیه‌شده، ماهی، روغن‌های سالمی مانند روغن زیتون و پرهیز از ریزه‌خوری و تنقلات چرب و شور مهم‌ترین اصول حفظ تناسب اندام است که البته کنار فعالیت جسمانی مناسب مانع چاقی می‌شود.
۱۴. برنامه ورزشی منظمی داشته باشید. انجام فعالیت ورزشی فواید متعددی بر سلامت جسمی و روانی دارد که می‌توان به کاهش استرس، کسب آرامش و بهبود سلامت عمومی اشاره کرد. ورزش ارتباط مستقیمی با حفظ سلامت کلیه نیز دارد زیرا فشارخون را کنترل می‌کند، عملکرد سیستم قلبی- عروقی را بهبود می‌بخشد، سطح قند و فشارخون را کنترل می‌کند و مانع افزایش وزن می‌شود که همه این موارد مانع آسیب‌های کلیوی خواهد شد. در این‌باره توصیه می‌شود حداقل ۳۰ دقیقه تمرین ورزشی در برنامه روزانه‌تان گنجانده شود.
۱۵. کلسترول خونتان را کنترل کنید. افرادی که سطح کلسترول خونشان بالاست بیشتر در معرض ابتلا به آسیب‌ها و بیماری‌های کلیوی هستند. کنترل و کاهش این چربی‌های خون در بهبود وضعیت بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی تأثیر دارد و می‌تواند از بروز پرفشاری خون که در مبتلایان به اختلالات کلیوی رایج است، پیشگیری کند. توصیه می‌شود این افراد روش‌های کبابی و بخارپز شدن را جایگزین استفاده از روغن برای سرخ کردن مواد غذایی کنند. همچنین گوشت‌های کم‌چرب انتخاب کنند و به جای کره، روغن‌های گیاهی مفید مانند روغن زیتون یا کلزا بخورند و سرکه را جایگزین سس مایونز کنند.
۱۶. مواد غذایی مفید برای کلیه‌ها را بیشتر میل کنید. میوه‌ها و سبزی‌ها به‌خصوص کلم برگ، گل کلم، زغال‌اخته، بلوبری، فلفل دلمه‌ای قرمز، پیاز و مارچوبه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که برای کلیه‌ها بسیار مفیدند و عملکرد آن را بهبود می‌بخشند. مرکبات، انگور، لیموترش، طالبی، موز، کیوی، آلو و زردآلو منابع سرشار از پتاسیم هستند که روند پاکسازی و سم‌زدایی کلیه‌ها را آسان می‌کنند. گنجاندن این خوراکی‌ها در برنامه روزانه سطح الکترولیت‌های خون را متعادل نگه می‌دارد و به عملکرد مطلوب کلیه‌ها کمک می‌کند. در این‌باره نوشیدن یک لیوان آب انگور دفع مقدار اضافی اسید اوریک را آسان می‌کند. البته مصرف خوراکی‌های حاوی پتاسیم نیز باید در حد متعادل باشد زیرا افراط در دریافت، بدن را در معرض بالا رفتن سطح پتاسیم خون که منجر به ایست قلبی و مرگ می‌شود، قرار می‌دهد. این مسئله به‌خصوص در مورد مبتلایان به نارسایی کلیه اهمیت بیشتری دارد. نیاز روزانه یک فرد سالم به پتاسیم روزانه ۷/۴ گرم است.
۱۷. به اندازه کافی کلسیم دریافت کنید. گرچه تصور می‌شود کاهش مصرف کلسیم روش خوبی برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلیه به‌خصوص در افراد مستعد است، بررسی‌ها نشان داده رژیم غذایی حاوی مقدار خیلی کم کلسیم می‌تواند عامل خطر فزاینده این مشکل باشد. مصرف متعادل و کافی منابع کلسیم به‌خصوص شیر و لبنیات یکی از نیازهای اصلی بدن خواهد بود که مسلماً زیاده‌روی در مصرف یا انتخاب خودسرانه مکمل‌های کلسیم می‌تواند زمینه‌ساز مشکلاتی از جمله برای کلیه‌ها شود.
۱۸. به دریافت کافی ویتامین D توجه داشته باشید. کمبود ویتامین D در بروز بیماری‌های کلیوی تأیید شده است. یکی از وظایف کلیه‌ها فعال کردن ویتامین D است و به همین دلیل زمانی که این ویتامین تحت تأثیر نور خورشید، به اندازه کافی به بدن برسد، فشار کمتری به کلیه وارد می‌شود. از این رو، انجام حداقل ۱۵ دقیقه ورزش در هوای باز و زیر نور خورشید می‌تواند به عملکرد مطلوب کلیه‌ها کمک کند.
۱۹. دیابتتان را کنترل کنید. افزایش قندخون و ابتلا به بیماری دیابت را باید یکی از مهم‌ترین علل زمینه‌ساز بروز بیماری‌های کلیوی دانست. این مسئله به‌خصوص در صورت دیابت کنترل نشده تشدید می‌شود. همچنین بی‌توجهی به درمان‌های ضروری بسیار خطرآفرین است و در صورت تجویز پزشک به تزریق انسولین هرگز نباید به مصرف دارو اصرار کرد. در واقع، مصرف داروهای کاهنده قندخون در صورتی که تأثیر مطلوبی در بدن نداشته باشند نه‌تنها سودمند نیست، بلکه بیمار را مستعد عوارضی مانند نارسایی کلیوی خواهد کرد.
